atafài, atafàre , vrb: atafiare Definizione
afundhare, pònnere in mesu, aintru de calecuna cosa; fintzes passare in calecunu logu (nau fintzes in su sensu de arrennèscere a cumprèndhere, o arrennèscere e bastat), bènnere o lòmpere po cumbinatzione
Sinonimi e contrari
aciufae,
atapai,
intafae,
pònnere
Frasi
innòi nci at una mina: a logu bellu nci apu atafau su pei! ◊ nci at atafau is peis a su ludu ◊ su marxani atafat sa farruncada po aggafai su pegus ◊ inue che dh'as atafada cussa cosa? ◊ che so atafadu in d-una mola e dhue aiat cosa cuada (Z.Porcu)
2.
non che atafaiat a cumprèndhere comente aiat fatu su babbu a dhi zare sas crupas de su chi fuit capitadu ◊ cussa note non che fuo atafadu a mi drumire ◊ in bella famíllia ch'est atafadu cricanne fémina!…◊ is sordaus nci atafant in crésia e forrogant in dónnia logu!
Etimo
itl.
taffiare
Traduzioni
Francese
fourrer
Inglese
to drive in
Spagnolo
meter
Italiano
cacciar déntro
Tedesco
hineinwerfen.
caciàre , vrb: cassae,
catzare Definizione
bogare, fàere istesiare, fuire, andhare atesu; leare o bogare calecuna cosa chi no serbit; prnl., lograre una cosa disigiada (nau fintzes de bisóngiu, óbbrigu)
Sinonimi e contrari
irbersulare,
irghelare,
iscabbúllere,
iscastedhare,
ispitzigare,
leai,
mòere,
pristare,
sputzai
| ctr.
auntzare,
inciulai,
batire,
chèrrere,
cramare,
pònnere
Modi di dire
csn:
catzàresi su capoto = bogaresiche su capoto; catzàresi su sonnu = iscidaisindi; catzàresi unu disizu, sa preítia, su bisonzu, sa muga, unu dépidu, un'óbbrigu, su sidi, su machine; catzàresi o ischíresi catzare sa musca = èssiri bellu a si difèndiri; catzàresi s'impinnu, sa promissa = fai sa cosa impromítia, fai su chi est de doveri; catzare sos canes = fàgherelos asseliare chi no diant a subra a ccn.; catzare fogu = èssiri arrabiaus, fogosus in su fai
Frasi
càtzache dai domo cussa zente e tue etotu achipi a su trabàgliu! (A.P.Appeddu)◊ sos malafatores che cherent catzados ◊ catzadichela cuss'erba chi ti est atacada a sa camisa! ◊ catza su cane, no mi móssighet!◊ at iscutu sos cartzones po dhis cassae su pruine
2.
apo fatu custu pro mi caciare su disígiu ◊ sunt pagos sos chi si podent catzare dogni gustu ◊ ch'est pigadu a s'àrbure: za si l'at catzadu su disizu de sa figu!…◊ si no cherides intèndhere peràulas malas, catzàdebbos s'óbbrigu e bos lassant in pasu ◊ andho a santu Bainzu de Portu a mi catzare s'impinnu ◊ cun custu dinari nos catzamus sos dépidos ◊ a fizu meu candho teniat deghessete annos mi l'apo catzadu e mandhadu a imparare un'arte ◊ sont essitos deretos catzanne focu
Etimo
itl.
cacciare
Traduzioni
Francese
chasser,
enlever
Inglese
to drive out,
to take out
Spagnolo
alejar,
echar
Italiano
scacciare,
espèllere,
tògliere,
eliminare
Tedesco
vertreiben,
ausschließen.
dipaciàre , vrb: dispaciai,
dispaciare,
dispatzare Definizione
fàereche andhare o bogare sa gente; rfl. andharesindhe
Sinonimi e contrari
caciare,
disgagiai,
disocupai,
lissentziare
/
dispedire
| ctr.
