afinài , vrb: afinare Definizione fàere fine, prus fine (po èssere prus acutzu, prus adatu, prus bellu); ifidigare, nau siat de grussària de sa cosa e de sa carena (illangiare), ma fintzes de s'aguantu de sa persona a sa suferéntzia, a is dispraxeres / afinai s'ànima de disígiu = cossumíresi de sa gana, de su disizu Sinonimi e contrari afinicare, assilingare, assutighilare, conciumire, infinigae, insutiligai, isgumentare, trumentai / irromasire, slangiri | ctr. ingrussai Frasi cresche, lizu delicadu, in mesu duras ispinas: piús ti altzas e ti afinas, piús ses apretziadu (P.Casu)◊ s'incapat li afinat su pessamentu candho depet fàghere una cosa de remédiu! ◊ candho istúdias afina su pessamentu! ◊ afina su pessamentu e ti as a ammentare chi issa puru fit audente 2. su pistichinzu chi li afinabat s'ànima l'aiat pessandhe a su chi depiat fàchere: su cojúbiu Etimo srd. Traduzioni Francese réduire Inglese to thin Spagnolo adelgazar, afilar Italiano assottigliare, strùggersi Tedesco feiner machen, vergehen

afinicàre , vrb: afinigai, afinigare, afinigari, finicare Definizione fàere fine, prus fine, fintzes sighire a trebballare una cosa po dha fàere méngius, cunsiderare is cosas bene e prus a fundhu; educare a maneras de fàere prus delicadas e atentas / afinigare sa mente = pessare in fine, a fundhu Sinonimi e contrari afinai, afinighedhare, assilingare, assutighilare, conciumire, infinigae, insutiligai, isgumentare | ctr. ingrussai 2. como teniat bisonzu de abbarrare solu, de afinicare galu su chi aiat fatu a denote ◊ afinigadebbollu bois, como, custu chistionu!◊ sa note afínigo sos pensamentos e penas… 3. si ch'est afinigadu in sos modos de fàghere Etimo srd. Traduzioni Francese amincir Inglese to thin Spagnolo afinar, pulir Italiano affinare Tedesco feiner machen, verfeinern.

aperfilàdu , agt Sinonimi e contrari fine 1 2. sa múida de su bentu poniat in d-un'annicu aperfiladu onzi cosa Etimo spn. perfilado Traduzioni Francese mince Inglese thin Spagnolo fino Italiano sottile Tedesco dünn.

assutighilàre, assutiligàe, assutiligài , vrb: assutiligare, sutiligai Definizione menguare sa grussària, essire o fàere fine, istrígile, làngiu Sinonimi e contrari afinai, afinicare, assilingare, conciumire, infinigare, insutiligai, isgumentare, irromasire | ctr. ingrussai Etimo srd. Traduzioni Francese réduire Inglese to thin Spagnolo adelgazar, afilar Italiano assottigliare Tedesco dünner machen.

atíza , nf: tiza* Definizione orrughedhu a pigighedhu fine de carre morta chi s’istacat de sa pedhe Sinonimi e contrari atògia, cadassa, crosta, freadu, muga, pagiagoda, solla, tizola Traduzioni Francese tranche mince Inglese thin slice Spagnolo pizca Italiano fétta sottile Tedesco dünne Scheibe.

cadeníta, cadenítza , nf Definizione min. de cadena; genia de prendha de portare in su tzugu apicada, calandho in petorras Sinonimi e contrari gionchígliu, teneghita Frasi zughet una cadenita de oro chi li falat in su petus Terminologia scientifica prd Traduzioni Francese chaîne (de cou) Inglese thin chain Spagnolo cadena (de oroplata) Italiano catenina Tedesco Kettchen.

