Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afinài , vrb: afinare Definition fàere fine, prus fine (po èssere prus acutzu, prus adatu, prus bellu); ifidigare, nau siat de grussària de sa cosa e de sa carena (illangiare), ma fintzes de s'aguantu de sa persona a sa suferéntzia, a is dispraxeres / afinai s'ànima de disígiu = cossumíresi de sa gana, de su disizu Synonyms e antonyms afinicare, assilingare, assutighilare, conciumire, infinigae, insutiligai, isgumentare, trumentai / irromasire, slangiri | ctr. ingrussai Sentences cresche, lizu delicadu, in mesu duras ispinas: piús ti altzas e ti afinas, piús ses apretziadu (P.Casu)◊ s'incapat li afinat su pessamentu candho depet fàghere una cosa de remédiu! ◊ candho istúdias afina su pessamentu! ◊ afina su pessamentu e ti as a ammentare chi issa puru fit audente 2. su pistichinzu chi li afinabat s'ànima l'aiat pessandhe a su chi depiat fàchere: su cojúbiu Etymon srd. Translations French réduire English to thin Spanish adelgazar, afilar Italian assottigliare, strùggersi German feiner machen, vergehen

afinicàre , vrb: afinigai, afinigare, afinigari, finicare Definition fàere fine, prus fine, fintzes sighire a trebballare una cosa po dha fàere méngius, cunsiderare is cosas bene e prus a fundhu; educare a maneras de fàere prus delicadas e atentas / afinigare sa mente = pessare in fine, a fundhu Synonyms e antonyms afinai, afinighedhare, assilingare, assutighilare, conciumire, infinigae, insutiligai, isgumentare | ctr. ingrussai 2. como teniat bisonzu de abbarrare solu, de afinicare galu su chi aiat fatu a denote ◊ afinigadebbollu bois, como, custu chistionu!◊ sa note afínigo sos pensamentos e penas… 3. si ch'est afinigadu in sos modos de fàghere Etymon srd. Translations French amincir English to thin Spanish afinar, pulir Italian affinare German feiner machen, verfeinern.

aperfilàdu , agt Synonyms e antonyms fine 1 2. sa múida de su bentu poniat in d-un'annicu aperfiladu onzi cosa Etymon spn. perfilado Translations French mince English thin Spanish fino Italian sottile German dünn.

assutighilàre, assutiligàe, assutiligài , vrb: assutiligare, sutiligai Definition menguare sa grussària, essire o fàere fine, istrígile, làngiu Synonyms e antonyms afinai, afinicare, assilingare, conciumire, infinigare, insutiligai, isgumentare, irromasire | ctr. ingrussai Etymon srd. Translations French réduire English to thin Spanish adelgazar, afilar Italian assottigliare German dünner machen.

atíza , nf: tiza* Definition orrughedhu a pigighedhu fine de carre morta chi s’istacat de sa pedhe Synonyms e antonyms atògia, cadassa, crosta, freadu, muga, pagiagoda, solla, tizola Translations French tranche mince English thin slice Spanish pizca Italian fétta sottile German dünne Scheibe.

cadeníta, cadenítza , nf Definition min. de cadena; genia de prendha de portare in su tzugu apicada, calandho in petorras Synonyms e antonyms gionchígliu, teneghita Sentences zughet una cadenita de oro chi li falat in su petus Scientific Terminology prd Translations French chaîne (de cou) English thin chain Spanish cadena (de oroplata) Italian catenina German Kettchen.

cannaínza, cannaínzu , nf, nm, agt Definition cosa a usu de fune, su cambu longu longu e fine de unas cantu erbas (es.: pisu, intretzu, mimira, fintzes pigionàciu), ma podet èssere fintzes una fune fine; nau de ccn., artu meda e iscarritzinu, istrígili (e dhu narant de animales puru) Synonyms e antonyms cannàile, sirba / giangalloi, iscalandrone Sentences cannainzu meda at fatu su basolu, ma basolu pagu! ◊ apo intritzatu cannainzas fatas de zuncu 2. za ndhe at fatu de cannainzu, cussu zòvanu: no colat in za zanna de cantu est artu! 3. bi aiat unu fiotu de fiados cannainzos Translations French tige mince et très longue English very long and thin stalk Spanish tallo sutil y largo Italian stèlo o fusto lianóso, sottile e mólto lungo German langer und schmaler Stiel.

