A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

arrachèdiri , vrb: arrechèdede, arrechèdere, arrechedi, arrechèdiri, errechèdere, rechèdere* Definition andhare bene meda, fàere bene, pràghere, nau mescamente de cosas de papare o chi asséliant unu bisóngiu coment'e chi siat própriu cussa sa chi pedit s'organísimu Synonyms e antonyms cufàchere, piàchere, renchènnere | ctr. nòcere Sentences su cocòi fatu in domu parit chi arrachedat! (A.Garau)◊ su binu no mi arrachedit meda! ◊ a mengianu su sonnu praxit, arrechedit ◊ mi arrechedet de bufare una tassa de binu, papandhe ◊ a parte de chitzu s'intendhit sa friscura e arrechedit a si bestire Translations French désirer ardemment English to crave for Spanish apetecer, desear Italian appetire German begehren, Appetit erregen.

arràcia , nf: arratza, ratza Definition totu su chi distinghet una genia de erbas, de matas, de animales o de cristianos de un'àtera: si narat meda in su sensu de genia de calidades bonas, o fintzes solu de calidade bastat chi siat / zenias de arratza de zente (po distínghere calecunu piessignu, prus che àteru su colore de sa pedhe): bianca, groga, niedha, arrubiasta; parai, parare arratza = pesare bestiàmine, lassare cosa a sèmene Synonyms e antonyms casta, genia, iscera, iscrípia, paru, raima / calidade / arereu Idioms csn: èssere de a. = de ratza bona; arratza de!…+ nm. = in sensu normale (ca su significau de su "arratza" est bonu, positivu) bollet nàrrere chi sa cosa inditada est bella, bona meda, ma in cobertanza bollet nàrrere su contràriu Sentences s'arràcia umana ◊ duos canes ti peso pro catza, canes de Fonne, canes de arratza (A.Casula)◊ it'arratza de pudha a criare un'ou goi mannu! ◊ no dhui nd'at unu mancu po arratza ◊ totu s'arratza sua at tentu bestiàmine ◊ nois semus de diversa arratza ◊ su madiru puru est "Pintus", ma de àtera arratza ◊ arràcia de píperas, chie vos at imparau a fughire?!◊ sa terra si fiat prena de matas e de erba de tantis arratzas 2. a fillas mias dhas apu sempri postas a coredhai e iscínt a fai dónnia arratza de druci 3. dhi còmporas su binu, poi dhu tzérrias po ti che dhu bufare: arratza de afarista!…(M.Dejana)◊ arratza de cibudha bella eus fatu, ocannu! Etymon itl. Translations French race English race Spanish raza Italian razza German Rasse.

arraciàda , nf: arreciada, arreciara, arriciada, reciada Definition ferros intraos apare de unu betu e a istúturu, po serrare mescamente un'apertura (in su sensu de dh’assegurare) Synonyms e antonyms arrècia, ferrada Sentences una ghitarra acumpàngiat unu cantu de amori po una picioca apalas de s'arreciara ◊ is arriciadas dhas ponint a is fentanas Translations French grille English bars Spanish reja Italian inferriata German Eisengitter.

arraciài , vrb: arratzai, arratzare Definition parare arratzas bonas, migliorare s’arratza, pesare bestiàmene a iscéberu; tirare a s’arratza, a s'aréntzia, aerare unu a un'àteru, cumprèndhere de cale arratza o famíglia est unu Synonyms e antonyms acartare, acastai / assimbillai, atipizare, istripai | ctr. irratzare, iscastare Sentences est arratzadu de sas mezus bacas ◊ cussos canes de presorju, maleitos siant, no bi at de los arratzare! ◊ eus betiu àterus crabus po arratzai is crabas 2. su fígiu piticu de Pissente no at arratzau nudha! ◊ bi aiat chin nois unu pitzinnu chi no resessia a arratzare ◊ deo apo arratzau a is meos e in parte fortzis apo iscastau Etymon srd.

arraciàllu , nm: arretzallu, retàgliu* 1 Definition una genia de arretza po piscare; in cobertantza, genia de iscusa, mendhea, difetu Synonyms e antonyms arretza, filau, ganghiledhu, óbiga / arraghèscia, iscóticu 2. no cumencist a bogai arraciallus tui, immó!◊ po dogna cosa bogas arratzallu po ti fai a crei un'ómini de cultura! Translations French épervier English sweep-net Spanish esparavel Italian giàcchio German Wurfnetz.

arraciòni , nm Synonyms e antonyms mesaparista Etymon ltn. ratione(m).

arràciu , nm: arràgiu, arraju, ràgiu* Definition ispera de lughe chi mandhat una cosa alluta; parte de un’orroda chi andhat de su muzolu o butu a su cricu; iscàrriga de elétricu de is nues: su foedhu dhu narant meda po arrennegu, a frastimu Synonyms e antonyms arbore 1, arràigu, lampu, saeta, sainete 1 3. chi ti calit un'arràciu! ◊ mi calit un'arraju ca sa mossiada si dh'ia torrada, chi ia portau barras bonas! 4. po un'arraju dha portas sa limba?!

