podère , nm: poderi,
puderi Definition
sa fortza (púbblica o privada) e possibbilidade de fàere calecuna cosa, de cumandhare, de decídere e determinare fintzes su chi faent is àteros / is poderes de un'istadu: legislativu (faet is leis), giuditziàriu (giúdicat cunforma a is leis), esecutivu (guvernat, amministrat cunforma a is leis)
Synonyms e antonyms
pògias,
possa
Idioms
csn:
atafai in p. de…, bènnere in p. de… = arrúiri asuta a su domíniu de…, andhare a… mustràresi a…; èssiri in p. de…, a p. de… (nau pruscatotu de genti)= èssere in pozos de…, suta a cumandhu de…; fai a tira p. = chentza si frimmare, a sa segura chentza istare duiddui; fai una cosa a totu p. = cun totu sas fortzas, a totu codhu; pròghere a p. de Deus = aira, betare abba a mojos
Sentences
custu fit unu preíderu chi teniat su podere de che bogare sos bundhos ◊ cussas lezes davant poderes de programmatzione ◊ nessi a faedhare za est in podere de donzunu
2.
chie at pérdidu unu màtulu de giaes benzat in podere meu! (G.Ruju)◊ chin sa malària so istada in podere de tres dutores ◊ ant papau a totu poderi, ca làndiri a fàmini castàngia parit ◊ s'orfunedhu fiat atafau in poderi de unu meri susuncu ◊ est niandho a podere
Etymon
spn.
Translations
French
pouvoir,
puissance
English
power
Spanish
poder,
potencia
Italian
potére,
potènza
German
Macht,
Stärke.
pòdere , vrb: podi,
pòdiri,
pori,
pòrrere 1,
porri,
pòrrere 1,
pòrriri,
pòtere Definition
tènnere podere, fortza, cumandhare; tènnere sa possibbilidade, èssere possíbbile: in custu sensu s'impreat (est servile) cun àteros verbos cambiandhodhis unu pagu su significau; tènnere dinare, èssere erricos, tènnere sa fortza de pigare unu pesu, de fàere una cosa; impersonale, èssere permítiu segundhu is leis, po s'autoridade púbblica; fàere efetu / ind. pres. 1ˆp. sing. pòciu, podo, posso, possu, poto, potzo, potzu; pps. póciru, póciu, pódidu, pódiu, póitu, póssiu, pótidu, pótiu, pótziu (a/c. candho custu vrb. serbit a cambiare su significau de àteros vrb. (deosi dhu narant servile), s'aus. est cussu de custos àteros vrb. in is tempos cumpostos: no apo pótidu fàghere nudha, issu at pótziu fuedhai, no seu pótziu andai, frade tuo no fut pótziu bènnere, de cussa cosa ndh'ant pótidu tocare pagu)
Synonyms e antonyms
cumandai
Idioms
csn:
no ndhe pòdere prus sa vida = no tènniri prus sa fortza de bíviri, èssiri tropu mali pigau de istanchesa o de poberesa; no ndhe pòdere = no tènniri su dinai; no ndhe pòdere a… (+ vrb. inf.) = no tènniri sa fortza de…; no poder bídere a unu = bòlliri mali a unu, fastidiaisí isceti po dhu biri
Sentences
nosu bècius podeus pagu e contaus nudha ◊ in sa Comuna bi est Fulanu puru, ma no bi podet nudha! ◊ commo no poto prus a caminare a pede!
2.
l'amus a fàghere candho l'amus a poder fàghere ◊ po si porri fai a isposus is dus ant imbentau fintzas su chi no iant fatu ◊ dh'apu curau po dhu pori salvai ◊ fiat una cosa de no porri crei ◊ podit èssiri chi dhi possat donai un'agiudu ◊ mi as a pòrrere amare (P.Serra)◊ potides bènnere chin paga moneda ca tantu su mantessi garrigades! ◊ posso pensae ca po tui est ària sana e frisca ci ti erribbat de su Gennargentu ◊ no totu su chi si bit si podit fai! ◊ babbu, si solu fostè apat ischípiu cantu apo disizadu a dhu pòrrere apressare, a dhu pòrrere basare, a dhu pòrrere tzirriare babbu!… (S.Firinu)
3.
no ti mandhamus a istudiare atesu meda ca no ndhe podimus ◊ isse za si la podet a pònnere lussu, ca est ricu ◊ no ndhe poto a triballare gai a s'airada ◊ semus a malu batu: no ndhe podimus prus sa vida ◊◊ unu cuintale segundhu s'ómine lu podet ◊ tue ca ses minore no podes mancu deghe chilos ◊ e chini dha podit cussa cosa aici grai?!…
4.
a bèndhere chentza lissentza no si podet ◊ oe a fraigare chentza prozetu no si podet prus ◊ ca no si podiat, prantaiat carchi fundhu de tebbacu in tretu cuadu, pro iss'etotu ca fit pipadore
5.
irbarionadu macu, essimiche da'inoghe chi no ti poto bídere, mancu! ◊ cussos no si podent bídere, ca sunt prenos de ódiu ◊ a issu no dhu podiat biri pintau, ca fut unu chi si crièt tropu
6.
s'otzu no bi potet chin sos pintzos e chin sas vestes: depes èssere nudu!
Surnames and Proverbs
prb:
chie faghet su chi podet no est obbrigadu a piús
Etymon
ltn.