fíne 1 , agt: fini 1 Definition chi est de pagu grussària; segundhu de ite si foedhat, chi est delicau, díligu, giustu, educau / min. finedhedhu, finevine Synonyms e antonyms fínicu, lecu, sútile / delicadu | ctr. grussu, russu / grosseri Idioms csn: mentes fines = is memórias, su ciorbedhu a parti e àtera de su fronti; segare, maghinare, pistare a f. = a manera chi sa cosa essat cantu prus minuda; fàghere, triballare in f. = bene, a manera chi donzi mímina cosa resurtet fata bene cun incuru; contai a fini a fini = nàrrere, in su contu, donzi mímina cosa; andhare f. chei s'óstia = atentus meda a no fai mali a nemus; abba f. = faedhendhe de mare o lagu, abba bassa, faedhendhe de próida, a butios minudedhos Sentences custu est filu tropu fine e no agguantat ◊ portat is didus aici finis ◊ essit de mari e s'istrumpat in s’arena fini fini ◊ sa robba fine no faghet caentu che a sa russa ◊ is muros de mesu tra un'aposentu e un'àteru bollent fines 2. sas criaduras ant sentidu piús fine chi no nois mannos 3. sa fígia mia bella, pintura fata in fine! Surnames and Proverbs prb: mellus a furriae de s'abba fine ci no de sa grussa Etymon itl. Translations French fin, subtil English thin Spanish fino Italian fino, sottile German dünn, fein.

finedhédhu , agt Definition min. de fine, chi est finevine: nau de css. cosa (filu, linna, pruine, orrobba, o àteru) chi tenet sa prus pagu grussària chi si podet Synonyms e antonyms finevine Translations French très fin English very thin Spanish muy sutil Italian finìssimo German sehr dünn.

gionchígliu, gionchíllu , nm, nf: giunchígliu 1, giunchílliu, giunchillu, zinchíglia Definition prendha, genia de cadenita o cadenatzu de oro o de prata a lórigas piticas e unu pagu longas Synonyms e antonyms cadenita Sentences portat unu bellu gionchígliu de òru ◊ giunchígliu e cadenatzu mi at donau sorga mia ◊ is gàncius de su cosseto aggànciant a manu manca e a manu bona calat su giunchillu Scientific Terminology prd Etymon spn. junquillo Translations French chaînette English thin chain Spanish cadena Italian catenina German Kettchen.

ifiniàre, ifinigàre , vrb: irfiniare, irfinicare, irfinigare, isfinigai, isfinigare, issinigare, sfinigai Definition fàere fine, prus fine, menguare sa grussària; essire débbile, èssere pigau de sa debbilesa, bènnere mancu Synonyms e antonyms afinai, afinicare, assilingare, assutighilare, infinigae, insutiligai, irrussare, isgumentare / dilmagiare | ctr. ingrussai Sentences cun sa resolza Antiogu est ifinighendhe unu cantu de ozastru ◊ custa màniga cheret sighida a irfinigare pro intrare in sa forramenta ◊ sa fune si est irfinigada fintzas chi si est segada ◊ deo seo po m’issinigare! ◊ su cannone nostru est pro isfinigare su pane! 2. ifinigados che filu de seda, chentza prus alientu, andhant campandho de erbàgios e landhe (I.Patta)◊ ci mi pogno a ne dhos ghiare a sa giauna a domo issoro s'ant a issinigare in camminu! Etymon srd. Translations French réduire, diminuer English to thin Spanish adelgazar Italian assottigliare German dünner machen.

