Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acinnài 1, acinnàre , vrb: atzinnare, tzinnare Definition fàere a acinnos, cun is ogos o fintzes cun sa manu o sa conca, po bòllere nàrrere o fàere a cumprèndhere calecuna cosa; fintzes fàere una móvia coment'e po bòllere fàere calecuna cosa, o cumenciare a foedhare Synonyms e antonyms ammiare, atzinnire / schichiai Sentences mi at acinnau cun is manus a benni 2. babbu mi at acinnau una sparuara ◊ pentza ca su saludu mi dh'at feti acinnau! ◊ ndi dh'apu acinnau dèu de sa cosa chi m'iast nau tui Etymon itl. Translations French faire signe English to make signs Spanish hacer señas Italian accennare, far cénni German winken.

acínnidu , nm: acinnu, atzinnu Definition genia de móvia chi si faet mescamente cun s'ogu o cun sa manu, sa conca, coment’e bolendho nàrrere o inditare calecuna cosa; acinnu est fintzes sa lampada de is lampos atesu chentza chi s'intendhat su tronu Synonyms e antonyms acinnira, ammiada, chinnida, cinnu / lampada Sentences no mi fetas atzinnos ca no isco a tzinnare ◊ dhi fait acínnidu cun su didu a su sartitzu apicau Etymon srd. Translations French signe, cligner de l'oeil English nod, wink Spanish ademán, seña Italian cénno, accénno German Zeichen, Wink.

ammiàda , nf: armiada, miada Definition su ammiare, genia de abbaidada fintzes fata cun severidade, coment’e ammeletzu Synonyms e antonyms acínnidu, manigiada, móvida, ocrada Sentences mi bastabat solu un'ammiada, un'ingrisada de babbu pro mi pònnere in trassa! ◊ apenas ti bidesi s'ammiada mi abbandhonei in bratzos de sa sorte ◊ no fago mancu s'ammiada, ca isco chi si tratat de dare fune longa a su patire Etymon srd. Translations French signe, geste English nod, sign Spanish ademán, seña Italian cénno German Wink.

ammiàre , vrb Definition giare a cumprèndhere una cosa cun calecuna móvia de conca, de manu o àteru Synonyms e antonyms acinnai 1, atzinnire, chinnire, oghidare Sentences ponzei su pódhighe afaca a su nasu e ammiei in manera misteriosa (N.Falconi)◊ su babbu si tirat de cinta e lia ammiat a su fizu (N.Rubanu) Etymon ltn. ad + micare Translations French faire un clin d'œil, faire signe English to make gesture, to wink Spanish hacer un ademánseña Italian ammiccare, far cénno German winken.

annótu , nm Definition sa capacidade de castiare; sa cosa deasi comente si arregodat, cosa chi s'iscriet po dh'arregodare; su chi unu paret castiandhodhu a cara; totugantu su chi si agatat, a distintu, de nàrrere asuba de calecuna cosa o chistione Synonyms e antonyms annoríciu / notu / aerada / asserva Idioms csn: connòschere a unu a s'a. = a s'aerada, a cara; tènniri a a. = marcare; èssere de a. = àere sa capatzidade de ammentare bene cosas bidas fintzas apustis de tempus meda Sentences deo, privu de s'annotu, cun làgrimas mi mantenzo (M.Murenu)◊ est cardulinu iscioberau cun annotu pagu innòi e pagu inní 2. sos chi perdent s'annotu e s'identidade primedotu perdent sa limba ◊ est dae meda chi no lu bido: ndh'apo pérdidu fintzas s'annotu ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma si fuesint 3. s'annotu piús de importu tra totu su chi narat cust'iscritore est candho ponet a cunfrontu sos poetes a taulinu cun sos cantadores a bolu (P.Pillonca) Etymon srd. Translations French signe English view Spanish vista Italian vista German Augenblick.

arràja , nf: arraxa, ràgia* Definition prus che àteru, síngia fata a pinna / essire de s'arraxa = essire dae sos límites Synonyms e antonyms línia, raina, ràglia, sinnale Sentences passai de sa raja Translations French ligne, signe English line Spanish raya Italian lìnea, ségno German Linie, Zeichen.

assummadúra , nf Definition cantidades diferentes betadas a unu, pònnere impare cantidades diferentes Synonyms e antonyms suma Etymon srd. Translations French signe sommatoire English sum Spanish sumatoria Italian sommatòria German Summenzeichen.

atzinníre , vrb Definition fàere tzinnos Synonyms e antonyms acinnai 1, ammiare Translations French faire signe English to make signs Spanish hacer señas Italian accennare German Zeichen geben.

