A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

belosía , nf: belusia Definition su sentidu de chie no si alligrat e antzis si dispraghet de su bene de is àteros, o fintzes sentidu contràriu a un’àteru pruschetotu po cosa o persona chi paret benindho mancu o chi si timet chi bèngiat mancu po neghe de s’àteru Synonyms e antonyms fenga / gelosia*, imbídia, imbidiosia, ociania, tirriosia Sentences candho ant bidu totu cussa zente fatu sou, cudhos ndhe sunt intrados in belusia ◊ nos acuntentamos de su chi tenimos chentza tènnere belusia de nisciunu ◊ no ti fides de chie ti giughet in belosia! Translations French envie English envy Spanish envidia Italian invìdia German Neid.

belósu , agt Definition chi tenet gelosia, chi no est cuntentu de su bene de s'àteru Synonyms e antonyms fengiosu, odiosu, sangiosu / gellosu* Sentences apo aciapadu una betza belosa, inimiga pro me e no isposa! ◊ nois, pro no fàghere partes belosas, amus postu campidanesu e logudoresu s’unu a costazu a s’àteru (S.Seu) 2. fit belosu de sa libbertade de sos amigos, ca isse fit prenu de contivizos e no si podiat mòere Translations French envieux English envious Spanish envidioso Italian invidióso German neidisch.

bèlte , nf: beste, vesta Definition su bestimentu chentza precisare cale, ma mescamente pantalones e giacheta de ómine (e fintzes costúmene de fémina) Synonyms e antonyms beltimenta Idioms csn: sa b. de su cabidale = coscinera; no càbere o istare in sa b. de sa cuntentesa = èssiri prexaus meda; bestes de allegria = bestimenta normale, de colore, chi si ponet pro cosas allegras; bestes de dolu = bestimenta pro lutu Sentences li apo fatu fàghere una beste noa a maridu meu 2. no ndh'istat in sa beste de sa cuntentesa Etymon ltn. veste(m) Translations French robe, vêtement English suit Spanish traje Italian vèste, vestito, àbito German Kleid, Kleidung.

beltiàmene, beltiàmine , nm: bestiàmene, bestiàmine, bestiàmini, bistiàmene, bistiàmini Definition animales, mescamente mannos e pesaos po totu su chi podent produire / b. grussu = pegos mannos (boes, bacas, cuadhos); b. minudu = pegos de carena minore; b. rude = chentza domadu; min. bestiamenedhu = b. pagu, minudu / pesare, tènnere, contivizare, fàere, pastorigare b.; iscussuai su bestiàmini = suguzare, bogare a pàschere Sentences tra bestiàmine e terras tenet intradas bonas ◊ s'ortu cheret serradu no b'intret bestiàmine ◊ su bestiàmini in s'ierru istràgiat su logu ◊ a pasci óminis nci bolit prus passiénzia chi non a pasci bestiàmini ◊ a fàere bestiàmene dhue cheret triballu e ogos apertos ◊ su bestiaminedhu suo: pacas pudhas e una crapa Etymon itl. Translations French bétail English cattle Spanish ganado Italian bestiame German Vieh.

béltiga , nf: béltighe, bértica, bértiche, bértiga, vértica Definition bastone o fuste longu meda e de paga grussària, fintzes postu a màniga de s'óbiga po piscare; fuste po apicare cosa / bertighitas de biscu = fustigus po cassai pillonis; mazare landhe, olia, nughe a bértiga = iscúdiri làndiri, olia, nuxi a pértia, a mazadorza Synonyms e antonyms magiadorza / pértia Idioms csn: batire in bértiche = cumbínchere, batire a concruos; bènnere in bértiches = bènnere aprove, acanta de andai bèni a fai calicuna cosa 2. pro fàghere sa bérgula bi cheret batidu una paja de bértigas ◊ a cólumu sos órrios, anzones in sa féstina, béltigas de panedhas e saltitza 3. dali oje, dali cras, che l'as batiu in bértiche a maridu tuo! ◊ mi tia chèrrere atzapare a bíere sas maneras chi at a imbentare pro nos torrare in bértiche Etymon ltn. pertica Translations French perche English perch Spanish pértiga Italian pèrtica German Stange.