illascàre , vrb Definition fàere prus lascu, istesiare una cosa de un’àtera, fàere calecuna cosa prus pagu bortas; fintzes lassare andhare, giare calecuna cosa, giare su cuntentu Synonyms e antonyms allascai, arrairi, illentiare, iscanzare, isciagai, istesiai / allatzicare, menguai | ctr. acurtziare, afíere, intibbiri, sizire Sentences sunt isetandhe a lis illascare su presorju ◊ illascàdebbos! ◊ illasca sa vite ca est tropu afissa!◊ no resesso a illascare custu nodu pro l'isòrbere ca sa fune si est ifusta, at ufradu e at afissu de prus 2. impessu si est sapiu in bratzos de su babbu, su criedhu si est illascau a prànghere 3. isse unu tempus ndhe fit sèmpere in domo, ma dae carchi tempus in goi at illascadu ◊ fint sèmpere paris, ma de candho ant brigadu ant illascadu e como petzi si agatant pro chistiones de faina 4. babbu no s'illascaiat meda ca dinari a comporare bitzicreta no ndhe aiat Etymon srd. Translations French desserrer, lâcher English to loosen, to thin (out), to cut down on Spanish aflojar, espaciar, largar Italian allentare, diradare, mollare German lockern, lichten, nachlassen.

iltasíre , vrb: istajire, istasire, istasiri, stasiri Definition firmare, mantènnere firmos cun sa fortza (e fintzes leare sa cosa a unu, cun sa fortza); pèrdere (o fàere pèrdere) is fortzas po su fàdigu, po su istare male de nutrimentu, de s’immarritzone Synonyms e antonyms aprensionai, escecutare, imbargai, issucutare, preare / arrebbentare, irbalèndhere, irbalesiare, isteniai, stragai Sentences su tempus malu chi l'at istasidu 2. su podestade l'at mandhadu sos carabbineris a domo pro l'istasire pagas misuras de trigu chi li depit de chimbunu 3. su terrinu, prus benit ispozadu e prus s'istasit, prus si assutat e prus pagu bi proghet ◊ at istasiu sa mama e cheriat fadicare su fedus ◊ sa runza ti at sos canes iltasidu (A.M.Scanu)◊ bos sezis istasidos: benide a pasare! ◊ su trabballu a tropu s'iscít ca istasit e non est praxili Etymon itl.t stasire Translations French exténuer, épuiser English to make look thin, to exaust Spanish sujetar, agotar Italian estenuare, defatigare, striminzire German entkräften, ermüden, einengen.

immalmàre, immamàre, immamàri , vrb: irmamai, irmamare, ismamai, ismamare, smamai Definition coment'e istesiare dae sa mama: segare is cambighedhos noos chi su fundu de sa bide (o de àtera cosa prantada) bogat in prus de is chi depent bogare is pudones o chi podet allatare; andharesindhe; istesiare, istagiare is animales piticos de sa mama po no súere prus Synonyms e antonyms ammamai, brossare, ilmamagiare, irbrossare, irgemmellai, scalancari, ispudhonare, spillonai / illascare, ispampinare, sderriai / istitai Sentences sonniaiat chi fit immamendhe, pudendhe, ifischendhe, binnennendhe e catighendhe ◊ a irmamare est faina istentosa 2. nche fint istichitos in su funnacru irmamanne vinu e bruschetanne Etymon srd. Translations French rendre moins épais English to thin (out) Spanish deschuponar, desmamonar, destetar Italian sfoltire, sfemminellare German lichten.

infinigàe, infinigài, infinigàre , vrb Definition fàere prus fine, torrare o menguare sa grussària de sa cosa, ma fintzes is capacidades de sa carena, de sa persona Synonyms e antonyms afinai, afinicare, assilingare, assutighilare, conciumire, fragiare, ifiniare, insutiligai, irrussare, isgumentare | ctr. ingrussai 2. at a bivi turmentau de su surrúngiu fintzas chi at a mòrriri infinigau ◊ portu is manus infinigadas Etymon srd. Translations French réduire, user English to thin, to wear out Spanish adelgazar Italian assottigliare, logorare German feiner machen, verbrauchen.

