A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

abbàltu , nm: abbastu, bastu 1 Definition su tantu chi bastat, su tantu chi dhue bolet; fintzes provista / avb. de a. = su tanti chi bastat; ómine de abbastu = bastante, de àrchidas, chi balet Sentences da'una sola s'abbaltu tenilt ◊ sos pastores no aiant s'abbastu pro campare su bestiàmine ◊ issu andàt a linnai po s'abbastu de domu e po torrai a bèndiri 2. pro ocannu su casu de abbastu già l'amus 3. a sas criaturas in creschimentu no lis fit de abbastu su mànigu ◊ de custa cosa ndi tengu de abbastu ◊ no t'est de abbastu su chi nos as fatu?! Etymon spn abasto Translations French suffisance English sufficiency Spanish suficiencia, abastecimiento Italian sufficiènza German Hinlänglichkeit.

abbaltzàre , vrb: abbrassare, abbratzai, abbratzare Definition betare is bratzos a inghíriu de una persona po istima, a inghíriu de calecuna cosa, nau fintzes in su sensu de si pigare un'impreu grae / a. una rughe = pigare cun passiéntzia una suferéntzia Synonyms e antonyms abbarcai, afascare, afianzare, aprensare, imbrassai Sentences lis pariat d'èssere ballenne abbaltzados ◊ a sa fine de su giru, dinari e trigu batit a domo e si abbratzat s'isposa e sos fizos, allegru e cuntentu (G.Calvia) 2. Cristos pro nois at abbratzadu sa morte ◊ donzunu depet abbratzare sa rughe sua Etymon itl. Translations French embrasser English to embrace Spanish abrazar Italian abbracciare German umarmen.

abbalucàre abbagliucàre

abbalvàre , vrb: abbarvare Definition atobiare, acudire a unu logu, fintzes acumpangiare Sentences finas a pagu tempus como sos osilesos abbalvaiant a pregare e festare in sas chéxias foranas ◊ a fine de sa missa, sa zente at abbalvadu suta de castedhu a sa domo de su monte granàticu (M.P.Dettori) 2. ti abbarvo finas a piata e de cue mi ndhe torro.

abbalvatadúra , nf Definition su abbalvatare, sa faina de abbalvatare fata Synonyms e antonyms balvatu, varvatonzu Etymon srd.

abbalvatàre , vrb: abbarbatare, abbarvatare, abratare 1, alvatare, arbatare, arvatare, barbatare*, brabatai 1, brabatari Definition arare sa primu borta una terra, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare Synonyms e antonyms irrudiare, scoturai Sentences alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos Etymon srd. Translations French défricher English to till Spanish roturar Italian dissodare il terréno German urbar machen.

abbalvulàdu , agt Definition nau de animale, chi est malàidu de abbadura o aranas Etymon srd.

abbamànu , nm: abbammanu Definition pannu de manos, pannu po frobbire is manos, sa cara; a logos, istrégiu ue si ponet s'abba po si samunare is manos Synonyms e antonyms asciugamanu, canàciu, panniamanu, pannutzu, tiagiola / bassina, cóncula, samunadore Sentences pro avitare s'abbammanu si assutaiat chentza frobbidu! ◊ candho l'ant dimandhada, issa teniat sos lentolos ricamados e sos abbammanos cun sas frunzas 2. si benit su dutore, bògali s'abbammanu pro si frobbire candho si sàmunat sas manos Scientific Terminology ts Etymon srd. Translations French serviette, essuie-mains English towel, bath towel Spanish toalla Italian asciugamano German Handtuch.

abbamàre , vrb Definition fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene) Synonyms e antonyms acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, ammeschiare, atazare, ingamai | ctr. iscrobai, stallai Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French réunir, agréger English to aggregate, to put in a herd Spanish unir, juntar Italian aggregare, formare un branco German angliedern, eine Herde bilden.

