podère , nm: poderi,
puderi Definizione
sa fortza (púbblica o privada) e possibbilidade de fàere calecuna cosa, de cumandhare, de decídere e determinare fintzes su chi faent is àteros / is poderes de un'istadu: legislativu (faet is leis), giuditziàriu (giúdicat cunforma a is leis), esecutivu (guvernat, amministrat cunforma a is leis)
Sinonimi e contrari
pògias,
possa
Modi di dire
csn:
atafai in p. de…, bènnere in p. de… = arrúiri asuta a su domíniu de…, andhare a… mustràresi a…; èssiri in p. de…, a p. de… (nau pruscatotu de genti)= èssere in pozos de…, suta a cumandhu de…; fai a tira p. = chentza si frimmare, a sa segura chentza istare duiddui; fai una cosa a totu p. = cun totu sas fortzas, a totu codhu; pròghere a p. de Deus = aira, betare abba a mojos
Frasi
custu fit unu preíderu chi teniat su podere de che bogare sos bundhos ◊ cussas lezes davant poderes de programmatzione ◊ nessi a faedhare za est in podere de donzunu
2.
chie at pérdidu unu màtulu de giaes benzat in podere meu! (G.Ruju)◊ chin sa malària so istada in podere de tres dutores ◊ ant papau a totu poderi, ca làndiri a fàmini castàngia parit ◊ s'orfunedhu fiat atafau in poderi de unu meri susuncu ◊ est niandho a podere
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
pouvoir,
puissance
Inglese
power
Spagnolo
poder,
potencia
Italiano
potére,
potènza
Tedesco
Macht,
Stärke.
pòdere , vrb: podi,
pòdiri,
pori,
pòrrere 1,
porri,
pòrrere 1,
pòrriri,
pòtere Definizione
tènnere podere, fortza, cumandhare; tènnere sa possibbilidade, èssere possíbbile: in custu sensu s'impreat (est servile) cun àteros verbos cambiandhodhis unu pagu su significau; tènnere dinare, èssere erricos, tènnere sa fortza de pigare unu pesu, de fàere una cosa; impersonale, èssere permítiu segundhu is leis, po s'autoridade púbblica; fàere efetu / ind. pres. 1ˆp. sing. pòciu, podo, posso, possu, poto, potzo, potzu; pps. póciru, póciu, pódidu, pódiu, póitu, póssiu, pótidu, pótiu, pótziu (a/c. candho custu vrb. serbit a cambiare su significau de àteros vrb. (deosi dhu narant servile), s'aus. est cussu de custos àteros vrb. in is tempos cumpostos: no apo pótidu fàghere nudha, issu at pótziu fuedhai, no seu pótziu andai, frade tuo no fut pótziu bènnere, de cussa cosa ndh'ant pótidu tocare pagu)
Sinonimi e contrari
cumandai
Modi di dire
csn:
no ndhe pòdere prus sa vida = no tènniri prus sa fortza de bíviri, èssiri tropu mali pigau de istanchesa o de poberesa; no ndhe pòdere = no tènniri su dinai; no ndhe pòdere a… (+ vrb. inf.) = no tènniri sa fortza de…; no poder bídere a unu = bòlliri mali a unu, fastidiaisí isceti po dhu biri
Frasi
nosu bècius podeus pagu e contaus nudha ◊ in sa Comuna bi est Fulanu puru, ma no bi podet nudha! ◊ commo no poto prus a caminare a pede!