acasagiai,
arrecire,
coglire
Frasi
dae cussu logu a tie ti ndhe dipàciant! ◊ serrat sa gianna e mi dispàciat ◊ che l'at dispaciadu ca no lu cheriat prus ◊ isse retzit a totugantos, no che dispàciat mai a nisciunus ◊ no dhos chelzo e che dhos dispatzo
2.
a sos operajos che los ant dispaciados dae sa fràbbica ca nachi la deviant serrare
3.
apenas si est dispatzau dae su parde est andhau cara a sa domo de sa fémina
Etimo
ctl., spn.
despatxar, despachar
Traduzioni
Francese
expulser,
mettre (dehors)
Inglese
to drive away
Spagnolo
alejar
Italiano
scacciare,
mandar via
Tedesco
verjagen,
vertreiben.
ghiài , vrb: agghiai,
ghiare Definizione
inditare su camminu bonu, acumpangiare in su camminu giustu, cossigiare su de fàere; fintzes bogare, fàere istesiare gente o animales, imbiare
Sinonimi e contrari
giúchere,
leai
/
mandai
Frasi
su pastore fit ghiendhe sas berveghes a sa pastura ◊ su Segnore mi at ghiadu che Babbu ◊ sighi s'istiga de s'arte chi ghiat a portos de lugura! (P.Casu)◊ cherzo un'ispera de lughe chi mi ghiet ◊ at ghiadu sos sentidos mios in caminos de amore ◊ cun sa lughe de un'istedhu Deus los at ghiados a innue fit su pitzinnu
2.
su libberedhu chi ti apo nadu ti che lu ghiant issos (M.Ghiacciu)◊ ti ghio sos menzus saludos!◊ Cristos at seberau dogi apóstulos po dhos ghiare a perdicare
Etimo
spn., ctl.
Traduzioni
Francese
conduire
Inglese
to drive
Spagnolo
guiar
Italiano
guidare
Tedesco
führen,
leiten.
innidigàre , vrb Definizione
fàere essire o bogare de su niu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chasser,
prendre du nid
Inglese
to drive out
Spagnolo
expulsar,
desanidar
Italiano
scacciare,
tògliere dal nido
Tedesco
aus dem Nest heraustreiben.
isciuliài , vrb: isciuriai,
issuliare,
isuliare,
sciuliai Definizione
fàere fuire sa musca, is pigiones, is pudhas giagarandhodhos; pesare a bolare / isuliàresi de una cosa = fàgherendhe a mancu, istaresindhe
Sinonimi e contrari
agegherai,
assuidae,
insaltiare,
isciugare,
isfraitzare,
ispabuciare,
ispajare,
isvalostiare,
salargiare,
sciumiai
Frasi
sos puzones in binza, candho intendhent su mere issuliendhe sunt cunvintos chi est a los cramare! ◊ corvos no che ndhe poto isuliare dae sa figu mia…
2.
a s'achicada de sos asprones, sos cadhos sunt tucados a bolu isuliendhe prúere ◊ sa palla nci dh'at isciuliada su bentu
3.
lu cherzo ischire: no mi ndhe poto isuliare!
Traduzioni
Francese
chasser le volatiles
Inglese
to drive away the birds
Spagnolo
espantar
Italiano
scacciare via
Tedesco
verscheuchen.
istanài, istanàre , vrb: stanai Definizione
bogare, fàere essire de sa tana, pesare sa fera
Sinonimi e contrari
levare
Traduzioni
Francese
dénicher
Inglese
to drive out
Spagnolo
desencovar
Italiano
stanare
Tedesco
aufjagen.
istratallài, istratallàre , vrb: stratagliai Definizione
pigare a foedhos malos, foedhare male a unu; bogare a fora, fàere fuire
Sinonimi e contrari
agegherai,
bocare,
caciare,
inchirriai,
isciuliai,
isfraitzare,
istrulliare,
salargiare
Frasi
istratallat óminis e féminas a itzérrius e a frastimus po torrai a su trabballu
2.
mi at arrifudau sa filla… e istratallau! ◊ custas féminas las istratallamus, no las lassamus in cue bivendhe a poderiu! ◊ chi dhus intendit ajaju nci dhus istratallat!◊ is pavonis ant pigau sa carroga a abbíchidus e nci dh'ant istratallada de mesu intzoru
3.
