Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acatósu , agt Definitzione chi faet bonu acatu Sinònimos e contràrios acasazajolu Frases comenti est intrada si nd'est pesau acatosu e dh'at saludada ◊ pagu acatosas is amigas de fradi miu!… Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sensible Ingresu sensitive Ispagnolu cordial Italianu sensìbile, cordiale Tedescu gastfreundlich.

càrre , nf: carri Definitzione sa petza bia de una carena, sa carena etotu; (mescamente su pl.) sa carena nuda e mescamente sa natura Maneras de nàrrere csn: c. morta = pizighedhu de carre chi che andhat dae sa pedhe; c. bia = sa carre apenas coladu su pizu prus subra de sa pedhe, sa chi dolet de prus; c. bona = sa carre noa chi creschet in sas segadas; carregarre = atacadu, própiu tochendhe sa carre; èssere c. e úngia = èssere parentes custrintos, amigos meda; èssere c. agnanta = leados pagu in cunsideru, che cosa anzena, nadu de parentes de intradura; èssiri de c. fini = zúghere carràdigu delicadu; èssiri in carri allena = nadu de fémina, èssere ràida; carri chérvinu (nau de su cuadhu) = chi no ingrassat; a carre = nadu de bestimenta, tochendhe sa carre, chentza àteru pizu suta Frases in sa carre intendhia sas punturas ◊ si ponit sa camisa po no abarrai cun sa carri in campu ◊ is carris liagadas dhi pendiant de is bratzus abbruxaus ◊ unu pantàsima no giughet carre e ossos comente giuto deo ◊ deasi s'aciugnat custa carre, comente s'aciugnet custu filu! 2. iast a ammostai is carris a is àturus? ◊ de sa carri tua ses tui sa meri: difatis po medas obertu as butega! 3. sas muzeres pro medas connadas e connados sunt carre agnanta! Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. carne(m) Tradutziones Frantzesu chair Ingresu flesh Ispagnolu carne Italianu carne in quanto tessuto vivo, sensìbile Tedescu Fleisch.

corimòdhe , agt Definitzione nau de gente, cumpassivu, chi est de coro modhe, chi sentit cordozu, chi tenet làstima de s'àteru Sinònimos e contràrios cordozosu, cumpassivu | ctr. coritostu Frases tzia Maria, sa corimodhe, pranghiat po dónnia cosighedha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bienveillant, sensible Ingresu sensitive Ispagnolu benigno, sensible Italianu benigno, sensìbile Tedescu gütig, empfindlich.

delicàdu , agt: delicau, dibicau, dilicadu, dilicau Definitzione nau de cosa fine, chi bàliat pagu, chi est de pagu agguantu, chi est fàcile meda a si segare, a si guastare, a fàere dannu; nau de unu o de una manera de fàere, chi giaet atentu a no ofèndhere, a usare arrespetu, a no fàere male Sinònimos e contràrios dílicu / cdh. dilicatu | ctr. folte, grussu / grosseri Maneras de nàrrere csn: delicau che turudha móssia (nadu a befe) = chi no bollit èssiri tocau po nudha, delicau a tropu; delicau che mardi iscorrovendu mamaderras = chentza grabbu perunu; dilicau che su càlixi = díligu meda, suzetu a si segare Frases s'arti de su braberi est dibicada ◊ mabagràbiu, dibicau che turudha ses! ◊ isterzu de bidru fine si leat abbellu ca est delicadu e si podet segare 2. delicau, su mússiu… in dus mússius si dh'at papada cudha mela! ◊ za est delicada… no faghet a li nàrrere nudha chi si la leat deretu! Ètimu ltn. delicatus Tradutziones Frantzesu délicat, sensible Ingresu delicate, sensitive Ispagnolu delicado, sensible Italianu delicato, sensíbile Tedescu zart.

