arragiolàre , vrb: arrajolare,
arregiolare 1,
arrejolare Definition
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda
Synonyms e antonyms
arragiolire,
arraulare
/
airai,
arrannegai,
inchietae
Sentences
currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare!
2.
cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese)
Etymon
ltn.
rabies
Translations
French
être atteints de la rage
English
to catch rabies
Spanish
rabiar
Italian
prèndere la ràbbia
German
sich die Tollwut zuziehen.
arragiolídu , pps, agt: arrajolidu,
arraxulidu Definition
de arragiolire; chi est arrennegau meda
Synonyms e antonyms
arragioladu,
infeliu
2.
manu arrajolida e incainada, semenadora de fele! ◊ andhat a li pònnere sa manu in palas pro lu cufortare e si li girat che cane arraxulidu
Translations
French
furieux
English
rabid,
furious
Spanish
rabioso
Italian
rabbióso
German
tollwütig.
arragiolíre , vrb: arrajolire,
arrazolire,
arrejolire Definition
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu
Synonyms e antonyms
arragiolare*
/
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Sentences
dae atentu ca cussu cane est arrejolidu!
2.
candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu
Translations
French
se mettre en colère
English
to rage
Spanish
padecer la rabia,
encolerizarse
Italian
contrarre la ràbbia,
arrabbiarsi
German
sich die Tollwut zuziehen,
zornig werden.
arragiólu , nm: arrajolu,
ragiolu Definition
genia de maladia apicigosa chi benit mescamente a is canes, ma chi podet apicigare fintzes a sa gente (de is canes o àteros animales impestaos): leat a is céllulas de su crebedhu, unu si ammàchiat (timet s'abba, s'ària) e si morit (si no si curat in tempus, cun vacinu, cun innetzione antiràbbica, giaendho a su virus sa manera de lòmpere a su crebedhu); in cobertantza, arrennegu forte, genia de pentzamentu malu, ifadosu, dolore chi tirat a longas
Synonyms e antonyms
arràbbiu,
arrajoladura
/
afuta,
aragoni,
arrenigna,
arrennegu,
bischiza,
bústica,
búzara,
cardedha,
corina,
crocone,
febi,
gormone,
grema,
mútria,
stacu,
studugu
2.
lis mintei ódiu pro su chi mi aiant fatu e s’arragiolu non mi lassait in pasu
Scientific Terminology
mld
Etymon
srd.
Translations
French
rage,
hydrophobie,
obsession
English
rage,
hydrophobia,
obsession
Spanish
rabia,
hidrofobia,
desasosiego
Italian
ràbbia,
idrofobìa,
smània
German
Tollwut,
Erregung.
arragionàre , vrb: arraxonai,
arregionai,
arregionare,
arrejonare,
arresionare,
arresonare,
arrexonai,
arrexonare,
raxonai Definition
foedhare cricandho e cunsiderandho totu is puntos de una chistione, de un'argumentu; chistionare, istare a chistionu; su chistionare, su chistionu / pps. arrexonau (agt. = chi arrexonat, chi cunsiderat is cosas)
Synonyms e antonyms
allecare,
chistionai,
cuntrastare,
faedhare,
negossare
Sentences
cantos ndh'apo arragionadu, totugantos li essint in favore ◊ assumancus bosatrus eis a arraxonai! ◊ arrejonendhe a sa dereta, sos bios depent istare che bios ◊ incomintzo a l'arrejonare, ma issa timiat sa zente ◊ sa mente arresonanno bene l'usa che persone chi at firmu su sentidu ◊ l'aia finas a disizu de arresonare cun calicunu!◊ tui no arregionas, paris pigada de machiori! ◊ pensa meda e faedha pagu: pònemi mente, ístadi cagliadu e impara a cagliare arrejonendhe! (Cubeddu)
2.
Gesús e Santu Perdu arrexonànt, camminendi, de is cosas de su mundu ◊ l'at bidu e l'at arrejonadu ◊ mi ammento candho fia minoredhu arrejonandhe cun zente antziana ◊ si cramaiat sa cane afaca arrejonèndhela che a unu cristianu (A.S.Fais)◊ beni ca ti chelzo arrexonare!
3.
custos sunt arregionares geniosos
Etymon
itl.
