bellèsa , nf Definition
sa calidade de su bellu, su èssere bellu; nau in cobertantza, atzione male fata / betare b. a ccn. (nau de babbus e mamas chi dhis essit fillu/a bellu/a)
Synonyms e antonyms
belliori,
bellura,
ermosura
| ctr.
feura,
legiori
Sentences
sa bellesa serbit petzi pro pompa bódia (S.Spiggia)◊ fit sa matessi bellesa: una bellesa gai chie ndh'aiat bidu? ◊ custu modhitzosu… sa mellus bellesa de biri! ◊ a séighi annos fist una bellesa! ◊ sa bellesa sua est s'acisu de totu sos coros! ◊ dhi fiat partu de biri una cara bella, de una bellesa durci cantu trista
2.
ite bellesa a li fàghere cussa música in carrela sendhe chi est a lutu friscu!…◊ ite bellesa si aia acusadu un'innossente!…◊ is frastimus suus setzint che una bellesa!
Surnames and Proverbs
prb:
bellesa no fait domu ◊ bellesa est mesu doda
Etymon
spn.
belleza
Translations
French
beauté
English
beauty
Spanish
hermosura,
belleza
Italian
bellézza
German
Schönheit.
bellesía , nf Definition su èssere bellu, bellos Synonyms e antonyms bellesa Sentences donzi bellesia bestimus de brutura ◊ cussu giòvanu fit mentovadu pro sa bellesia Etymon srd.
bellètu , nm Definition
cosa chi ponent prus che àteru is féminas a frigadura in sa carre de cara po si fàere prus bellas
Translations
French
fard,
ornement,
artifice
English
cosmetic
Spanish
polvo,
colorete
Italian
bellétto
German
Schminke.
belléu , nm Synonyms e antonyms bebbelledhu, bellei Sentences su dinari lu frundhit in belleos Etymon srd.
bélli bèlle
bellighédhu , agt: bellixedhu Definition min. de bellu, chi est bellu, piticu e galanu, chi praghet; nau mescamente po nàrrere su contràriu de bellu, de bonu Synonyms e antonyms belledhu, bellitu Sentences custu frore est bellighedhu ◊ sa pipia portat una faci bellixedha 2. bellixedhu, un'ómini mannu, a si ponni a giogai cun is pipius!…
bellincrésia , nm Definition unu chi paret santu santu ma chi no faet a si ndhe fidare Synonyms e antonyms fraíciu.
belliòri , nm: belloi,
bellore 1,
bellori Definition
su èssere o pàrrere bellu de unu o de una cosa
Synonyms e antonyms
bellesa,
bellura
Sentences
giaiedhi custa ampudhitedha, chi si bufet custu ca dhi torrat su bellore ◊ de su rampu ue apo tentu vida, profumu e bellore cun terríbbile furore mi ndh'at divisu su bentu (B.Masala)◊ s'infiammante bellore sa vista mia abbagliesit ◊ ti arregordas su bellori de su logu nostu ◊ tantu belloi bos at formau chi ammirau si nd'istesit
Etymon
itl.
bellore
Translations
French
beauté
English
beauty
Spanish
hermosura,
belleza
Italian
bellézza,
beltà
German
Schönheit.
bellítu , agt Definition min. de bellu, unu pagu bellu Synonyms e antonyms belledhu, bellighedhu.
bellixédhu bellighédhu
bellói , nm Definition cosighedha bella / is bellos bellois = cosas bellighedhas, ma chi no serbint a nudha Synonyms e antonyms bibbirollai, brebbeilledhu.
bellòi belliòri
bellòre , nm Definition
frore de cada mese, erba de frore, sicia móssia
Synonyms e antonyms
concuda 4,
pudibudi,
sicia 1
Sentences
de bellore e sennoredhas sunt càrrigas sas cresuras
Scientific Terminology
rba, Calendula officinalis
Translations
French
souci
English
firecrest
Spanish
caléndula
Italian
fiorràncio
German
Gartenringelblume.
bellòre 1, bellòri belliòri
béllu , agt, nm Definition
chi o chie o cosa chi est de calidades chi praghent mescamente a bíere: coment'e agt. si ponet meda apustis de su nm., ma fintzes innanti, mescamente candho is agt. funt prus de unu naos de su matessi númene o naos cun significau de meravígia: cun significau de disprétziu, po inditare css. calidade metzana, si ponet agiummai sèmpere innanti e postu deosi si podet nàrrere fintzes in su sensu de meda / min. belledhu, bellitu, belligedhu, bellixedhu
Synonyms e antonyms
elmosu,
galanu
/
àbbili,
capaci
| ctr.
feu,
légiu
/
cdh. bedhu
Idioms
csn:
pàrrere, pàrriri bellu (nau de ccn. cosa a pregontu, ma no própiu aspetendi arrispusta)= bèni fatu, giustu; avb. a bellu (abbellu) = chentza presse, chentza lestresa, pàsidu; bellu a… = bonu a…, capassu de…, fàtzile a…; fàghere su bellu in cara (bellincara) = pàrriri de acórdiu, a favori, ananti, e apustis o apalas traixi, èssiri falsus, fai duas facis; su bellu est si… (fintzas chentza cng.)= podit tènniri duus significaus: a) andat própiu bèni si…, o fintzes b) cun ironia: e ita si…, comenti si fait si?…
Sentences
no apo intesu boghe bella che a sa de mamma! ◊ li ballat su terrinu in pes, de cantu est bella ◊ at a èssiri signali bellu o mau? ◊ bellu cadhu as buscadu! ◊ so nendhe chi as buscadu unu cadhu bellu ◊ de chini funt custus bellus pipius? ◊ fit galu bellu zòvanu, a baranta annos ◊ fit unu bellu seranu, s'aera neta e sole ◊ Luisicu est unu bellu nòmini ◊ dhi est abarrau su fragu bellu de sa linna ◊ poni una pudha chi fetzat brodu bellu! ◊ fillu miu bellu! ◊ custus giai ca funt nòminis bellus! ◊ seu prexau po custus froris bellus
2.
