A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abasciadròxa , nf Sinònimos e contràrios abbasciada, achirradorzu, cabada, faladorza | ctr. alciada, pigadorza Ètimu srd.

abasciài , vrb: abbasciae, abbasciai, abbasciare, abbassare, abbassiare Definitzione calare de pitzu a giosso, portare de artu a bàsciu; miminare calecuna cosa, fàere prus bassu; istare a su chi bolet un'àteru, indrúchere a dhi pedire cosa Sinònimos e contràrios abbaltare, abbaratai, achirrare, imbaratire, imbasciai, calai, falare / amenguai, isbascire | ctr. alciare, ampiai / crèschere, aumentare Maneras de nàrrere csn: candho abbàssiat sole = a bortaedie, candu abbàsciat sa dí; a. is codhus = falare de codhos, istare a su chi cheret àtere, leare sa cosa contrària cun passéntzia; fai a. su chíchiri a unu = segaidhu de tressu, dàreli un'irmurriada; a. su fogu = menguai su fogu, bogàreche fogu a manera chi siat prus pagu; a. sa televisione, s'aràdiu, sas boghes = regulàrelos de s'intèndhere prus pagu; abbasciai sa boxi = (puru) pèrdere sa boghe, faedhare a boghe russa pro serragu Frases ti podit abbasciai un'acidenti ◊ dhu at abbasciau unu pilloni asuba de su campanili ◊ su Verbu Deus Redentore est abbassadu dae chelu in terra ◊ ndi fut abbasciau de su trenu ◊ est abbassatu dae su postale in piatza ◊ a Gesugristu ndi dh'ant abbasciau de sa cruxi 2. abbàssiali su fogu, a sa padedha! ◊ nci fúliant sa cosa ma no abbàsciant su prétziu! ◊ s'unfradura est abbascendi ◊ s'istrada in cussu cúcuru che l'ant abbassiada ◊ cussa fit fémina abbassiada in s'unore 3. no ti depes abbassiare a pedire nudha! ◊ si fut dépiu abbasciai ◊ cussos pretenent chi s'àteru si abbàssiet a pedire pro piaghere su chi li tocat de diritu! Sambenados e Provèrbios prb: chie tropu si abbàsciat su culu ammustrat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu baisser, s'abaisser Ingresu to lower, to humble Ispagnolu bajar, bajar, disminuir, humillarse, rebajarse Italianu abbassare, umiliarsi, digradare Tedescu niedriger machen, erniedrigen (sich).

abasciàu , pps, agt: abbassiau Definitzione de abasciai; chi ch'est abbasciau Sinònimos e contràrios calau, faladu | ctr. artziau, pigadu Tradutziones Frantzesu descendu, baissé Ingresu got down Ispagnolu bajado Italianu scéso Tedescu heruntergekommen.

abasiài , vrb: apasiai, pasai* Definitzione istare in pàusu, in asséliu, chentza fàere, apustis chi unu si est immarriu Sinònimos e contràrios arreposai, descansare, paidhare Frases issu agatat sa manera de si apasiai e ispassiai puru ◊ babbu s'est crocau po si abasiai (M.A.Cappai)◊ cussa mantixedha ge si abàsiat in su cadàsciu, mancu incingiada!◊ candu ti abàsias sega sa linna!

abàsiu , nm: pasa* 1 Definitzione su istare chentza fàere po passare s'immarritzone Sinònimos e contràrios arreposu, assentu, discansu, ibasu / arresetu.