arracoiméntu , nm Definition coidura chi si faet a sa linna, a su ortigu, po dh’aderetzare (o atrotigare) segundhu a ite serbit Etymon srd.

arracòiri , vrb: arrecòchere, arrecoi, arricoi Definition coment'e còere, ma nau solu po calecuna cosa (es. a. s'arràmini = orrubiare s'arràmene), fintzes in su sensu de abbruxare (itl. cauterizzare) po disinfetare e disinfetare in generale Sentences dèu fia iscrutzu e is bias de su sartu fiant prenas de pruini budhiu chi mi arracoiat is peis! 2. depis arricoi cussu trincu!

arràda , nf: errada* Synonyms e antonyms arràntzia, irballu.

arradàbi, arradài , nm Definition istregighedhu, misura de unu litru, de mesu litru Scientific Terminology stz.

arraddopiài , vrb: arreddopiare, raddopiai Definition fàere o pònnere a duos tantos calecuna cosa / arraddopiau = dópiu Synonyms e antonyms addopiae | ctr. ammesai 1, immesare 2. benei, piciochedhus: naraus unu Babbu nostu arraddopiau! Translations French doubler English to double Spanish duplicar, doblar Italian raddoppiare German verdoppeln.

arradébi , nm: arradellu 1, arradili, arredeli, arredellu, arredelu, arridebi, arrideli, arridellu, arridelu, arridili, rideli Definition genia de linna chi no faet manna meda Synonyms e antonyms aiverru / cdh. litarru Scientific Terminology mt, Phillyrea angustifolia, P. latifolia Etymon ltn. alaternus Translations French filaria ou alavert à larges feuilles, f. à feuilles étroites English phillyrea angustifolia Spanish labiérnago, olivillo Italian fillirèa German Steinlinde.

arradéllu , nm: radelu Definition lau mascu o atripa mulleri, genia de matighedha chi faet unu pibionedhu bonu a meighina, linna groga iscurosa, bona po òpera Synonyms e antonyms labruareste, larumàsciu, linnaniedha 1, tàsaru Sentences matas de arradellu Scientific Terminology mt, Rhamnus alaternus Etymon ltn. alaternus.

arradéllu 1 arradébi

arradhadòre , nm Definition genia de palitedha intrada in sa coa de s’istrúmbulu po arrasigare s'arau (s’abrada) chentza si abbasciare, arandho Synonyms e antonyms arrasicadore, arresigadoredhu, pobítia, raschiolu Etymon ltn. rallum Translations French racloir, ébarboir, décrottoir English scraper Spanish aguijón Italian raschiétto, raschiatóio German Schaber.

arradhonídu , agt Definition chi est brutu cun pígiu grussu e tostau de malesa, chi portat aradhu Synonyms e antonyms aradhosu Translations French tartreux English encrusted Spanish incrustado Italian incrostato, grommóso German verkrustet.

arradicadúra , nf: arraigadura Definition su arraigare, pònnere sa raiga Synonyms e antonyms arraigonzu, pichinzu Etymon srd.

arradicàre , vrb: arradicrare, arraicare, arraigai, arraigare, raigare Definition pònnere is ràdicas, s’arraiga, a sa cosa prantada chi istat méngius in artu (bide, pisu, tamatas, e àteru) e prus segura po is bentos ca faet a dh’acapiare Synonyms e antonyms acerbonai, acradiare 1, apalincionai, arrochitare, fíere, furchitare, impalai, incradiare, irraigare Sentences cherzo arraigadu sas pumatas, ca istant prus sanas 2. mi arraigo a sos usos e costúmenes Etymon srd.

arradichína , nf: arraegina, arraighina, arraghina, arreighina, arrexina, radichina* Definition de is erbas e matas, sa parte chi istat asuta de terra ue suspint abba e àteros alimentos e ue si mantenent; foedhandho de àteru, sa parte prus atesu e fundhuda de ue benit o dipendhet unu o una cosa; nau de gente, is antepassaos de su matessi pópulu e logu, s’istória chi at tentu, sa cultura, sa limba, is chistiones / genias de arraighina: a soca o ispicone, a fusinu (itl. a fittóne), a barba (is puntas prus fines, latarola) Synonyms e antonyms arraígini, raiga 1 | ctr. chima Sentences li at dau a mandhicare arradichinas d'erba ◊ su fogu si est inchessau a sas arraighinas ◊ cun is arrexinas prus fortis dèu mi apu a istríngiri a bosàterus ◊ is arreighinas funt fortis e profundas e alimentant sa mata 2. mi apu a isbagliai, ma tui in custu ufíciu no nci ponis arraíginis! Scientific Terminology rbr Translations French racine English root Spanish raíz Italian radice German Wurzel.