beltigàdu , agt Definition si narat de s'animale chi portat ispertiadas de pilu de diferente colore Synonyms e antonyms balzu, pertiatu, pibarassu, trinadu Scientific Terminology clr Etymon srd. Translations French stié, bariolé, bigarré English streaked Spanish rayado Italian striato, variegato German gestreift.

beltigàle , nm: bertigale Synonyms e antonyms betecale, betedhe, beterone | ctr. minoredhu, minudu Sentences mi ant bussadu su poltale, abbelzo e mi bido custu bete beltigale!…(S.Saba)◊ fit unu bete bertigale de orcu (A.Zoroddu).

béltighe béltiga

beltighitàre , vrb Definition iscúdere a pertighita Sentences sa pedhitza contzada si beltighitat a fine a fine fintzas a ndhe iscutinare su piúere de su ghixu Etymon srd.

beltimènta , nf, nm: bestimenta, bestimentu, bistimenta, bistimentu, estimentu, vestimenta Definition orrobba sestada e cosia adata, a misura, a pònnere in dossu, bestires, totu su chi serbit a bestire a unu Synonyms e antonyms bestiàriu, bestignu, pignos Idioms csn: b. de muda = beste noa, bona, fine; bistimentu de dónnia dí = b. de pònnere a fitianu; b. de suta (o de fundhu), de subra, de fémina, de ómine; sa b. si podet sestare, ifretzire, proare, cosire, prantzare, samunare, iscosire, tapulare Sentences bistimentas e butinus si ndi agatat a fuliarura ◊ mi apo fatu una bestimenta a prou: m'istat bene una meraviza! ◊ ponidí su bestimentu prus bellu chi tenis, de sa camisa a is crapitas! ◊ custa bistimenta ti fait sa personi lègia: no ti dexit ◊ su bistimentu de is erricos s'ischerat ca tenent prus càmbios Etymon ltn. vestimenta Translations French habillement, vêtement English clothes, garment Spanish vestuario, ropa Italian vestiàrio, induménto, abbigliaménto German Kleidung, Kleidungsstücke (Pl.).

beltíre , vrb, nm: bestire, bestiri, bistire, bistiri, vestire Definition pònnere bestimentu in dossu; su bestimentu etotu, ma prus che àteru de fémina o de pipios Synonyms e antonyms ghestire / alentai, intrare, pònnere | ctr. ischígnere, ispogiare Idioms csn: bestire ànimu a unu = pònnere corazu, animare, alentai; bestire sidi, apititu = pònnere o batire sidi, apititu; bestire apare duas cosas = intràrelas apare; bestíresi a… (fémina, ómine, preíderu e gai) = bestíresi comente a…, de pàrrere unu…; bistiri abertu = chi l'ant fatu de pòdere abbèrrere o serrare a butones, limetas e gai; su bestire podet èssere nou, betzu, largu, astrintu, curtzu, longu, zustu, addatu, serradu, abbertu Sentences los ant bistios e cartaos a nobu ◊ a filla mia dha bestu comenti bollu dèu ◊ Billoi bestiat a pantalonis biancus, cartzas niedhas a istafa, sa giacheta de orbaci niedhu e sa berrita ◊ a carrasegare isse si est bestidu a fémina, sa muzere a ómine ◊ una dí su príntzipi si est bestiu a piscadori 2. a sa pitzinna li ant fatu bestires bellos ◊ li cherent samunados sos bestiredhos, a su pitzinnu 3. e chie la podet bistire s'abba e chie ndhe la podet bocare sa malàida? ◊ a sa dommo noba che aiant bestiu petzi sas cadiras ◊ cherio cosa bona pro mi bestire apetitu ◊ pro li bestire ànimu lu bantabat ◊ su sudore li bestit prus sapore a su pane ◊ Bantoni aiat bestiu in mesu àteru nàrrere pro secare cussu negóssiu Surnames and Proverbs prb: chie de s'anzenu si bestit restat ispozadu Etymon ltn. vestire Translations French habiller, vêtir, vêtement English to dress, suit Spanish llevar, ropa Italian vestire, indossare, vestito German anziehen Kleidung.