àbba , nf: àcua Definitzione est su lícuidu prus connotu in sa Terra, arregortu in cantidade manna in mares, lagos, errios, astraos, benos: cumpostu de duos àtomos de idrògenu e unu de ossígenu (H2O), est necessàriu po sa vida de animales e matedu, bisòngiat e s’impreat po medas fainas; su calare de s'abba de is nues candho iscàrrigant, s'abba chi serbit po giare una samunada a calecuna cosa; in cobertantza, s'ispurgadura chi ndhe bogant is errigos de su sàmbene / min. abbighedha, abbita / zenias de abbas: abba neta, bruta, trulla, frisca, caente, próina, prótzia, púdida, morta, frimma, currindhe; àcua dulci o de biri = abba durche, de funtana, de riu, de lagu, projana, chi zughet pagos sales e mescamente pagu croruru de sódiu (ctr. abba salida, de mare, salamata); àcua vitània = funtana chi no benit mai mancu; abba de vívere = bona a bufare; abbas luadas = incuinadas; abba soloca = froca sorta, abba de nie; àcua froca = abba astrada, frita meda; abba de càgliu = su càgiu iscagiau ammesturau cun abba, po mòrrere su late Sinònimos e contràrios pioa, pióida / orina, písciu Maneras de nàrrere csn: fàghere in s'abba (nau de erbas o matas) = crèsciri in mesu de s'àcua, aundi dhoi at àcua; fàgheresi, irfàgheresi in abba = furriaisí in àcua; abba de… (+nm. de erba) = decotu fatu cun cuss'erba; segàreche s'abba a unu = serrai o pigaindi s'àcua (de s'acuedotu, de s'arriu); tènnere sas abbas = fàghere carchi cora, canale e gai a manera de collire s'abba projana o àtera chi no fetat dannu, de no sumire; abba russa = tretu de mare o riu inue s'abba est arta; porcu de a. = tzurru, abba chi essit a bullu; corpu de abba = nue o bírridu de abba; àcua sullena = abba chi proet lena, fine, pàsida; betare s'abba a mojos, a cartos = pròiri a meda, ghetai àcua a cadinus, a màrigas; èssere in abba = (nau de su tempus), èssiri sempri pruendi; no meressire mancu abba bruta = èssere própiu indignu, malu; bufare abba de imméntiga mundhos = iscarèsciri totu, èssiri conca scheréscia; s'abba de s'ogru = zenia de lícuidu chi bi at intro de s'ogru; abbanasu = su mucu isabbisabbi chi faghet su nasu refriadu; sas abbas de un'animale anzendhe, de sa partera = su lícuidu de sa burba ue creschet su fedu, itl. lìquido amniòtico; sa mama de sas abbas = itl. caduca o decìdua, genia de pilloncu de sa madri chi dónnia mesi s'isfait si sa fémina no benit príngia; segai is àcuas = fàgherendhe sas abbas, comintzare a anzare, a s'illierare, candho si segat su sacu prenu de abbas ue est su fedu; pàrrere faghíndhendhe sas abbas = tènniri sempri pressi meda; àcua maba = su suore, suerada chi si faghet fàghere pro sanare carchi maladia; s'àcua ferrada = male chi benit a su bestiàmine chi at manigadu férula ifusta; zúghere sos cherbedhos in abba = èssere macu, badhinosu; ómine de bon'abba = bonu; trabballai asuta de àcua = fàghere sas cosas a s'acua, unu pagu a traitoria; aciúngiri àcua a mari = dare cosa a chie ndhe tenet meda, azuare a chie no ndhe at bisonzu; no dare abba a Cristos = èssiri susuncu ispaciau; no segare mancu s'abba (nau de aina) = èssiri ingurdada meda, no èssiri bella a segai nudha; pistare abba = fai cosa pro debbadas; ischire una cosa chei s'abba = isciri sa cosa bèni meda; agatàresi, èssere in malas abbas, a s'abba leada = èssiri in dificurtadi manna, a barca pérdia; èssiri ancora a is primas àcuas = tènnere pagu pràtiga, pagu isperiéntzia; ifúndheresi a sa prima abba = pèrdiri su coràgiu e lassai a pèrdiri totu a sa primu dificurtadi (ma, nau de fémina cojada noa, tènniri fillu luegus apustis cojada); cabertura a duas abbas = chi (candu proit) ghetat s'àcua a duas partis; èssiri totus a un'abba = totus a un'origa, de sas matessi ideas; samunare in d-una, duas, tres abbas = samunare una, duas, tres bortas sempre cun abba càmbia; samunare in sete abbas = meda (nau pruscatotu de sa menti, a manera de cambiai s'identidadi, is ideas de unu); èssere passau in noe abbas = èssere cosa de meda; fàghere abba (nau de gente)= in cobertantza, orinare / erba de àcua = Callitriche palustris, coa de àcua = Ceratophyllum demersum Frases a mi das unu ticu de abba frisca, ca so sididu? ◊ in cussa funtana bi essit unu brussu de abba ◊ bi at cristianos chi no meressint mancu abba bruta ◊ s'abba de sa funtana si che est sica ◊ cheret prenu abba a isterzos ca como la serrant! ◊ nessunu neat de cust’abba non bibo! ◊ s'abba budhit a 100 grados a livellu de su mare 2. annada de sicore, at fatu pagas abbas ◊ s'abba che at fatu in montes, in campu, in mare ◊ at fatu unu bellu corpu de abba, e bella séria! ◊ immoi est giai duus annus chi no iscapant àcua is àiris ◊ a sas abbas de s'atunzu essit su cugummedhu ◊ in caminu mi at sighidu s'abba e mi at ifustu ◊ abbigedha at betau, oe!… 3. in cumpagnia s'ischiat fagher cherrer bene, ca fit zòvanu de bona abba ◊ prima de operare, lea s'abba dai sa vena! 4. si bi aimus postu su mantessi tempus pro zogare e pro istudiare filosofia, aimus ischidu a Kant chei s'abba 5. fimus in malas abbas e no s'ischiat in cale mare fimus navighendhe…◊ comintzeit a si agatare in abbas malas, chentza laore e cun su maridu in sa gherra ◊ si est ifustu a sa prima abba e si ndh'est andhadu ◊ sa cojada noa si est ifusta a sa prima abba ◊ fintzas sos arados noos sunt in abbas malas: che los lassant consumare de ruinzu 6. in abba russa de mare mi arrisco e in s'ària ti marco dogni nue 7. s'isterzu l'apo samunadu in tres abbas pro mi essire netu ◊ in sete abbas lis sàmunant sa mente, chi siant in Sardinna furisteris! 8. dhi fiant segadas is àcuas e sa criatura fiat essida a sa luxi Sambenados e Provèrbios smb: Abba, Abbas, Acquas / prb: abba in su pistone pista, abba est e abba s'istat ◊ s'abba che catzat totu, foras de su machíghine ◊ mellus a furriae de s'abba fini ci non de s'abba grussa Terminologia iscientìfica mnr Ètimu ltn. aqua Tradutziones Frantzesu eau, pluie Ingresu water, rain Ispagnolu agua, lluvia Italianu àcqua, piòggia Tedescu Wasser, Regen.