Translations
French
discuter,
raisonner
English
to conver
Spanish
hablar,
discutir
Italian
ragionare,
discórrere
German
sprechen über
arragiónu , nm: arregionu,
arrejonu,
arréjonu,
arréjunu,
arresionu,
arresonu,
arrexonu,
arréxonu,
arrigionu Definition
su cunsiderare bene dónnia cosa de una chistione, foedhandho o pentzandho; su foedhare de calecuna chistione
Synonyms e antonyms
arregionamentu,
chistionu,
cuntrastu,
negóssiu
Idioms
csn:
a. a fune longa = chi colat totu pellargu, pro torrare pustis a su contu; rugare s'a. = firmaisí de chistionai; leare s'a. = fuedhai de ccn. cosa o chistioni; favedhare a arréjonu pasatu = abbellu abbellu, chentza presse
Sentences
tocat, ch'intrat in arregionu e resultat a che los dispatzare ◊ in sa poesia no b'est sa matessi lógica de s'arréjonu de sa prosa ◊ fint a chistionu faghindhe un'arréjonu a sa bona ◊ cussu, si li dant contra, truncat s'arresonu ◊ cun cussu arresonu si aprovat s'assassíniu… nucleare! ◊ no fato mancu un'arrigionu intreu
2.
sa zente fit totu in su passarissu a arregionu sighidu
Etymon
srd.
Translations
French
raisonnement
English
reasoning
Spanish
razonamiento
Italian
ragionaménto,
conversazióne
German
Überlegung,
Gespräch.
arràgiu arràciu
arragliàre , vrb Definition pònnere o assentare cosa a ràglia, in órdine; finire sa ràglia, sa tenta, acabbare unu trebballu; nau in cobertantza, acabbare sa vida Synonyms e antonyms arrengherai / mòrrere Etymon srd.
arragnàda , nf: arrangiada, arranzada, arranzata Definition su arrangiare, pònnere o fàere méngius una cosa, su dha torrare de ndhe pòdere serbire Synonyms e antonyms aconciadura, acónciu, arrangiadura, arrangiamentu Sentences li apo dadu un'arranzada e como cussa cosa andhat bene ◊ ant allegatu duos mastros de muru po dare un'arranzata a sa domo Etymon srd.
arragnàre , vrb: arrangiae,
arrangiai,
arrangiare,
arrangiari,
arrantzare,
arranzare Definition
aconciare o agiustare unu guastu, pònnere bene una cosa chi andhat male, su dha torrare de ndhe pòdere serbire; agatare comente si mediare in sa necessidade, a s'apretu; su si pònnere de acórdiu
Synonyms e antonyms
abbessiare,
acussertare,
achidare 1,
acodomai,
aconciai,
adaretzai,
afrisciai,
agghitire,
assantai,
assetiai
/
acodrare
/
ingeniai
| ctr.
guastai
Idioms
csn:
arrangiai su contu = serrare sos contos; sant'arràngia = s'arte de si arranzare
Sentences
tocat de arrangiai su liminaxu, ca imbrunchinaus ◊ su maistu de pannu arrangiàt is divisas ◊ at arranzau su connau in su letichedhu ◊ chi no arràngiu s'istarixedhu acabbat chi ndi arruit
2.
sos pisedhos pro giogare a botza si fint arrangiados in sa carrela ◊ tui papa sa petza, gei mi arràngiu cun is ous ◊ pro campare, unu bandhidendhe si arranzat ◊ su póveru tocat chi si arranzet ◊ mamma si arranzabat a fàchere durcarias
3.
bandat a domu de su meri, agiustant e brintat a pastori ◊ su meri at arrangiau su contu e dhi at donau is trexentus iscudus ◊ si as bisonzu, lea: cun su mere za mi arranzo deo!
4.
massaja bona, si arranzat a fàghere de totu ◊ isse s'arràngiat a fàghere su mastruàscia ◊ a isse non li mancat s'ispíritu de sant'arràngia ◊ a su bisonzu fit a sant'arranza!
Etymon
itl.
arrangiare
Translations
French
réparer
English
to repair
Spanish
arreglar
Italian
aggiustare,
sistemare,
industriarsi
German
reparieren,
sich bemühen.
arragodài , vrb: arregodae,
arregodai,
arregodare,
arregoldare,
arregorai,
arregordai,
arregordare,
arrigordai,
arrogodai,
recordare Definition
portare presente in sa mente o batire a sa mente unu fatu o cosa passada de tempus (meda o pagu)
Synonyms e antonyms
ammentai,
subènnere
| ctr.
ilmentigare,
scaresci
Sentences
m'est arregordau ca…◊ dèu dhi pongu s'allomíngiu po mi arragodai mellus ◊ arragodaisindi ca no depeus portai traitzioni a nemus! ◊ po cantu apu a bivi m'at a arregordai ◊ s'apu nau custu poita arregodeis chi si nd'apu giai fuedhau ◊ no dh'arregoru, no! ◊ ti ant arregordai is fuedhus mius!