cannaínza, cannaínzu , nf, nm, agt Definizione cosa a usu de fune, su cambu longu longu e fine de unas cantu erbas (es.: pisu, intretzu, mimira, fintzes pigionàciu), ma podet èssere fintzes una fune fine; nau de ccn., artu meda e iscarritzinu, istrígili (e dhu narant de animales puru) Sinonimi e contrari cannàile, sirba / giangalloi, iscalandrone Frasi cannainzu meda at fatu su basolu, ma basolu pagu! ◊ apo intritzatu cannainzas fatas de zuncu 2. za ndhe at fatu de cannainzu, cussu zòvanu: no colat in za zanna de cantu est artu! 3. bi aiat unu fiotu de fiados cannainzos Traduzioni Francese tige mince et très longue Inglese very long and thin stalk Spagnolo tallo sutil y largo Italiano stèlo o fusto lianóso, sottile e mólto lungo Tedesco langer und schmaler Stiel.

fíne 1 , agt: fini 1 Definizione chi est de pagu grussària; segundhu de ite si foedhat, chi est delicau, díligu, giustu, educau / min. finedhedhu, finevine Sinonimi e contrari fínicu, lecu, sútile / delicadu | ctr. grussu, russu / grosseri Modi di dire csn: mentes fines = is memórias, su ciorbedhu a parti e àtera de su fronti; segare, maghinare, pistare a f. = a manera chi sa cosa essat cantu prus minuda; fàghere, triballare in f. = bene, a manera chi donzi mímina cosa resurtet fata bene cun incuru; contai a fini a fini = nàrrere, in su contu, donzi mímina cosa; andhare f. chei s'óstia = atentus meda a no fai mali a nemus; abba f. = faedhendhe de mare o lagu, abba bassa, faedhendhe de próida, a butios minudedhos Frasi custu est filu tropu fine e no agguantat ◊ portat is didus aici finis ◊ essit de mari e s'istrumpat in s’arena fini fini ◊ sa robba fine no faghet caentu che a sa russa ◊ is muros de mesu tra un'aposentu e un'àteru bollent fines 2. sas criaduras ant sentidu piús fine chi no nois mannos 3. sa fígia mia bella, pintura fata in fine! Cognomi e Proverbi prb: mellus a furriae de s'abba fine ci no de sa grussa Etimo itl. Traduzioni Francese fin, subtil Inglese thin Spagnolo fino Italiano fino, sottile Tedesco dünn, fein.

finedhédhu , agt Definizione min. de fine, chi est finevine: nau de css. cosa (filu, linna, pruine, orrobba, o àteru) chi tenet sa prus pagu grussària chi si podet Sinonimi e contrari finevine Traduzioni Francese très fin Inglese very thin Spagnolo muy sutil Italiano finìssimo Tedesco sehr dünn.

gionchígliu, gionchíllu , nm, nf: giunchígliu 1, giunchílliu, giunchillu, zinchíglia Definizione prendha, genia de cadenita o cadenatzu de oro o de prata a lórigas piticas e unu pagu longas Sinonimi e contrari cadenita Frasi portat unu bellu gionchígliu de òru ◊ giunchígliu e cadenatzu mi at donau sorga mia ◊ is gàncius de su cosseto aggànciant a manu manca e a manu bona calat su giunchillu Terminologia scientifica prd Etimo spn. junquillo Traduzioni Francese chaînette Inglese thin chain Spagnolo cadena Italiano catenina Tedesco Kettchen.

ifiniàre, ifinigàre , vrb: irfiniare, irfinicare, irfinigare, isfinigai, isfinigare, issinigare, sfinigai Definizione fàere fine, prus fine, menguare sa grussària; essire débbile, èssere pigau de sa debbilesa, bènnere mancu Sinonimi e contrari afinai, afinicare, assilingare, assutighilare, infinigae, insutiligai, irrussare, isgumentare / dilmagiare | ctr. ingrussai Frasi cun sa resolza Antiogu est ifinighendhe unu cantu de ozastru ◊ custa màniga cheret sighida a irfinigare pro intrare in sa forramenta ◊ sa fune si est irfinigada fintzas chi si est segada ◊ deo seo po m’issinigare! ◊ su cannone nostru est pro isfinigare su pane! 2. ifinigados che filu de seda, chentza prus alientu, andhant campandho de erbàgios e landhe (I.Patta)◊ ci mi pogno a ne dhos ghiare a sa giauna a domo issoro s'ant a issinigare in camminu! Etimo srd. Traduzioni Francese réduire, diminuer Inglese to thin Spagnolo adelgazar Italiano assottigliare Tedesco dünner machen.

