obretàre , vrb: orbetai, orovetai, orvetai, ovretare Definitzione istare a oretu, a iscoca, fàere sa posta a una cosa o a ccn. po bíere ite faet, a ue andhat o àteru; orivetai est fintzes fàere s'orivetu, s'órulu de unu bestimentu Sinònimos e contràrios aorutai, iscocai, oretare, punterare, selentare, selvare / orulare 1 Frases s'astore est obretandhe carchi terpe ◊ ant orbetau su corou fintzas a candu est essiu ◊ est irfadau de ovretare ◊ luegu mi ant orivetau, cussus 2. portàt unu mantu de orbaci arrúbiu orovetau de birdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être en vedette, guetter, suivre Ingresu to be on the lookout, to spy, to tail Ispagnolu atalayar, acechar Italianu stare in vedétta, spiare, pedinare Tedescu Posten stehen, ausspionieren, bespitzeln.

oriolàre , vrb Definitzione pònnere o istare in oriolu, pònnere oriolu, pidinu, istare in pentzamentu po calecuna cosa chi si timet o chi si bolet Sinònimos e contràrios abiolae, acormulare, apidinare, arreolae, contifizare | ctr. trascurai Frases longu est s'oriolare sa die chi mi mancas! ◊ cumintzaiat a cumprènnere su mistériu antigu chi dae meda lu fit oriolenne Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu préoccuper Ingresu to make anxious Ispagnolu preocupar, inquietar Italianu méttere in ànsia, impensierire Tedescu Sorge machen.

paltíre , vrb: paltzire, parsiri, partire, partziri, pracire, pratziri, pretziri Definitzione segare cosa, orrugare in partes, fàere ccn. cosa in partes oguales, su si ndhe pigare donniunu sa parte cosa sua / pratziri in (duus, dexi, e aici) Sinònimos e contràrios addesumare, cumpaltire, dividire, iscomunare, ispartzire, isperrai Frases sunt pensendhe a paltzire sos benes ◊ tue de pane aias una perra e lu partias a mannu e minore (G.A.Sau)◊ ant iscorjau s'animale, l'ant fatu a cantos e partiu a sos connoschentes ◊ at pigau su pani cun is manus, dh'at fatu a arrogus e si dhus at pretziu ◊ sa terra sarda si dh'ant pratzia: a nosu s'est abarrada sa boxi de sa carri segada ◊ su babbu at partidu sos benes suos a sos fizos ◊ innanti fimus a cumone e posca amus partidu ◊ us pipius comente dhus ais parsius? 2. sciadadedha!… ca gei no dh'at a èssi pretziu su coru! Sambenados e Provèrbios prb: buconi pretziu, s'àngelu si dhoi setzit ◊ su malu partire faghet sa zente ojana Ètimu ltn. partire Tradutziones Frantzesu diviser en parties égales Ingresu to split up Ispagnolu repartir Italianu ripartire, divìdere in parti uguali Tedescu teilen, aufteilen.

pletàre , vrb: pretai, pretare 1, pretari Definitzione èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri Sinònimos e contràrios certai, curiai, liticare Frases chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu 2. su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se disputer, plaider Ingresu to quarrel Ispagnolu litigar, pelear Italianu èssere in lite, litigare, contèndere Tedescu mit jdm. in Streit geraten, streiten.

salargiàre , vrb: assalarzare, salarjare, salarzare Definitzione fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu Sinònimos e contràrios agegherai, assuidari, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, istrajare, istratallai, isvalostiare, surrullai, trambuscare, ussiare / grisai | ctr. achedare, asserenare, assussegai Frases no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha 2. m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu Tradutziones Frantzesu agiter, troubler, mettre en deroute Ingresu to cause a turmoil Ispagnolu alborotar, ahuyentar, dispersar Italianu subbugliare, esagitare, méttere in fòrte agitazióne, sgominare, sbaragliare Tedescu in Aufruhr versetzen, erschüttern, aufregen.