a dónnia contonada cudhu isparàt unu guetu e is pillonis torrànt a fuiri istratallaus
Etimo
itl.
stratagliare
Traduzioni
Francese
chasser
Inglese
to drive away
Spagnolo
echar
Italiano
scacciare
Tedesco
vertreiben.
levàre , vrb Definizione
pesare, fàere mòvere o essire, giagarare, prus che àteru fàere essire sa fera de sa tana, cassandho; fintzes fàere asseliare o istare a una parte un'animale; essire, andhare, tzucare
Sinonimi e contrari
istanai
/
caciare,
chelcire
Frasi
mi so sonniadu levendhe unu sirbone (P.Pisurzi)◊ pariat a sa lestresa crabolu a canes levadu ◊ cudha fémina che la levaiant cun paràulas malas ◊ mi gighent a su leva leva currèndhemi che fera
2.
sos istranzos chi beniant a domo abboigaiant dae tesu pro che lis levare sos canes (P.Fogarizzu)
3.
- Ello… a uve ses levandhe? - A locu!
Traduzioni
Francese
débusquer,
débucher
Inglese
to drive out
Spagnolo
desencovar
Italiano
stanare
Tedesco
aufjagen.
stichíri , vrb: istichire* Definizione
pònnere aintru de calecunu istrégiu o de logu, mescamente a fortza, a istibbidura; bestire, pònnere in pitzu unu bestimentu
Sinonimi e contrari
fichire,
incracai,
intrae,
istibbire
/
bestire
| ctr.
bocare
Frasi
nci stichint in su grutoni, istuant totu su bagàgliu e nci passant unu bellu arroghedhu de tempus ◊ si tenit gana mala, stichidhi su didu a sa cannarotza, ca bis ca dhi passat!
2.
stichidinci in pressi sa bestimenta! ◊ stichiminci sa giacheta, ca dèu no ci arrennèsciu!
Traduzioni
Francese
enfoncer,
fourrer
Inglese
to drive,
to wear
Spagnolo
hincar,
clavar
Italiano
ficcare,
introdurre
Tedesco
stecken,
hineinstecken.
tzacàre , vrb Definizione
istichire, intrare in mesu, aintru, a fortza, ue dhue at pagu logu o no andhat tanti bene; su si pònnere aintru, in mesu de ccn. chistione
Sinonimi e contrari
fichire,
imberzire,
infruncuai,
insertai,
intupire,
istichire,
pònnere
| ctr.
bocare,
leai
/
essire
Modi di dire
csn:
tz. in ragas = manigare, bufare, betare a corpus, fai su mangiufoni; tz. fogu = apuntai o pònnere fogu; tzacaresiche una cosa in s'ogru (nadu cun fele) = fagheresindhe própiu nudha, èssere cosa chi no serbit a nudha (comenti a nàrriri ca no est bella mancus a si nci dha istichiri in is ogus); tzacàresi fora = fai su bandidu, abbandidai
Frasi
che mere, si che tzacheit in domo de cudhu a prepoténtzia ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones ◊ inue ti che ses tzachendhe: no bides chi no bi at logu?! ◊ no che tzaches sas berbeghes a s'ortu ca podent fàghere dannu! ◊ leat impresse e si che tzacat in petorras su tzoculate chi aiat furadu!
2.
su pane si che l'at tzacadu in ragas totu isse! ◊ custa cosa guasta in s'ogru ti la tzacas? frundhichela, aite ti la muntenes?!
3.
- Ehi si mi tzaco fora!… - nachi naraiat unu afelonadu, e a bandhidare etotu est essidu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
introduire,
se faufiler,
se fourrer,
s'entremettre
Inglese
to drive in,
to slip in,
to meddle
Spagnolo
meter,
entremeterse
Italiano
introdurre,
inserire,
ficcare,
intrufolarsi,
introméttersi
Tedesco
stecken,
sich einmischen.