chílciu 1 , nm: chísciu 1 Definition cosa chi si narat o chi si faet a ingestu po fàere a cumprèndhere calecuna cosa, po iscontroriare, fàere asseliare Synonyms e antonyms tzinnida Sentences su cane meu li móssigat a sa tzega airadu e no intendhet mancu sos chíscios chi l'imbio Etymon srd. Translations French signe, geste, clin d'œil English sign, nod Spanish seña (f), ademán Italian cénno, ammicco German Wink.

chinnída, chínnidha , nf: cinnia, cinnida Definition móvia de is ogos, ma fintzes de una css. parte de sa carena coment'e in s'idea de fàere calecuna cosa Synonyms e antonyms acínnidu, móida, tzinnida / chínnita, cinnita Sentences inoraona, ajó, ischida: apena apena a sa boghe supentis, betas su túnciu ma… mancu una chinnida faghes! ◊ at fatu una chínnida de conca ◊ s'uricra mi est drinnendhe e apo a chínnidhas s'ocru ◊ de ogu una cinnia si potzu ti fatzu Etymon srd. Translations French signe, cligner de l'oeil English nod, wink Spanish seña, ademán (m) Italian cénno, mòssa German Wink.

indíscia , nf, nm: indísciu, indíssiu, indítziu, inditzu Definition su chi si narat o chi si faet po ammostare cosa, calecuna cosa chi, mancari in parte, ndhe podet fàere a cumprèndhere un'àtera o ponet in su camminu giustu po dh'ischire totu; cosa, singiale chi faet pentzare a sa neghe de unu in calecunu dannu Synonyms e antonyms àrviu, inditu, ingitu, insinzu, intzínniu, sémida, signale, sinzolu Idioms csn: àere, dare, tènnere i.; bogare inditzu = nàrrere su proite de una cosa o chistione, nàrrere sa resone Sentences sa ruga cheret ispérdida apenas si ndhe at indíscia ◊ si tue as proas o indíscias fàghelu presente ◊ faghindhe indíscias de su mancamentu iscoberit sos porcos immandrados ◊ dogni iscadrúsciu pariat s'indítziu de una gherra ◊ sorre mea no teniat un'indíssiu de nos dare ischindhe chi tue benias a domo mea? ◊ cheriat calchi indísciu pro cumprènnere a ue sa fémina podiat àere leadu 2. a s'arrestadu ndhe l'ant bogadu ca no tenent indítzios de su chi li ant imputadu Etymon itl. Translations French signe, indice English clue Spanish indicio Italian indìzio German Zeichen, Indiz.

iscónchinu , nm: iscónchiu Definition móvia de sa conca a cropu, mescamente candho unu no est de acórdiu cun su chi est intendhendho Synonyms e antonyms conchinada, isconchinada, isconchizada, isconchizu, sconchiada Sentences cudhu andai pistabista, feriveri, arrósciu oi de custus, cras de cudhus, a iscónchius, a murrúngius ◊ candho dhi narant cosa istat a iscónchios de conca ma no arrespondhet Etymon srd. Translations French désapprobation d'un signe de tête English headshake to dissent Spanish negación con la cabeza Italian mòssa del capo per dissènso German mit dem Kopf ablehnen.

màcru , nm: malcu, marcu Definition tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre Synonyms e antonyms frincu, leidora, libidore, lidigori, pistadura, sambellutau Sentences acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu Surnames and Proverbs smb: Marcu, Marcus Etymon srd. Translations French marque, signe, trace, plaque, tache English stain, mark Spanish marca, mancha Italian màrchio, ségno, imprónta, chiazza German Zeichen, Marke, Spur, Fleck, Mal, Striemen.

manigiàda , nf: manizada Definition su manigiare; sa móvia de sa manu po fàere calecuna cosa, fintzes chentza dha fàere de abberu Synonyms e antonyms ammiada, ingestu, mesurada, movitada, tramesada Sentences ti ses che colora ischirchinadu ebbi'ebbia pro sa manizada de duas "capas" e duas "tizetas" 2. si li fato sa manizada, cussu cane si che fuit ◊ ti bastet sa manizada! ◊ sa gente fut totu a manigiadas e a boghes po su piciochedhu a cuadhu ca fut binchendho Etymon srd. Translations French signe, geste de la main English wave (of the hand) Spanish ademán, seña con la mano Italian cénno della mano German Handzeichen.