illascàre , vrb Definizione fàere prus lascu, istesiare una cosa de un’àtera, fàere calecuna cosa prus pagu bortas; fintzes lassare andhare, giare calecuna cosa, giare su cuntentu Sinonimi e contrari allascai, arrairi, illentiare, iscanzare, isciagai, istesiai / allatzicare, menguai | ctr. acurtziare, afíere, intibbiri, sizire Frasi sunt isetandhe a lis illascare su presorju ◊ illascàdebbos! ◊ illasca sa vite ca est tropu afissa!◊ no resesso a illascare custu nodu pro l'isòrbere ca sa fune si est ifusta, at ufradu e at afissu de prus 2. impessu si est sapiu in bratzos de su babbu, su criedhu si est illascau a prànghere 3. isse unu tempus ndhe fit sèmpere in domo, ma dae carchi tempus in goi at illascadu ◊ fint sèmpere paris, ma de candho ant brigadu ant illascadu e como petzi si agatant pro chistiones de faina 4. babbu no s'illascaiat meda ca dinari a comporare bitzicreta no ndhe aiat Etimo srd. Traduzioni Francese desserrer, lâcher Inglese to loosen, to thin (out), to cut down on Spagnolo aflojar, espaciar, largar Italiano allentare, diradare, mollare Tedesco lockern, lichten, nachlassen.

iltasíre , vrb: istajire, istasire, istasiri, stasiri Definizione firmare, mantènnere firmos cun sa fortza (e fintzes leare sa cosa a unu, cun sa fortza); pèrdere (o fàere pèrdere) is fortzas po su fàdigu, po su istare male de nutrimentu, de s’immarritzone Sinonimi e contrari aprensionai, escecutare, imbargai, issucutare, preare / arrebbentare, irbalèndhere, irbalesiare, isteniai, stragai Frasi su tempus malu chi l'at istasidu 2. su podestade l'at mandhadu sos carabbineris a domo pro l'istasire pagas misuras de trigu chi li depit de chimbunu 3. su terrinu, prus benit ispozadu e prus s'istasit, prus si assutat e prus pagu bi proghet ◊ at istasiu sa mama e cheriat fadicare su fedus ◊ sa runza ti at sos canes iltasidu (A.M.Scanu)◊ bos sezis istasidos: benide a pasare! ◊ su trabballu a tropu s'iscít ca istasit e non est praxili Etimo itl.t stasire Traduzioni Francese exténuer, épuiser Inglese to make look thin, to exaust Spagnolo sujetar, agotar Italiano estenuare, defatigare, striminzire Tedesco entkräften, ermüden, einengen.

immalmàre, immamàre, immamàri , vrb: irmamai, irmamare, ismamai, ismamare, smamai Definizione coment'e istesiare dae sa mama: segare is cambighedhos noos chi su fundu de sa bide (o de àtera cosa prantada) bogat in prus de is chi depent bogare is pudones o chi podet allatare; andharesindhe; istesiare, istagiare is animales piticos de sa mama po no súere prus Sinonimi e contrari ammamai, brossare, ilmamagiare, irbrossare, irgemmellai, scalancari, ispudhonare, spillonai / illascare, ispampinare, sderriai / istitai Frasi sonniaiat chi fit immamendhe, pudendhe, ifischendhe, binnennendhe e catighendhe ◊ a irmamare est faina istentosa 2. nche fint istichitos in su funnacru irmamanne vinu e bruschetanne Etimo srd. Traduzioni Francese rendre moins épais Inglese to thin (out) Spagnolo deschuponar, desmamonar, destetar Italiano sfoltire, sfemminellare Tedesco lichten.

infinigàe, infinigài, infinigàre , vrb Definizione fàere prus fine, torrare o menguare sa grussària de sa cosa, ma fintzes is capacidades de sa carena, de sa persona Sinonimi e contrari afinai, afinicare, assilingare, assutighilare, conciumire, fragiare, ifiniare, insutiligai, irrussare, isgumentare | ctr. ingrussai 2. at a bivi turmentau de su surrúngiu fintzas chi at a mòrriri infinigau ◊ portu is manus infinigadas Etimo srd. Traduzioni Francese réduire, user Inglese to thin, to wear out Spagnolo adelgazar Italiano assottigliare, logorare Tedesco feiner machen, verbrauchen.