*potere
Translations
French
pouvoir
English
can
Spanish
poder
Italian
potére
German
können,
dürfen.
podèri podère
podería, poderíu , nf, nm: apoderiu,
putiriu Definition
fortza de fàere ccn. cosa, nau pruschetotu in su sensu de fàere contras a sa volontade de is àteros
Synonyms e antonyms
podere,
possa
Idioms
csn:
rúere in poderiu de… = bènniri in poderi de…; fàghere a poderiu = a podestu, botu botu; papare a p. = manigare meda, cantu prus si podet
Sentences
cun forte poderiu chi no bos lu pessades sighit a fàghere sas pretesas suas! (Limbudu)◊ como no tenes piús poderiu ◊ est abbramidu de poderiu ◊ deo no apo poderiu a cuerrare sas fartas tuas ◊ cussu est ómini ci tenet poderia
2.
si ch'est intradu a domo anzena a poderiu ◊ sa meledha nche fit in artu, ma isse ndhe la deviat godhire a putiriu ◊ beru chi l'as leadu a poderiu, però pagu l'as àpidu a maridu!◊ mi ndhe ant leau sa cosa a poderia
Etymon
spn.
Translations
French
domination
English
domination,
force,
bully
Spanish
poderío
Italian
domìnio,
fòrza prepotènte
German
Herrschaft,
Macht.
poderósu , agt Definition
chi podet meda, chi at podere mannu, chi est forte meda
Synonyms e antonyms
cdh. puderosu
Sentences
creo in Deus totu poderosu ◊ aeras e mares as sulcadu cun fortza poderosa (V.Falchi)◊ su pecadore at a èssere perdonadu: totu assolvet sa manu poderosa ◊ fit unu zigante poderosu ◊ o Mama Divina, cun s'agiudu poderosu de sa gràscia tua potemus arrivare cun s'ànima pulida a dananti de su Zuighe Divinu!
Translations
French
puissant
English
powerful
Spanish
poderoso
Italian
potènte,
poderóso
German
mächtig,
stark.
podéru , nm Definition su poderare, sa capacidade de agguantare, de padire Synonyms e antonyms agguantu Etymon srd.
podestàde, podestàdi , nf, nm: potestate Definition
fortza, podere de cumandhare; nm., in s'antigóriu, autoridade púbblica, genia de síndhigu de Tàtari candho si guvernaiat coment'e repúbblica, fintzes títulu de is giúices chi guvernaiant is Regnos sardos
Synonyms e antonyms
podestàgiu
Sentences
cussus funt impresonaus bàsciu sa podestadi de su dimóniu!
2.
fit ancrucadu e a conca bassa in sinnu de respetu candho su podestade l'at mutidu
Etymon
itl.
potestade
Translations
French
pouvoir,
podestat
English
power,
podestà
Spanish
potestad,
alcalde
Italian
potestà,
podestà
German
Macht,
Gewalt,
Bürgermeister.
podestàgiu , nm Synonyms e antonyms podestade Sentences gei no portat mancu conca de podestàgiu, no!
podéstu , avb Definition a p. = a poderiu, a fortza; fortza p. = ammarolla; èssere de p. (nau de ccn.)= chi podet, contat meda Sentences leadu dai sa futa e dai s'atédiu, fortza podestu ponzeit sa pascénscia a dibbandha ◊ feteit abbasciare s'intrada de s'aposentu a tales chi chie cheriat intrare deviat fortza podestu abbasciare sa conca Etymon itl. podesta.
pòdha , nf Definition
immarritzone, istrachesa manna chi si faet pigare o chi unu si pigat faendho cosa / fàghere una cosa a p. = a pelea, a trebballu, cun dificurtade
Synonyms e antonyms
cadha,
cària,
cumbata,
impodha,
inzotu,
istimpida,
istripa 1,
matana,
mugna,
pista,
pistapone,
rebbatu
Sentences
funt achénsidos dae sas podhas chena pasu ◊ su trigu iscugutendhe est una prommissa a podhas e afannos ◊ si ndh'est finas pisciada de sa podha chi li ant dadu a punzos e a bucicones ◊ ohi sa podha chi mi at dadu cussa, bataglièndhela a sero e a manzanu! (B.Serra)◊ assiat podha chi ti est dendhe, un'ou!
Translations
French
grosse fatigue
English
scolding
Spanish
paliza
Italian
strapazzata
German
Strapaze.
pòdha 1 , nf: podhe Definition sa prus fine e bianca de is bàtoro partes de sa farra, sa chi si faet a pane (ma si dhue ammesturat símbula puru po essire méngius): a logos dhu narant a sa colla (fata de farra impastada a modhe meda) Synonyms e antonyms pódhine, scèti Sentences bi aiat una mesa e, subra, sa caistedha de su pódhine, pane fine modhe de podha sarda ◊ leat mamma, inturtat tres chilos de podha, nos faghet isciucare sas manos e totu nos inghíriat in sa banca a fàghere macarrones! Surnames and Proverbs smb: Podda Etymon ltn. polle(n).
podhàda , nf Definition genia de impastu de pònnere a impacu (si podet fàere de erbas puru) Sentences po su dabori de is casciabis faint is podhadas de àcua, farra e axedu.
podhàgliu , nm Definition istrégiu de ortigu po chistire podha Etymon srd.
podhàre , vrb: apodhare* Definition giare un'impodha, una podha, múngia, atripare Synonyms e antonyms impodhare, magiare, surrai.
podhàtzu , agt Definition chi est che podha, coment'e farra, a pruine (nau pruschetotu de terra) Synonyms e antonyms scirinosu Etymon srd.
pòdhe pòdha 1
podhebòdhe , avb Definition abbellu abbellu, chentza si fàere sapire Synonyms e antonyms brainubbràinu, piotibioti Sentences nosi fustis acostiaus podhebodhe e iaus cumenciau a iscúdiri.
podhèdha , nf Definition genia de pigione pitichedhu Synonyms e antonyms trichi, zizí Scientific Terminology pzn.
podhèdha 1 , nf Synonyms e antonyms concaniedha, conchinighedhu, sodraedhu Scientific Terminology pzn.
podhéu padhéu