arrúngia , nf: orrúgna,
rúngia* Definition
maladia de sa pedhe candho si nche fichit unu bobboitedhu minudedhedhu chi dha paschet e dhue ponet sa cria: faet a iscrafíngiu meda e dhue ndh'at fintzes de is matas; in cobertantza, gente mala, gente de che aguantare atesu, a bortas fintzes piciochedhu botosu, ifadosu; poberesa, chistione mala, ifadosa / erba de arrúngia = ispéliu (Plumbago europaea); arrúngia de sa folla = Taphrina deformans
Sentences
cussa est una critichera mala, est peus de s'arrúngia ◊ bregúngia? inchi ti essat s'arrúngia! ◊ s'arrúngia essit coment'e aragadha, pibisiedhas pitiridhedhas e scrafíngiu
2.
dèu dhi bogu s'arrúngia a foras e su de nai si dhu nau in faci ◊ cussus s'iscrafint s'arrúngia!
Surnames and Proverbs
prb:
chini portat arrúngia non fait bagantza
Scientific Terminology
mld
Translations
French
gale
English
scabies
Spanish
roña,
sarna
Italian
rógna,
scàbbia
German
Krätze.
arrúngia 1 , nf Definition s'óssidu de su ferru Synonyms e antonyms arroina, arruíngiu, orrúngiu Sentences gortedhu chi segat no ponit arrúngia.
arrungiàre arrunzài 1
arrungiólu aragnólu
arrungiósu , agt: orrugnosu,
runzosu Definition
chi portat s’orrúngia; chi tenet coment'e ódiu, tírria po s’àteru / nui arrungiosa = a pizu fine
Synonyms e antonyms
zelosu
Sentences
mi ndi ant furau is crabas, ndi ant lassau una totu arrungiosa ◊ a mei non mi frigant cun cussas cremixedhas po faci: si una est arrungiosa si ndi podit poni puru mesu chilu, ma no essit lisa su própriu (G.Tatti)◊ a tui ti nci bogant che cani arrungiosu de logu de festa!
Etymon
srd.
Translations
French
galeux,
scabieux
English
scabby
Spanish
sarnoso
Italian
scabbióso
German
krätzig.
arrúnia arroína
arruntzàdu , agt Definition chi est coment'e ammurigonau, chi est arregortu, apartau Sentences ch'est intro de s'ostera bufendhe dai oltaedie, afraigadu a su banchitu, solu, che giorra arruntzada.
arruntzadúra , nf Definition
su arruntzai, fàere a tzirbisas, ammurigonare
Synonyms e antonyms
arruntzamentu
Etymon
srd.
Translations
French
plissement,
froncement
English
wrinkling
Spanish
arrugamiento
Italian
corrugaménto
German
Runzeln.
arruntzài , vrb: arrunzai,
runzai Definition
est su chi faet su fogu o su sole forte a sa pedhe e cosas deasi, chi dhas atzirbisonat, dhas faet totu a pinnigas; istare o pònnere coment'e allorigaos, acancarronaos (mescamente crocaos)
Synonyms e antonyms
acarrongiai,
afrangillonai,
aggrunciare,
ammaugionai,
apigiare,
atavellai,
atripitzare,
cascai,
frongire,
granculai
| ctr.
istirai
Idioms
csn:
arruntzaisí (nadu de chie tenet fritu) = atuturàresi, istare atuturados; a. is codhus = incrubai de palas, leàrela cun passiéntzia candho una cosa andhat male, fàghere de codhos, comente faghet chie no ischit it'e rispòndhere; arrunzaisí a una parti = fràngheresi, pònneresi a un'ala
Sentences
su tempus arrunzat totu is cosas ◊ si est arruntzau de sa bregúngia ◊ candu unu s'est istasiu dhi naraus chi est arruntzau ca portat sa pedhi frungia
2.
it'est chi t'est pigau, ita tenis chi ti biu totu allochiau?! - dh'iat nau arrunzendu
3.
arrunzadí a una parti: comenti ti permitis de fichiri turra in is chistionis nostras?!
Etymon
ctl.
arronsar
Translations
French
froisser,
se flétrir,
se rider
English
to wrinkle up
Spanish
arrugar
Italian
contrarre,
raggrinzire,
corrugare
German
zusammenziehen,
runzeln,
falten.
arruntzaméntu , nm Definition
su arruntzai, fàere a pinnigas, atuturare / a. de músculus = càncaru, candho si intostat unu músculu e dolet meda
Synonyms e antonyms
arruntzadura
/
acrampada,
afrea,
càncara,
ranchine
Etymon
srd.
Translations
French
contraction,
crispassion
English
contraction
Spanish
arrugamiento,
contracción
Italian
contrazióne
German
Kontraktion.
arruntzinàre , vrb Definition istare prantaos, apartaos in logu de aprigu Synonyms e antonyms arruntzai Sentences sa robba curret a sa disisperada a sas chisuras e si bi arruntzinat imbia a puntas de trémula, a su tempus malu ◊ sas crapas sunt morzendhe de sa gana e tue arruntzinau in sa chisina! Etymon srd.
arruntzudhíre , vrb Definition inganatzire a meda, pigare a gana manna po calecuna cosa Synonyms e antonyms arretae, ingrigliare, ingrilliri.
arruntzudhítu , pps, agt Definition de arruntzudhire Synonyms e antonyms arretu, inganatzidu, ingrilliu 2. a s'assecus, semper prus iscréditu e arruntzudhitu, Lutzedhu aiat imbiatu a Allichinu.
arrunzài arruntzài
arrunzài 1, arrunzàre , vrb: arrungiare Definition su murrungiare ammeletzosu de su cane chi ammostat is dentes; betare o atzitzare is canes a unu, a un’animale Synonyms e antonyms arraunzare / aunzare Sentences is mumusus zúmiant e arrunzant 2. cussu no est de cudhos canetes chi arrunzant sos teracos a furare.
arrunzinàre , vrb Definition istare in poberesa Synonyms e antonyms mischinzare, pejorare Sentences si no ponent capu a tribagliare sichint a arrunzinare!
arrunzonàda , nf Definition su tretu de is errigos, acanta a is errigos, foedhandho de petza Sentences si at leadu a mannigare unu bonu cantu de s'arrunzonada ◊ a mesudie at fatu un'arrunzonada de anzone arrustida Etymon srd.
arrunzonàdu , pps, agt Definition de arrunzonare Synonyms e antonyms arrunzonidu, rassu | ctr. fadicadu, làngiu, romasu.
arrunzonàre , vrb Definition ammontare de ógiu is errigos Synonyms e antonyms arrunzonire, ingrassai | ctr. irromasire Etymon srd.