insutiligài, insutiligàre , vrb: issutilicare Definizione fàere prus fine, prus sútile, prus lébiu; menguare su papare o fintzes minimare su grassu in su papare Sinonimi e contrari afinai, afinicare, assilingare, assutighilare, infinigae, isgumentare | ctr. ingrussai Etimo srd. Traduzioni Francese réduire, amincir Inglese to thin Spagnolo adelgazar Italiano assottigliare Tedesco feiner machen.

irromasíre , vrb Definizione pèrdere grassore, fintzes prupas, essire làngiu Sinonimi e contrari apedhuncare, illangiare, ilmarrire, irromasare, isminunchire, istincare, scalaxiri, slangiri | ctr. ingrassare Frasi fit irromasidu, azummai si che fit mortu ◊ za at irromasidu pagu: a trinta ses chilos est faladu! Etimo srd. Traduzioni Francese maigrir Inglese to make thin Spagnolo adelgazar Italiano dimagrire Tedesco abnehmen.

iscarríre , vrb Definizione segare sa carre, sa prupa de s'ossu, orrunchinare; pèrdere sa prupa comente unu illàngiat Sinonimi e contrari irromasire, isprupare, ispurpire Frasi de cudhu teracu mumudinu sos porcos acorrados si ant iscarridu finas sos ossos Etimo srd. Traduzioni Francese décharner, maigrir Inglese to strip the flesh, to thin Spagnolo descarnar Italiano scarnire, dimagrire Tedesco entfleischen, abnehmen.

làgnu , agt: làngiu, lanzu Definizione nau de animale o de gente, chi no portat ógiu, chi no est grassu, chi est totu ossos, sicau, de pagus prupas; nau de àteru, chi est de pagu sustàntzia / min. langinu, langitu; assimbígios: làngiu coment'e un'obbilu, che corru, che fuste, che linna, che terra, chei su mércuris de líssiu, che tudha, che puntza, che s'ossu Sinonimi e contrari marriu, romasu | ctr. grassu Frasi cuadhu làngiu musca meda ◊ si laoras in terra lanza no assazas mancu unu cantu de tipe ◊ pibiosos sunt sos cumpanzos ca lanza est sa chena ◊ custas bacas sunt lanzas chi no cherent bidas! ◊ Ciurrulia su bendhidore, portat una trumbita e unu burricu pilurtzu, béciu e làngiu ◊ ciai non mi fui cuntentau de cussus cuatru tachinus istasius, làngius che terra! 2. sos mios sunt versos lanzos ◊ mi b'impigno chin pesu, metru e lima ma semper lanza mi essit sa rima (E.Pau) Cognomi e Proverbi smb: Langiu Etimo ltn. *lanius Traduzioni Francese maigre Inglese thin Spagnolo delgado Italiano magro Tedesco mager.

làma , nf, nm: allàmia, làmia 1, lamma, làmmia, lamu, liama Definizione pígiu fine de metallu; istrégiu fatu de materiale deasi (mescamente mannu po late, fintzes po múrghere); istrégiu largu, ladu, a costaos bàscios po còere cosa in su forru; segundhu sa ferramenta, sa parte cun s'atza Sinonimi e contrari allàinu, gliàuna, lamiera / allama, bote, bidone, lamedha, lammione, trutera / frama 1 Frasi bai e betindi cussa tassa de liama! ◊ unu bote de làmia li fachiat de fumajolu 2. mulghiat e garrigaiat su cadhu cun sas lamas de su late ◊ sos pastores beniant a casifítziu cun sas lamas de su late ◊ fuint che canes chi lis ant presu lamas a sa coa ◊ sa zente est lotendhe cun lamos de abba ca su fogu est brujendhe totu 3. amus fatu deghe lamas de biscotos Etimo itl. lama Traduzioni Francese fer-blanc, bidon Inglese tin, thin plate Spagnolo lámina, hoja, hojalata, fuente Italiano latta, làmina, téglia Tedesco Blech, Folie, Backform.

«« Cerca di nuovo