ita bellu cordolinu chi nc'est innòi! ◊ bellu traste, ma non mi aggradat su fracu chi li annat ◊ ite bellu númene chi li ant postu! ◊ unu bellu sàpadu leat s’andoleta e si che essit ◊ preparat unu bellu piatu e ant mandhigadu ◊ si fit aunzendhe su pane cun d-unu bellu tatzone de binu ◊◊ bellu cane tenes, sempre corcadu in su caentu! ◊ za sunt a bellu puntu!…◊ bellu bracu ses!…◊ ge seus torraus a puntu bellu!…◊ bellu modu de rispònnere chi apo tentu! ◊ bellu ispàssiu… sécius castiendisí sa baca!
3.
su bellu e su bonu piaghent a totugantos ◊ de sa vida chi fatzu apenadindi, bellu! ◊ su bellu est a la fàghere a solu sa cosa gai dificurtosa!
4.
si parit bellu chi dèu depu aturai citiu e chistionai a solu e a s'iscusi isceti cun genti fidada? (P.Marcialis)◊ si parit bellu de s'arribbellai a s'autoridadi? ◊◊ camina abbellu, za no bi at presse! ◊ faghe abbellu ca mi dolet! ◊ beta su binu abbellu abbellu ca sinono lu buluzas!
5.
gei ses bella a budhí, pingiada mabadita!…◊ gei ses bellu a torrai… a passu de sitzigorru! ◊ cussu est bellu isceti a bagamundai ◊ cuss'arrogu de linna est bellu a mainga ◊ portat is ogus bellus: tenit otanta annus ma bit totu!
6.
innantis faedhat male de s'àteru, e posca li faghet su bellu in cara ◊ sa traténtzia chin tziu Matzone fit istata petzi pro su bellincara e non de abberu ◊ mi feris candho mi faghes su bellu in cara!
7.
apu aspetau unu bellu paghedhu, candu biu a issu torrendi ◊ iat avantzau unu bellu tretu candu dh'at agatau
8.
su bellu est eo, ch'intro a su binàriu, che ponzo sos vagones de su trenu! (Piras)◊ su bellu est si proet… Semus chentza paracu!
Surnames and Proverbs
smb:
Bellu
/
prb:
nen bella sentza pecu, nen fea sentza tratu
Etymon
itl.
Translations
French
beau,
bel
English
beautiful
Spanish
hermoso,
bello
Italian
bèllo
German
schön,
Schöne.
bellúdu , nm: billutu,
velludu* Definition
genia de orrobba
Synonyms e antonyms
billutinu,
falludu,
pannarrigada,
tertziopelu
/
cdh. bidhutu
Scientific Terminology
ts
Translations
French
velours
English
velvet
Spanish
terciopelo
Italian
velluto
German
Samt.
bellumòre , nm Definition
chini faet a erríere
Translations
French
humoriste
English
humorist
Spanish
humorista
Italian
umorista
German
Humorist.
bellúra , nf Definition su èssere bellu de unu o de una cosa, is calidades chi dhu faent bellu a dhu bíere Synonyms e antonyms bellesa, belliori | ctr. legesa Sentences tue símbulu ses de sa bellura, che reina tra totu sos fiores ◊ no bi andhes a messare, ca su sole ti leat sa bellura! ◊ una ebbia at bínchidu in bellura sas istellas (P.Serra) Etymon srd.
bèlme, bèlmene, bélmu , nm: bemme,
berme,
breme,
bremi,
brèmini,
ferme,
verme Definition
genia de animaledhu, bobboi pitichedhu e longhitu chi faet mescamente in sa cosa guasta (ma deosi narant fintzes cudhos mannos chi podent fàere in bentre de su cristianu, oxyurus), e fintzes su chi ponet a su casu fatu, o su chi si papat sa lana; nau de gente, chi balet pagu; maladia puru; pistighíngiu mannu / min. bermighedhu, bremixedhu, bermizolu
Synonyms e antonyms
gherme,
lolloi,
merme,
solde,
tilingione
Idioms
csn:
b. manigadore, solitàriu = alisanzedhas; bremi pintus = gremedha; bremi de corru = badhinzu, idea maca; bremi berrinadori = broma, "teredo navalis"; erba de bremis = allupaguadhu, (Santolina chamaecyparissus); bremi de casu = sartasarta, giambaghe; pàrriri unu bremi de casu = zúghere sa cara chei sa tela
Sentences
no ca est ammachiandusí… si dh'est móviu su berm'e corru! ◊ est a dolore de mata ca zughet bermes ◊ s'olia ocannu est totu cun su berme ◊ sa musca ponit su bremi a sa petza, a su casu, a s'olia ◊ su pipiu portat is bremis
2.
po cantu lígia, isciu de balli cantu de unu brèmini
3.
sa timoria de no agatai trabballu po is fillus fiat su brèmini chi arronciuàt a babbu ◊ seis sempri ingurtendi pareis brèmini solitàriu!
Surnames and Proverbs
prb:
a linna sana no dh'intrat brèmini
Scientific Terminology
crp
Etymon
ltn.
verme(m)
Translations
French
ver
English
worm
Spanish
gusano
Italian
vèrme
German
Wurm,
Schurke.