insutiligài, insutiligàre , vrb: issutilicare Definition fàere prus fine, prus sútile, prus lébiu; menguare su papare o fintzes minimare su grassu in su papare Synonyms e antonyms afinai, afinicare, assilingare, assutighilare, infinigae, isgumentare | ctr. ingrussai Etymon srd. Translations French réduire, amincir English to thin Spanish adelgazar Italian assottigliare German feiner machen.

irromasíre , vrb Definition pèrdere grassore, fintzes prupas, essire làngiu Synonyms e antonyms apedhuncare, illangiare, ilmarrire, irromasare, isminunchire, istincare, scalaxiri, slangiri | ctr. ingrassare Sentences fit irromasidu, azummai si che fit mortu ◊ za at irromasidu pagu: a trinta ses chilos est faladu! Etymon srd. Translations French maigrir English to make thin Spanish adelgazar Italian dimagrire German abnehmen.

iscarríre , vrb Definition segare sa carre, sa prupa de s'ossu, orrunchinare; pèrdere sa prupa comente unu illàngiat Synonyms e antonyms irromasire, isprupare, ispurpire Sentences de cudhu teracu mumudinu sos porcos acorrados si ant iscarridu finas sos ossos Etymon srd. Translations French décharner, maigrir English to strip the flesh, to thin Spanish descarnar Italian scarnire, dimagrire German entfleischen, abnehmen.

làgnu , agt: làngiu, lanzu Definition nau de animale o de gente, chi no portat ógiu, chi no est grassu, chi est totu ossos, sicau, de pagus prupas; nau de àteru, chi est de pagu sustàntzia / min. langinu, langitu; assimbígios: làngiu coment'e un'obbilu, che corru, che fuste, che linna, che terra, chei su mércuris de líssiu, che tudha, che puntza, che s'ossu Synonyms e antonyms marriu, romasu | ctr. grassu Sentences cuadhu làngiu musca meda ◊ si laoras in terra lanza no assazas mancu unu cantu de tipe ◊ pibiosos sunt sos cumpanzos ca lanza est sa chena ◊ custas bacas sunt lanzas chi no cherent bidas! ◊ Ciurrulia su bendhidore, portat una trumbita e unu burricu pilurtzu, béciu e làngiu ◊ ciai non mi fui cuntentau de cussus cuatru tachinus istasius, làngius che terra! 2. sos mios sunt versos lanzos ◊ mi b'impigno chin pesu, metru e lima ma semper lanza mi essit sa rima (E.Pau) Surnames and Proverbs smb: Langiu Etymon ltn. *lanius Translations French maigre English thin Spanish delgado Italian magro German mager.

làma , nf, nm: allàmia, làmia 1, lamma, làmmia, lamu, liama Definition pígiu fine de metallu; istrégiu fatu de materiale deasi (mescamente mannu po late, fintzes po múrghere); istrégiu largu, ladu, a costaos bàscios po còere cosa in su forru; segundhu sa ferramenta, sa parte cun s'atza Synonyms e antonyms allàinu, gliàuna, lamiera / allama, bote, bidone, lamedha, lammione, trutera / frama 1 Sentences bai e betindi cussa tassa de liama! ◊ unu bote de làmia li fachiat de fumajolu 2. mulghiat e garrigaiat su cadhu cun sas lamas de su late ◊ sos pastores beniant a casifítziu cun sas lamas de su late ◊ fuint che canes chi lis ant presu lamas a sa coa ◊ sa zente est lotendhe cun lamos de abba ca su fogu est brujendhe totu 3. amus fatu deghe lamas de biscotos Etymon itl. lama Translations French fer-blanc, bidon English tin, thin plate Spanish lámina, hoja, hojalata, fuente Italian latta, làmina, téglia German Blech, Folie, Backform.