arrúngia , nf: orrúgna,
rúngia* Definitzione
maladia de sa pedhe candho si nche fichit unu bobboitedhu minudedhedhu chi dha paschet e dhue ponet sa cria: faet a iscrafíngiu meda e dhue ndh'at fintzes de is matas; in cobertantza, gente mala, gente de che aguantare atesu, a bortas fintzes piciochedhu botosu, ifadosu; poberesa, chistione mala, ifadosa / erba de arrúngia = ispéliu (Plumbago europaea); arrúngia de sa folla = Taphrina deformans
Frases
cussa est una critichera mala, est peus de s'arrúngia ◊ bregúngia? inchi ti essat s'arrúngia! ◊ s'arrúngia essit coment'e aragadha, pibisiedhas pitiridhedhas e scrafíngiu
2.
dèu dhi bogu s'arrúngia a foras e su de nai si dhu nau in faci ◊ cussus s'iscrafint s'arrúngia!
Sambenados e Provèrbios
prb:
chini portat arrúngia non fait bagantza
Terminologia iscientìfica
mld
Tradutziones
Frantzesu
gale
Ingresu
scabies
Ispagnolu
roña,
sarna
Italianu
rógna,
scàbbia
Tedescu
Krätze.
arrúngia 1 , nf Definitzione s'óssidu de su ferru Sinònimos e contràrios arroina, arruíngiu, orrúngiu Frases gortedhu chi segat no ponit arrúngia.
arrungiàre arrunzài 1
arrungiólu aragnólu
arrungiósu , agt: orrugnosu,
runzosu Definitzione
chi portat s’orrúngia; chi tenet coment'e ódiu, tírria po s’àteru / nui arrungiosa = a pizu fine
Sinònimos e contràrios
zelosu
Frases
mi ndi ant furau is crabas, ndi ant lassau una totu arrungiosa ◊ a mei non mi frigant cun cussas cremixedhas po faci: si una est arrungiosa si ndi podit poni puru mesu chilu, ma no essit lisa su própriu (G.Tatti)◊ a tui ti nci bogant che cani arrungiosu de logu de festa!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
galeux,
scabieux
Ingresu
scabby
Ispagnolu
sarnoso
Italianu
scabbióso
Tedescu
krätzig.
arrúnia arroína
arruntzàdu , agt Definitzione chi est coment'e ammurigonau, chi est arregortu, apartau Frases ch'est intro de s'ostera bufendhe dai oltaedie, afraigadu a su banchitu, solu, che giorra arruntzada.
arruntzadúra , nf Definitzione
su arruntzai, fàere a tzirbisas, ammurigonare
Sinònimos e contràrios
arruntzamentu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
plissement,
froncement
Ingresu
wrinkling
Ispagnolu
arrugamiento
Italianu
corrugaménto
Tedescu
Runzeln.
arruntzài , vrb: arrunzai,
runzai Definitzione
est su chi faet su fogu o su sole forte a sa pedhe e cosas deasi, chi dhas atzirbisonat, dhas faet totu a pinnigas; istare o pònnere coment'e allorigaos, acancarronaos (mescamente crocaos)
Sinònimos e contràrios
acarrongiai,
afrangillonai,
aggrunciare,
ammaugionai,
apigiare,
atavellai,
atripitzare,
cascai,
frongire,
granculai
| ctr.
istirai
Maneras de nàrrere
csn:
arruntzaisí (nadu de chie tenet fritu) = atuturàresi, istare atuturados; a. is codhus = incrubai de palas, leàrela cun passiéntzia candho una cosa andhat male, fàghere de codhos, comente faghet chie no ischit it'e rispòndhere; arrunzaisí a una parti = fràngheresi, pònneresi a un'ala
Frases
su tempus arrunzat totu is cosas ◊ si est arruntzau de sa bregúngia ◊ candu unu s'est istasiu dhi naraus chi est arruntzau ca portat sa pedhi frungia
2.
it'est chi t'est pigau, ita tenis chi ti biu totu allochiau?! - dh'iat nau arrunzendu
3.
arrunzadí a una parti: comenti ti permitis de fichiri turra in is chistionis nostras?!
Ètimu
ctl.
arronsar
Tradutziones
Frantzesu
froisser,
se flétrir,
se rider
Ingresu
to wrinkle up
Ispagnolu
arrugar
Italianu
contrarre,
raggrinzire,
corrugare
Tedescu
zusammenziehen,
runzeln,
falten.
arruntzaméntu , nm Definitzione
su arruntzai, fàere a pinnigas, atuturare / a. de músculus = càncaru, candho si intostat unu músculu e dolet meda
Sinònimos e contràrios
arruntzadura
/
acrampada,
afrea,
càncara,
ranchine
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
contraction,
crispassion
Ingresu
contraction
Ispagnolu
arrugamiento,
contracción
Italianu
contrazióne
Tedescu
Kontraktion.
arruntzinàre , vrb Definitzione istare prantaos, apartaos in logu de aprigu Sinònimos e contràrios arruntzai Frases sa robba curret a sa disisperada a sas chisuras e si bi arruntzinat imbia a puntas de trémula, a su tempus malu ◊ sas crapas sunt morzendhe de sa gana e tue arruntzinau in sa chisina! Ètimu srd.
arruntzudhíre , vrb Definitzione inganatzire a meda, pigare a gana manna po calecuna cosa Sinònimos e contràrios arretae, ingrigliare, ingrilliri.
arruntzudhítu , pps, agt Definitzione de arruntzudhire Sinònimos e contràrios arretu, inganatzidu, ingrilliu 2. a s'assecus, semper prus iscréditu e arruntzudhitu, Lutzedhu aiat imbiatu a Allichinu.
arrunzài arruntzài
arrunzài 1, arrunzàre , vrb: arrungiare Definitzione su murrungiare ammeletzosu de su cane chi ammostat is dentes; betare o atzitzare is canes a unu, a un’animale Sinònimos e contràrios arraunzare / aunzare Frases is mumusus zúmiant e arrunzant 2. cussu no est de cudhos canetes chi arrunzant sos teracos a furare.
arrunzinàre , vrb Definitzione istare in poberesa Sinònimos e contràrios mischinzare, pejorare Frases si no ponent capu a tribagliare sichint a arrunzinare!
arrunzonàda , nf Definitzione su tretu de is errigos, acanta a is errigos, foedhandho de petza Frases si at leadu a mannigare unu bonu cantu de s'arrunzonada ◊ a mesudie at fatu un'arrunzonada de anzone arrustida Ètimu srd.
arrunzonàdu , pps, agt Definitzione de arrunzonare Sinònimos e contràrios arrunzonidu, rassu | ctr. fadicadu, làngiu, romasu.
arrunzonàre , vrb Definitzione ammontare de ógiu is errigos Sinònimos e contràrios arrunzonire, ingrassai | ctr. irromasire Ètimu srd.