2.
l'amus a fàghere candho l'amus a poder fàghere ◊ po si porri fai a isposus is dus ant imbentau fintzas su chi no iant fatu ◊ dh'apu curau po dhu pori salvai ◊ fiat una cosa de no porri crei ◊ podit èssiri chi dhi possat donai un'agiudu ◊ mi as a pòrrere amare (P.Serra)◊ potides bènnere chin paga moneda ca tantu su mantessi garrigades! ◊ posso pensae ca po tui est ària sana e frisca ci ti erribbat de su Gennargentu ◊ no totu su chi si bit si podit fai! ◊ babbu, si solu fostè apat ischípiu cantu apo disizadu a dhu pòrrere apressare, a dhu pòrrere basare, a dhu pòrrere tzirriare babbu!… (S.Firinu)
3.
no ti mandhamus a istudiare atesu meda ca no ndhe podimus ◊ isse za si la podet a pònnere lussu, ca est ricu ◊ no ndhe poto a triballare gai a s'airada ◊ semus a malu batu: no ndhe podimus prus sa vida ◊◊ unu cuintale segundhu s'ómine lu podet ◊ tue ca ses minore no podes mancu deghe chilos ◊ e chini dha podit cussa cosa aici grai?!…
4.
a bèndhere chentza lissentza no si podet ◊ oe a fraigare chentza prozetu no si podet prus ◊ ca no si podiat, prantaiat carchi fundhu de tebbacu in tretu cuadu, pro iss'etotu ca fit pipadore
5.
irbarionadu macu, essimiche da'inoghe chi no ti poto bídere, mancu! ◊ cussos no si podent bídere, ca sunt prenos de ódiu ◊ a issu no dhu podiat biri pintau, ca fut unu chi si crièt tropu
6.
s'otzu no bi potet chin sos pintzos e chin sas vestes: depes èssere nudu!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie faghet su chi podet no est obbrigadu a piús
Etimo
ltn.
*potere
Traduzioni
Francese
pouvoir
Inglese
can
Spagnolo
poder
Italiano
potére
Tedesco
können,
dürfen.
podèri podère
podería, poderíu , nf, nm: apoderiu,
putiriu Definizione
fortza de fàere ccn. cosa, nau pruschetotu in su sensu de fàere contras a sa volontade de is àteros
Sinonimi e contrari
podere,
possa
Modi di dire
csn:
rúere in poderiu de… = bènniri in poderi de…; fàghere a poderiu = a podestu, botu botu; papare a p. = manigare meda, cantu prus si podet
Frasi
cun forte poderiu chi no bos lu pessades sighit a fàghere sas pretesas suas! (Limbudu)◊ como no tenes piús poderiu ◊ est abbramidu de poderiu ◊ deo no apo poderiu a cuerrare sas fartas tuas ◊ cussu est ómini ci tenet poderia
2.
si ch'est intradu a domo anzena a poderiu ◊ sa meledha nche fit in artu, ma isse ndhe la deviat godhire a putiriu ◊ beru chi l'as leadu a poderiu, però pagu l'as àpidu a maridu!◊ mi ndhe ant leau sa cosa a poderia
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
domination
Inglese
domination,
force,
bully
Spagnolo
poderío
Italiano
domìnio,
fòrza prepotènte
Tedesco
Herrschaft,
Macht.
poderósu , agt Definizione
chi podet meda, chi at podere mannu, chi est forte meda
Sinonimi e contrari
cdh. puderosu
Frasi
creo in Deus totu poderosu ◊ aeras e mares as sulcadu cun fortza poderosa (V.Falchi)◊ su pecadore at a èssere perdonadu: totu assolvet sa manu poderosa ◊ fit unu zigante poderosu ◊ o Mama Divina, cun s'agiudu poderosu de sa gràscia tua potemus arrivare cun s'ànima pulida a dananti de su Zuighe Divinu!
Traduzioni
Francese
puissant
Inglese
powerful
Spagnolo
poderoso
Italiano
potènte,
poderóso
Tedesco
mächtig,
stark.
podéru , nm Definizione su poderare, sa capacidade de agguantare, de padire Sinonimi e contrari agguantu Etimo srd.
podestàde, podestàdi , nf, nm: potestate Definizione
fortza, podere de cumandhare; nm., in s'antigóriu, autoridade púbblica, genia de síndhigu de Tàtari candho si guvernaiat coment'e repúbblica, fintzes títulu de is giúices chi guvernaiant is Regnos sardos
Sinonimi e contrari
podestàgiu
Frasi
cussus funt impresonaus bàsciu sa podestadi de su dimóniu!