dílicu , agt: díligu, dírigu Definitzione chi no bàliat ifortzu, cropu, orruta o àteru chi podet nòghere; nau de un’arremu de sa carena, chi dolet meda po pagu chi si dhi fatzat male o chi si tochet; nau de unu, chi si dha leat luego, chi est malu a cuntentare, chi si ofendhet, chi est contràriu a su male mancari siat de pagu contu o chi cunsiderat sa gente o is cosas cun arrespetu mannu Sinònimos e contràrios delicadu, finigosu, iltrízile, indílicu, istincu, marriu, menosu, scarritzinu, schirriolu, stinghiritzu Maneras de nàrrere csn: fémina díliga = chi bi daet tentu meda a s'unore; èssere díligu che bua mala = chi no fait a dhu tocai ca si dha pigat luegus; èssere de manu díliga = chi faghet sas fainas o tocat sa cosa cun atentzione manna, cun dilighia e grabbu Frases s'ogru est cosa díliga meda ◊ custu no est ne sucu e ne minestra cun late pro istògomos díligos ◊ dílica perla mia, coro, pitzinnu bellu! ◊ no brulles cun su fígadu ca est cosa díliga! ◊ cussa zughet sa carrajone díliga 2. est díligu, cussu: arguai a tocare nudha a neune! ◊ no lu tzírighes, cussu: est díligu che bua mala! 3. si no mi aggantzas a díligu a díligu dae me no ndhe bogas meda lúcuru Sambenados e Provèrbios smb: Diligu Ètimu ltn. delicatus Tradutziones Frantzesu délicat, scrupuleux Ingresu delicate, scrupolous, sensitive Ispagnolu delicado Italianu delicato, fràgile, sensìbile, scrupolóso Tedescu zart, sensibel, empfindlich, sorgfältig.

físchidu , agt: físchiru Definitzione chi si ndhe sentit luego de una cosa, de un'ofesa, de una brulla, chi si dha pigat, chi si che artzat deretu, chi no padit perunu ifadu, arrespondhet cun tzacu po dónnia cosighedha Sinònimos e contràrios cdh. futaritzu / aumbraditu / primmósigu / ttrs. ipuntósigu | ctr. pascenscile Maneras de nàrrere csn: f. a is chirighitas = chi timet su chirighiri; èssiri f. in dogna cosa = malu a cuntentare; f. che damigiana iscannia = chi no faghet a li nàrrere nudha, chi no agguantat brulla peruna Frases su cuadhu est físchidu a s'isproni ◊ est ómini físchidu, guai a dhi narri s'annomíngiu ca s'inchietat ◊ sa picioca fut aici físchida chi bastàt un'ogu de soli po dha fai intèndiri mali ◊ cussas duas funt tropu físchiras, faint tocaras e segaras! 2. fit lassendhe su cuile in fogu e braja e bochindhe cun físchidu furore su serenu montarzu (S.Lay Deidda)◊ est in debbadas chi ponzemus canes físchidos a ispàrghere pauria ◊ movídebbos che físchidu uraganu! Ètimu spn. físico Tradutziones Frantzesu sensible, irascible, furieux Ingresu sensible, irascible, furious Ispagnolu sensible, irascible Italianu sensìbile, irascìbile, rabbióso Tedescu empfindlich, reizbar, zornig.

indilighídu , pps, agt Definitzione de indilighire; chi dolet, chi no faet a dhu tocare ca dolet / piae indilighida = chi dolet meda Sinònimos e contràrios dílicu / addoliadu, addolidu, addolimadu, addoloridu Tradutziones Frantzesu endolori Ingresu numbed, very sensitive Ispagnolu dolorido, muy sensible Italianu indolenzito, mólto sensìbile Tedescu eingeschlafen, sehr empfindlich.

iscusósu , agt Definitzione chi est débbile, chi s'immalàidat cun facilidade po dónnia iscusa; nau fintzes po sa manera de fàere Sinònimos e contràrios ciacosu, delicadu, tunconidu / dílicu, menosu Frases babbu est istadu sempre iscusosu: tota sa vida de un'afrenta a s'àtera, totu sos males los at isse Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sensible Ingresu sensitive Ispagnolu sensible, débil Italianu sensìbile Tedescu empfindlich.

menósu , agt Definitzione chi si acatat luego luego de calecuna cosa chi no dhi andhat, chi dhi noghet, dhi faet male Sinònimos e contràrios dílicu, iscusosu Frases is pipius piticus funt menosus a sa tamàtiga e dhis fait mali ◊ custa est matixedha menosa a su frius: si podit fintzas sicai Tradutziones Frantzesu sensible, allergique Ingresu allergic Ispagnolu sensible, alérgico Italianu sensìbile, allèrgico Tedescu allergisch, überempfindlich.