scuncodrài , vrb: isconcordare*, scuncordai, scuncordare Definitzione segare s'acórdiu, essire in malas, bogare de pare o isconciare una cosa o unu logu bene allichidiu, fintzes cambiare su tempus de bonu a malu / s. sa coja = essire fora de pare maridu e muzere Sinònimos e contràrios disconcordiare, isconciare, isordulare | ctr. cuncodrai Frases Peparosa nd'est cuntenta chi tui àpasta scuncodrau cun su vicàriu ◊ cun issu fustis sempri impari, ma eus scuncordau e no si fait a biri prus 2. cumentza a ndi scuncodrai s'ingirialetu! ◊ no nc'est prus nisciunus a comporai: cumbenit a scuncordai totu e a si spesai! 3. e no mi scuncòdristi su sànguni! ◊ oi est dí bella ma su tempus nanca torrat a scuncordai Tradutziones Frantzesu rompre un accord, décomposer, mettre en désordre Ingresu to break an agreement, to disarrange Ispagnolu romperquebrar un acuerdo, desarmar, desarreglar Italianu romper l'accòrdo, scompórre, méttere in disórdine Tedescu die Vereinbarung brechen, zergliedern, durcheinanderbringen.

segudài, segudàre , vrb Definitzione agatare, cassare, aciapare a unu faendho dannu, in farta, fuendhosiche, ma fintzes solu andhare aifatu, sodigare Sinònimos e contràrios acometare, aggreghestare, assitiai, cucai, scolliri, sejare, sichire, sodigai Frases los ant segudados furendhe ◊ eite pro los segudare ponindhe fogu: si no bi ndh'at de los pistare chei s'azu!…◊ mi so sonniadu levendhe unu sirbone e mai lu podia segudare (P.Pisurzi)◊ si ti ségudo deo, faghindhe cussa faina, as a bídere chi buscas! 2. sos duos compares si saludant e onzunu segudat peri su caminu sou ◊ chi ti ponit infatu cussu ti ndi ségudat Ètimu ltn. *secutare Tradutziones Frantzesu prendre en flagrant Ingresu to catch (in the act), to reach Ispagnolu sorprender, coger, pillar Italianu sorprèndere, raggiùngere, cògliere in flagrante Tedescu überraschen, nachkommen.

setziàda , nf: sitiada Definitzione cicia de su giuighe po iscurtare is imputados, is testimòngios; sa reunione de is giuighes de unu tribbunale apustis de su dibbatimentu po betare sa senténtzia Tradutziones Frantzesu séance du tribunal Ingresu sitting of a court Ispagnolu sesión Italianu seduta dei giùdici in càmera di consíglio Tedescu Sitzung der Richter in dem Beratungssaal.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definitzione nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Sinònimos e contràrios ingrilliri, seguzare Ètimu ltn. subare Tradutziones Frantzesu entrer en chaleur Ingresu to be on heat Ispagnolu estar en celo Italianu andare in caldo Tedescu brunsten.

suspàre , vrb Definitzione nàrrere is cosas in cobertantza, foedhare a suspos, fintzes in cara de chie depet intèndhere ma chentza nàrrere sa cosa tropu ladina Sinònimos e contràrios alaviai, baltzigare Frases sa sogra istat sempre suspendhe contr'a sa nura: ma cudha puru za no est tonta, za la cumprendhet s'antífona! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu parler argot Ingresu to use slang, to speak allusively Ispagnolu hablar en jerigonza Italianu parlare in gèrgo, sótto metàfora Tedescu durch die Blume sprechen.

técus , prn: tegus Definitzione prn. de persona chi s'impreat agiummai solu cun sa prep. cun, chin po inditare prus che àteru cumpangia: chin tecus, cun tegus = cun tui Frases cun tegus giogo e m'ispasso ◊ cun tegus so istadu note e die ◊ pro no mi èssere cun tecus amicadu no credas oe chi sia pentidu ◊ nois creimus in tegus ◊ ómine perunu at àpidu tratonzu malu chin tecus ◊ sa poesia in tegus est naschida che rosa bella, che rosa dechida (N.Demurtas) 2. la tenzo cun tegus, mih, pro su dannu chi mi as fatu! Ètimu ltn. tecum Tradutziones Frantzesu avec toi Ingresu with you Ispagnolu contigo Italianu in tua compagnia, insième a te Tedescu mit dir.

«« Torra a chircare