Translations
French
se rappeler,
se souvenir
English
to remember
Spanish
acordar,
recordar
Italian
ricordare
German
sich erinnern.
arragódu , nm: arregodu,
arregordu,
arregoru,
arrigordu,
regodu Definition
su ammentare; sa cosa passada chi si arregodat, chi abbarrat in sa mente; cosa chi si giaet po donu; fintzes pentzamentu, arreolu, idea de fàere calecuna cosa / no tènniri arregodu = andhare a su cumandhu e istentare a tropu, fintzas irmentigare sa promissa fata e pro cussu èssere de paga fide
Synonyms e antonyms
ammentu,
arregordàntzia,
subenimentu
/
apinnicu,
pedine,
pensamentu
| ctr.
ilméntigu,
scarescimentu
Idioms
csn:
V.Pisanu
Sentences
pítziat s'arregordu de is cumpàngius iscutulaus a terra de custu carru chi eus tirau de sempri (V.Pisanu)◊ a arregordu miu fiat diaici ◊ candu partis sordau teni arregordu de mei! ◊ gei tenis arregoru ca su dotori ti at nau de bufai su binu acuau!…
2.
seu arrenneghendi cun Giuanni ca nci essit e no tenit arrigordu de ndi torrai
Etymon
srd.
Translations
French
souvenir
English
remembrance
Spanish
recuerdo
Italian
ricòrdo
German
Erinnerung.
arragòlli , vrb: arregògliri,
arregòllere,
arregolli,
arregòlliri,
arregòxere,
arregòxiri,
arrigolli,
recògliere* Definition
pigare sa cosa, mescamente de terra, e pònnere in istrégiu, in calecunu logu totu impare; arrecire (cosa, gente), pigare una cosa chi giaet àtere; segundhu comente si narat, buscare cropos / pps. arregortu
Synonyms e antonyms
acabidae,
acoglire,
acurumai,
bòdhere,
bodhire,
tòdhere
| ctr.
fuliai,
iscavulai,
lassae
Sentences
in custu tempus si arrigollit s'olia ◊ po arregòllere is frores mi at créfiu tempus meda
2.
cussas ànimas in pena arregolleidhas Bosu, arriceidhas in sa santa glória!
3.
piciochedhus, fei a bonus: labai ca arrigolleis!
Translations
French
ramasser
English
to pick up
Spanish
recoger
Italian
raccògliere
German
aufheben.
arragólu , nm Definition su sorrogu de sa morte Synonyms e antonyms sarragu Sentences su malàidu est a filupendhe, dies e dies cun su tzúntziu de s'arragolu.
arragòne aragòni
arragonósu , agt Definition
chi tenet o portat arragone
Synonyms e antonyms
arrabbiosu,
arrenignosu,
bischiliosu,
bischizosu,
croconosu,
febosu,
felorosu,
imbischigliau,
ragiosu,
stacosu,
sutzuliu
Etymon
srd.
Translations
French
bilieux
English
bilious
Spanish
bilioso
Italian
bilióso
German
gallig,
jähzornig.
arragoràu , agt Synonyms e antonyms
astragau,
astroradu
Etymon
srd.
Translations
French
gelé
English
frozen
Spanish
congelado
Italian
ghiacciato
German
gefroren.
arragòre , nm: arregore,
regore Definition
fritu forte chi astrat totu
Synonyms e antonyms
astra,
astragore,
àstragu,
astraura,
bedhia,
belu,
celexia,
ghiàciu,
marcóriu
Sentences
cussos tudhos d'erva los at brusiados s'arragore ◊ fit totu ateterau dae s'arregore, apedicandhe nive
Scientific Terminology
tpm
Etymon
ltn.
rigore
Translations
French
gel
English
intense cold
Spanish
hielo
Italian
gèlo
German
Frost.
arragòta , nf: arregota,
arregolta,
arregorta,
arrigorta,
regolta Definition
su arregòllere; sa cosa chi si arregollet (fintzes matéria chi si faet in is segadas, in is freaduras); su tempus chi si arregollet sa cosa / a pagai a s'a. = a s'incunzada, candho s'incúngiat
Synonyms e antonyms
acasàgiu
/
acogliera,
assodhidura,
cabigiulada,
collia,
collinzu,
tódhida
/
ancúngia,
incunzada
/
incunza
Sentences
depiat èssere calchi ànima in giru chentza arregolta
2.
bella fut sa lorantza e promitiat una bella arregorta ◊ s'iscapat tropu ranu a manu isolta podet fèrrere a sèmene su trigu e guastare totu s'arregolta (A.Casula)◊ in die de arregorta volat sa paza in bratzos de su ventu (T.Cherchi)
3.
sa ferida dhi podit fai arregorta
Etymon
srd.
Translations
French
récolte
English
harvest
Spanish
recogida,
cosecha
Italian
raccòlta,
raccòlto
German
Sammlung,
Ernte.
arràgu , nm Definition
apretu mannu e malu, tupamentu de su gúturu po maladia o àteru
Synonyms e antonyms
afocu,
aprentu
/
sarragu
Sentences
arragu malu s'at bidu, lampu!
2.
un'arragu bellu de no podi fuedhai dh'essit pigau!
Etymon
srd.
Translations
French
grande difficulté
English
big difficulty
Spanish
apuro
Italian
grande difficoltà
German
große Schwierigkeit.