micàda , nf Definition ingestu, móvia de una parte de sa carena o àteru po fàere a cumprèndhere calecuna cosa Synonyms e antonyms acínnidu, manigiada, miada, móvida, ocrada, tzinnida Sentences l'at cumpresu a sa micada ◊ at fatu sa micada de si sinnare ◊ a sa micada de sa chintolza su puzone est fuidu a perdijinu ◊ su mudu mustrat sa cosa a micadas ◊ Pone! - narat fatendhe de micada cun su pódhighe a cúcuru in giosso a su tzilleralzu pro pienare sas tatzas Translations French geste, signe English sign Spanish ademán, seña Italian gèsto, cénno German Wink.

míngula , nf Synonyms e antonyms ammiada, ingestu Sentences aimus istudiadu sas míngulas de fàghere pro nos cumprèndhere chentza faedhare: s'ojitu, unu tuscitu, duos tuscitos, e gai ◊ a mossas e a míngulas mi at fatu a cumprèndhere chi m'isfidaiat a duellu Translations French signe, geste English sign Spanish ademán Italian cénno German Wink.

signàre , vrb: sinnai, sinnare Definition fàere su singiale de sa grughe; fàere is sinnos a su bestiàmene in is origas; pònnere o lassare singiale, marcu de calecunu cropu o istrúpiu, fintzes sestare sa tula arandho o semenandho Synonyms e antonyms malcare Sentences a su mortu l'ant bestidu e sinnadu a corpus fritu ◊ candho s'intrat a crésia si sinnat ◊ m'imbenujo e mi ponzo a mi sinnare ◊ tràtalu cun pitzinnas, ca s'ides nuda a mie ti ndhe sinnas! ◊ eo ti sinno in lúmene de su Babbu, de su Fizu e de s'Ispíridu Santu! 2. s'anzone fit sinnatu: zuchiat una grunninina in sa punta de s'oricra ◊ sas anzonedhas pesadas cherent sinnadas ◊ depiant aproillai unus cantu cumpàngius ca depiaus sinnai is angionis 3. in su sentidu meu sa bértiga de s'istadea àsciat e falat ca no lu sinnat su pesu de sas dudas! (F.Múrtinu)◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male Etymon ltn. signare Translations French faire le signe de la croix, marquer le bétail au feu rouge English to countermark, to cross oneself Spanish persignarse, santiguarse, marcar Italian fare il ségno della cróce, contrassegnare German das Kreuzzeichen machen, kennzeichnen.

signifícu , nm: sinníficu Definition su chi bolet nàrrere una cosa, s'inditu chi giaet unu sínniu, unu singiale Synonyms e antonyms indicu, indíscia, signale, significadu Sentences fit unu giogu, ma teniat unu granne significu pro un'amore chi fit naschinne ◊ malu significu a ojare a unu chin d-unu fiadu moltu a pala! ◊ su sinníficu de cussa paràgula est custu Etymon srd. Translations French signe, symptôme English sign Spanish síntoma, indicio Italian indìzio, sìntomo German Zeichen.

síngia , nf, nm: sinna, sinza, sinzu Definition css. singiale, pruschetotu longu coment'e una línia, chi lassat una cosa passandho, arrasigandho, fintzes fatu apostadamente; làcana intremesu de is propiedades, s'acabbu de sa vida; fintzes tzacadura Synonyms e antonyms sígnala, signale, sinneba / sinnera, sinzolu / làcana Idioms csn: bogare o dare cosa a sinza = a mindigu, a pagu a pagu; èssere a sinza posta = susuncu, de manu afissa; sos sinzos = cantu de peta o de matímine chi si daet candho si bochit su mannale Sentences sa síngia de s'arroda ◊ at lassadu una sinza ◊ comente sos oberajos si ndhe sunt leados dai sa sinza, Portolu iscapat a cúrrere e lompet su primu ◊ dh'iat atacau is peis aici bèni chi no si bidiat mancu sinna de atacadura ◊ ereditei un'aradu de linna e gai dai s'edade pitzinna apo sempre sa terra isforrogiadu e assulcadu cun pretzisa sinna (Pazzola)◊ si bit una sinna luxenti aundi is montis parit chi atumbint a su celu 2. sa sinza narant chi l'at posta Deu ca est Isse su mere de sa vida 3. sos inzemos los vogades a fiotos e su dinari a sinza: a èssere cumpridos siat! Etymon ltn. signa Translations French signe, limite English sign, limit Spanish señal, límite Italian ségno, lìmite German Zeichen, Grenze.

sinzólu , nm Definition cosa chi si faet, chi si ponet o chi s'iscriet a singiale Synonyms e antonyms indíscia, sémida, signale, sinnera, síngia Etymon srd. Translations French signe English sign Spanish seña, señal Italian ségno German Zeichen.