béltula , nf: abértula*, bérsula, bértula, bétua, bétula, vértura Definition genia de istrégiu téssiu (mescamente de lana), a duos fodhes (o cambas o fintzes capos), genia de busciacas mannas po pònnere in su molente, in su cuadhu (betada in sa sedha de arresurtare unu fodhe a cada parte), o fintzes a pigare cosa a codhu: su telu chi andhat de unu fodhe a s'àteru si narat sirba o mesale Idioms csn: perra de b. (nadu de unu a menisprésiu) = malu, isterzari, furoni; èssere a sa b. = èssere in su bisonzu, campare de limúsina, pedindhe; andhare che b. isorta = bagamundai, andhare perilloi perillai; èssere a b. isorta = a faghiu, aundi si bollit andai, a su chi si bollit fai; pèndhere sa b. a unu ladus (nau de su fàiri de unu)= fai fillus e fillastus, fàghere partzialidades; parisare fodhes de b. = in cobertantza, pagaisí de unu dannu, circai sa vangàntzia, torrai pani de presta Sentences sa bértula zughet duos fodhes: su bículu chi los aunit si narat "su mesanu" ◊ una camba de bétua ananti e s'àtara iscuta a pabas, s'incarrebat a bidha ◊ cussa cosa capit in d-unu cambu de bértula ◊ camba de segus e camba de nanti de sa bértula 2. cussu pisedhu no apàsigat mai: andhat che bértula isorta! (G.Ruju) ◊ a dies de oe sa pisedhidade est tota a bértula isorta ◊ est cumpriu che fodhi de bétua isciundada! 3. chin su coro che porchedhu in bértula, chircat de nàrrere carchi cosa chi li servat de illíviu ◊ Deus est zustu o li pendhet sa bértula a unu ladus a issu puru? Scientific Terminology stz Etymon ltn. avertula Translations French besace English pack-saddle Spanish talega, alforja Italian bisàccia German Doppelsack.

beltulàju , nm Definition chie faet o bendhet bértulas Etymon srd.

bélu , nm Definition fritu meda de astrare sa cosa Synonyms e antonyms arragore, astra, astragore, àstragu, bedhia, celexia, gelu*, marcóriu Scientific Terminology tpm.

bélu 1 , nm: velu Definition orrobbighedha fine meda, téssia, ma nau fintzes de cosa bianca chi paret de portare ananti de is ogos 2. fossis fint nues chi zughia imbia o unu belu in ogros si m'est postu Scientific Terminology ts Etymon ltn. velum Translations French voile English veil Spanish velo Italian vélo German Schleier.

beluemúru , nm Definition sa napa chi faent is arangiolos Synonyms e antonyms cheluemuru, lanarràngiu, lapa, leperangiolu, naparangiolu, napemuru, tadharanu, telaemuru, telaragna, tirinnia, veleleu Etymon srd.

belusía belosía

bélvos , nm: abbrébius, berbus, bervu, brebus, verbos Definition foedhos, pruschetotu is chi narant po fàere meighina, bruscerias, genia de pregadorias meraculosas; unu nàrrere chi est sa sabidoria de sa gente Synonyms e antonyms faedhu, paràgula / provérbiu Idioms csn: iscúdere a berbos = fai bruscerias; brebus lateris = po fàere essire su late a is mamas allatandho; brebus ortaxus = po is cosas prantadas, de is cosas de ortu Sentences no li at essidu brebu 2. fàiri che is brebus de puntaciou: de doxi torrant a úndixi, de úndixi torrant a dexi, de dexi torrant a noi, de noi torrant a… fintzas a isparessi su dolori 3. su brebu sardu nat de aici Etymon ltn. verbum.

bémida , nf Definition respiru peleosu de chie at curtu meda o tenet neghe a prumones Synonyms e antonyms abbémidu, acalamamentu, afandha, afodogu, assubentu, assúpidu, ghémida*, sàgada, sufrata, supedhu Sentences est a bémidas dae su curre curre ◊ custa pigada manna mi faghet a bémida: sos prummones mios no ndhe balent prus! Translations French halètement, essoufflement English panting Spanish resnello, jadeo Italian ànsima, fiatóne German Atembeschwerde, Keuchen.

bemíre , vrb Synonyms e antonyms agemenai, nitzulare, tunchiare Sentences pro drommire su pitzinnu abbarrai oras intreas tunchiandhe chi fintzas su cane si poniat a bemire cun megus (Z.A.Cappai)◊ "Ite bellu pitzinnedhu!" - at nadu cudha tzia bemindhe che una craba Etymon srd.