arrúngia , nf: orrúgna,
rúngia* Definizione
maladia de sa pedhe candho si nche fichit unu bobboitedhu minudedhedhu chi dha paschet e dhue ponet sa cria: faet a iscrafíngiu meda e dhue ndh'at fintzes de is matas; in cobertantza, gente mala, gente de che aguantare atesu, a bortas fintzes piciochedhu botosu, ifadosu; poberesa, chistione mala, ifadosa / erba de arrúngia = ispéliu (Plumbago europaea); arrúngia de sa folla = Taphrina deformans
Frasi
cussa est una critichera mala, est peus de s'arrúngia ◊ bregúngia? inchi ti essat s'arrúngia! ◊ s'arrúngia essit coment'e aragadha, pibisiedhas pitiridhedhas e scrafíngiu
2.
dèu dhi bogu s'arrúngia a foras e su de nai si dhu nau in faci ◊ cussus s'iscrafint s'arrúngia!
Cognomi e Proverbi
prb:
chini portat arrúngia non fait bagantza
Terminologia scientifica
mld
Traduzioni
Francese
gale
Inglese
scabies
Spagnolo
roña,
sarna
Italiano
rógna,
scàbbia
Tedesco
Krätze.
arrúngia 1 , nf Definizione s'óssidu de su ferru Sinonimi e contrari arroina, arruíngiu, orrúngiu Frasi gortedhu chi segat no ponit arrúngia.
arrungiàre arrunzài 1
arrungiólu aragnólu
arrungiósu , agt: orrugnosu,
runzosu Definizione
chi portat s’orrúngia; chi tenet coment'e ódiu, tírria po s’àteru / nui arrungiosa = a pizu fine
Sinonimi e contrari
zelosu
Frasi
mi ndi ant furau is crabas, ndi ant lassau una totu arrungiosa ◊ a mei non mi frigant cun cussas cremixedhas po faci: si una est arrungiosa si ndi podit poni puru mesu chilu, ma no essit lisa su própriu (G.Tatti)◊ a tui ti nci bogant che cani arrungiosu de logu de festa!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
galeux,
scabieux
Inglese
scabby
Spagnolo
sarnoso
Italiano
scabbióso
Tedesco
krätzig.
arrúnia arroína
arruntzàdu , agt Definizione chi est coment'e ammurigonau, chi est arregortu, apartau Frasi ch'est intro de s'ostera bufendhe dai oltaedie, afraigadu a su banchitu, solu, che giorra arruntzada.
arruntzadúra , nf Definizione
su arruntzai, fàere a tzirbisas, ammurigonare
Sinonimi e contrari
arruntzamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plissement,
froncement
Inglese
wrinkling
Spagnolo
arrugamiento
Italiano
corrugaménto
Tedesco
Runzeln.
arruntzài , vrb: arrunzai,
runzai Definizione
est su chi faet su fogu o su sole forte a sa pedhe e cosas deasi, chi dhas atzirbisonat, dhas faet totu a pinnigas; istare o pònnere coment'e allorigaos, acancarronaos (mescamente crocaos)
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrangillonai,
aggrunciare,
ammaugionai,
apigiare,
atavellai,
atripitzare,
cascai,
frongire,
granculai
| ctr.
istirai
Modi di dire
csn:
arruntzaisí (nadu de chie tenet fritu) = atuturàresi, istare atuturados; a. is codhus = incrubai de palas, leàrela cun passiéntzia candho una cosa andhat male, fàghere de codhos, comente faghet chie no ischit it'e rispòndhere; arrunzaisí a una parti = fràngheresi, pònneresi a un'ala
Frasi
su tempus arrunzat totu is cosas ◊ si est arruntzau de sa bregúngia ◊ candu unu s'est istasiu dhi naraus chi est arruntzau ca portat sa pedhi frungia
2.
it'est chi t'est pigau, ita tenis chi ti biu totu allochiau?! - dh'iat nau arrunzendu
3.
arrunzadí a una parti: comenti ti permitis de fichiri turra in is chistionis nostras?!
Etimo
ctl.
arronsar
Traduzioni
Francese
froisser,
se flétrir,
se rider
Inglese
to wrinkle up
Spagnolo
arrugar
Italiano
contrarre,
raggrinzire,
corrugare
Tedesco
zusammenziehen,
runzeln,
falten.
arruntzaméntu , nm Definizione
su arruntzai, fàere a pinnigas, atuturare / a. de músculus = càncaru, candho si intostat unu músculu e dolet meda
Sinonimi e contrari
arruntzadura
/
acrampada,
afrea,
càncara,
ranchine
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
contraction,
crispassion
Inglese
contraction
Spagnolo
arrugamiento,
contracción
Italiano
contrazióne
Tedesco
Kontraktion.
arruntzinàre , vrb Definizione istare prantaos, apartaos in logu de aprigu Sinonimi e contrari arruntzai Frasi sa robba curret a sa disisperada a sas chisuras e si bi arruntzinat imbia a puntas de trémula, a su tempus malu ◊ sas crapas sunt morzendhe de sa gana e tue arruntzinau in sa chisina! Etimo srd.
arruntzudhíre , vrb Definizione inganatzire a meda, pigare a gana manna po calecuna cosa Sinonimi e contrari arretae, ingrigliare, ingrilliri.
arruntzudhítu , pps, agt Definizione de arruntzudhire Sinonimi e contrari arretu, inganatzidu, ingrilliu 2. a s'assecus, semper prus iscréditu e arruntzudhitu, Lutzedhu aiat imbiatu a Allichinu.
arrunzài arruntzài
arrunzài 1, arrunzàre , vrb: arrungiare Definizione su murrungiare ammeletzosu de su cane chi ammostat is dentes; betare o atzitzare is canes a unu, a un’animale Sinonimi e contrari arraunzare / aunzare Frasi is mumusus zúmiant e arrunzant 2. cussu no est de cudhos canetes chi arrunzant sos teracos a furare.
arrunzinàre , vrb Definizione istare in poberesa Sinonimi e contrari mischinzare, pejorare Frasi si no ponent capu a tribagliare sichint a arrunzinare!
arrunzonàda , nf Definizione su tretu de is errigos, acanta a is errigos, foedhandho de petza Frasi si at leadu a mannigare unu bonu cantu de s'arrunzonada ◊ a mesudie at fatu un'arrunzonada de anzone arrustida Etimo srd.
arrunzonàdu , pps, agt Definizione de arrunzonare Sinonimi e contrari arrunzonidu, rassu | ctr. fadicadu, làngiu, romasu.
arrunzonàre , vrb Definizione ammontare de ógiu is errigos Sinonimi e contrari arrunzonire, ingrassai | ctr. irromasire Etimo srd.