abbambacàre, abbambagàre , vrb Definition ammodhigare suspindho s'abba comente faet su bambaghe, isciúndhere; menguare, miminare sa fortza de ccn. cosa Synonyms e antonyms abbambicare, ammaltitzare, ifúndhere, impapare / abbacai, ammarchidare, ammellare, assuermai Sentences ant abbambagadu su terrinu de sàmbene, comente los at ischitzados unu càmiu ◊ sa vida nostra tribbulada est abbambagada de làgrimas ◊ cussos vistires fint sortos che papiru abbambacatu 2. in chirca de abbambagare su pópulu, Pilatu sighit faedhendhe de su bene chi Gesús lis at fatu ◊ abbambaga su fogu de sa sicura e chi ses babbu pensa carchi iscuta! ◊ no si lis abbambacaiat su coro chin cussos arrejonos Etymon srd. Translations French imbiber, imprégner, tremper English to soak, to impregnate Spanish impregnar, embeber, mojar Italian imbévere, impregnare German durchtränken.

abbambainàdu , agt Definition chi no est faendho o chi no giaet atentzione Synonyms e antonyms abbambanadu, illabentau, sbeliau | ctr. atentzionadu, cabosu Etymon srd. Translations French étourdi, distrait English absent-minded Spanish distraído Italian sbadato German zerstreut.

abbambajonàu , agt Definition nau de unu, chi no est giaendho atentzione Synonyms e antonyms abbabballocadu, abbabbiocatu, abballalloadu, ammammalucadu | ctr. atentu Etymon srd.

abbamballecàdu , agt Synonyms e antonyms abbereladu, ispantadu, trallaratu Sentences ses abbamballecadu meda pro aggradare a carchi picioca.

abbambalocàdu , agt Synonyms e antonyms abbabballocadu, abbabbiocatu, ammammalucadu.

abbambanadúra , nf Synonyms e antonyms abbambanamentu, allabentu, illabentu, sbeliadura, sbéliu, sbentiadura | ctr. atenscione Etymon srd.

abbambanài , vrb: Definition istare o èssere pagu atentu Synonyms e antonyms abbabballocai, abbrabbalucai, abbucallotare, ammammalucare, atontai, ibentiare, ilbambiare Etymon srd.

abbambanàu , pps, agt Definition de abbambanai; chi no est giaendho o no giaet atentzione Synonyms e antonyms abbabballocadu, abbambainadu, allabentau, disatinau, illabentau, irbentiadu, isoncu | ctr. atentzionadu, cabosu Translations French étourdi, distrait English heedless, reckless Spanish descuidado Italian sbadato German zerstreut.

abbambiài , vrb Definition fàere prus pagu saliu, coment'e bogandhoche sale aciunghendho àtera cosa, ispartzindho su sale giai postu in cantidade prus manna de cosa Synonyms e antonyms ilbambiare Sentences abbàmbia sa minestra ca est tropu salia! Etymon srd.

abbambiài 1, abbambiàri , vrb Definition fàere bambu, lassare prus lenu, lassare de fàere fortza coment’e candho si tirat prus pagu una cosa; rfl., su si lassare andhare, pèrdere de ànimu / a. su frenu a su cuadhu = lassare su frenu lenu, chentza tiradu Synonyms e antonyms abbacai, abbrincai, aflusciai, afrincai, allentai, ammollai, illentiare | ctr. tirai, tostai Sentences no ti abbambis: faidí coràgiu! ◊ seus abbambiaus a faci de custu mundu afrentau (S.Chiappori)◊ su nervosu est abbambiendi ◊ abbambiadhi sa funi, a cuss'animali, no si allupit, puru!◊ abbàmbia sa tira ca istringit tropu! Etymon srd. Translations French desserrer, relâcher English to slacken Spanish aflojar Italian allentare German lockern.

abbambicàre, abbambigàre , vrb Definition ammodhigare, nau de su chi faet s'abba chi nche intrat in sa cosa Synonyms e antonyms abbambagare, ammaltitzare Sentences una trischia lena aiat ifustu totu sa bidha abbambicanne su terrinu ◊ sos iscalpones si abbambigheint catighendhe s'abba ◊ beni e màniga, como, ca sos macarrones s'ilfritant e si abbàmbigant! Etymon srd.