abbà! , iscl Definitzione de abbaidare: abbàida!, giacura!, càstia! Tradutziones Frantzesu regarde! Ingresu look! Ispagnolu ¡mira! Italianu guarda! Tedescu schau! guck!

abbabbaleàu , agt Sinònimos e contràrios abbabballocadu Frases galu abbabbaleau, avio chérfiu irmenticare totu sas bortas chi avio tímmiu cussa pessone.

abbabballocàdu , pps, agt: abbabbalucau Definitzione de abbabballocare; nau de cristianu o béstia, chi est coment’e atontau, chi paret de no cumprèndhere, chi dhue ponet tropu tempus a fàere sa cosa, chi si ndhe abbarrat firmu a una parte chentza de intrare in cumpangia Sinònimos e contràrios ammammalucadu, arrellocau, imbabballucadu, isantalau, transidu 2. fuemus totus impari arriendi e bufendi, ma issu si ndi tiriat agoa: est abarrau totu su merí abbabbalucau ◊ currei a istudai su fogu, no abarreis abbabbalucaus! ◊ dh'ant nau totu cussu e est abarrau abbabbalucau! Tradutziones Frantzesu stupéfait, étonné Ingresu astonished Ispagnolu atónito, pasmado Italianu attònito, incantato Tedescu erstaunt.

abbabballocài, abbabballucài, abbabbalucài, abbabbalucàre, abbabbaucài , vrb: abbrabbalucai Definitzione istare o abbarrare o fàere èssere che unu ballalloe, atontau, chentza cumprèndhere bene, istare a una parte a contu suo, cufúndhere is ideas, nàrrere cosas chentza sensu Sinònimos e contràrios abbambanai, abbarballai, abbaucare, abbucallotare, allampionare, allochiai, ammammalucare, atontai, imbambalucare, indormiscai Frases gei ses unu canixedhu abbrabbalucau! ◊ s'est postu a fastigiai e no cumbinat nudha, abbabballucau castiendi a issa ◊ mi ses abbabballucanne! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abrutir Ingresu to dull Ispagnolu atontar Italianu istupidire Tedescu verdummen.

abbabbalucàu abbabballocàdu

abbabbaritzàdu , agt Definitzione nau de piciochedhu, chi est tropu atacau a su babbu Ètimu srd.

abbabbarrotài , vrb Definitzione abbarrare o firmare coment'e timendho, nau mescamente de su cuadhu Sinònimos e contràrios addojare, adumbrai, arreselai, assumbrai, umbrai Ètimu srd.

abbabbaucài abbabballocài

abbabbéntu , nf Definitzione istrachia de abba cun bentu.

abbabbiocàe, abbabbiocàre , vrb Definitzione fàere o essire coment'e chentza cumprèndhere, chentza ischire ite nàrrere o ite fàere, coment'e atontau Sinònimos e contràrios abbucallotare, allampionare, allochiai, ammammalucare, atontai 2. candho su cummissàriu est andhatu chin sos papiros de su pacamentu est restata abbabbiocata ◊ fit restatu abbabbiocatu: sa conca li pariat unu moju de apes, no bidiat e no intenniat prus nudha Ètimu srd.

abbabbuciài , vrb Definitzione pònnere in babbúcias, fintzes in su sensu de fàere vida in domo, arretirada meda.

abbabiài , vrb: abbaliai, babiai* Definitzione pigare cun passiéntzia, aguantare, su si mantènnere un'ifadu, padire unu male, un'ofesa o àteras cosas chi no praghent o chi faent male Sinònimos e contràrios agguantai, apoderae, apompiai, dighire, padèssere, repetire, subbacare, sumportai Frases sa vista no abbàbiat a castiai su soli ◊ dona atentzioni, lah ca cuss'ómini no abbàliat prepoténtzia!◊ po tui seu abbaliendu calisiollat dolori.

abbabocài , vrb Definitzione foedhare a limba lada, comente faent is imbriagos o àteros po maladia.

abbabodràu , agt Sinònimos e contràrios abbabballocadu, abbabbiocatu, abballalloadu, ammammalucadu, atontau Frases est sempri a buca aberta, abbabodrau Ètimu srd.