2.
fit ancrucadu e a conca bassa in sinnu de respetu candho su podestade l'at mutidu
Etimo
itl.
potestade
Traduzioni
Francese
pouvoir,
podestat
Inglese
power,
podestà
Spagnolo
potestad,
alcalde
Italiano
potestà,
podestà
Tedesco
Macht,
Gewalt,
Bürgermeister.
podestàgiu , nm Sinonimi e contrari podestade Frasi gei no portat mancu conca de podestàgiu, no!
podéstu , avb Definizione a p. = a poderiu, a fortza; fortza p. = ammarolla; èssere de p. (nau de ccn.)= chi podet, contat meda Frasi leadu dai sa futa e dai s'atédiu, fortza podestu ponzeit sa pascénscia a dibbandha ◊ feteit abbasciare s'intrada de s'aposentu a tales chi chie cheriat intrare deviat fortza podestu abbasciare sa conca Etimo itl. podesta.
pòdha , nf Definizione
immarritzone, istrachesa manna chi si faet pigare o chi unu si pigat faendho cosa / fàghere una cosa a p. = a pelea, a trebballu, cun dificurtade
Sinonimi e contrari
cadha,
cària,
cumbata,
impodha,
inzotu,
istimpida,
istripa 1,
matana,
mugna,
pista,
pistapone,
rebbatu
Frasi
funt achénsidos dae sas podhas chena pasu ◊ su trigu iscugutendhe est una prommissa a podhas e afannos ◊ si ndh'est finas pisciada de sa podha chi li ant dadu a punzos e a bucicones ◊ ohi sa podha chi mi at dadu cussa, bataglièndhela a sero e a manzanu! (B.Serra)◊ assiat podha chi ti est dendhe, un'ou!
Traduzioni
Francese
grosse fatigue
Inglese
scolding
Spagnolo
paliza
Italiano
strapazzata
Tedesco
Strapaze.
pòdha 1 , nf: podhe Definizione sa prus fine e bianca de is bàtoro partes de sa farra, sa chi si faet a pane (ma si dhue ammesturat símbula puru po essire méngius): a logos dhu narant a sa colla (fata de farra impastada a modhe meda) Sinonimi e contrari pódhine, scèti Frasi bi aiat una mesa e, subra, sa caistedha de su pódhine, pane fine modhe de podha sarda ◊ leat mamma, inturtat tres chilos de podha, nos faghet isciucare sas manos e totu nos inghíriat in sa banca a fàghere macarrones! Cognomi e Proverbi smb: Podda Etimo ltn. polle(n).
podhàda , nf Definizione genia de impastu de pònnere a impacu (si podet fàere de erbas puru) Frasi po su dabori de is casciabis faint is podhadas de àcua, farra e axedu.
podhàgliu , nm Definizione istrégiu de ortigu po chistire podha Etimo srd.
podhàre , vrb: apodhare* Definizione giare un'impodha, una podha, múngia, atripare Sinonimi e contrari impodhare, magiare, surrai.
podhàtzu , agt Definizione chi est che podha, coment'e farra, a pruine (nau pruschetotu de terra) Sinonimi e contrari scirinosu Etimo srd.
pòdhe pòdha 1
podhebòdhe , avb Definizione abbellu abbellu, chentza si fàere sapire Sinonimi e contrari brainubbràinu, piotibioti Frasi nosi fustis acostiaus podhebodhe e iaus cumenciau a iscúdiri.
podhèdha , nf Definizione genia de pigione pitichedhu Sinonimi e contrari trichi, zizí Terminologia scientifica pzn.
podhèdha 1 , nf Sinonimi e contrari concaniedha, conchinighedhu, sodraedhu Terminologia scientifica pzn.
podhéu padhéu