crabiolài, crabiolàre , vrb Definition
su si pesare a crabiolas, a crabitinos, a cumburadas, fintzes nau in cobertantza
Synonyms e antonyms
crabitinare,
ginetare
Sentences
non balet chi ti solvas in suore crabiolendhe, pesèndhedi reu suta sas ancas de su domadore (G.Raga)◊ candho si leat calicunu a méria, Larentu crabiolat che tentorzu ◊ no ti fetas su redossu: mighi cuss'àinu crabiolat, càlchidat e móssigat puru! ◊ crabiolendhe, a brincos, curristi a s'isfunada
Etymon
srd.
Translations
French
courbetter
English
to curvet
Spanish
corvetear
Italian
corvettare
German
kurbettieren.
crabitinàre , vrb Definition
andhare a brinchitos coment'e is crabitos, mescamente nau de un'andhadura de su cuadhu candho brínchidat, ma fintzes de àteros animales e de gente puru
Synonyms e antonyms
cherchedhare,
crabiolai,
ginetare
Sentences
apena mi at sebestadu mi at fatu unu mundhu de festa, crabitinendhe
Etymon
srd.
Translations
French
cabrioler,
courbetter
English
to curvet
Spanish
corvetear
Italian
capriolare,
corvettare del cavallo
German
kurbettieren.
cracasciài , vrb: cracaxai 1 Definition
su crochidare o crocolare chi faet sa màdria angiada candho si acostit ccn. a is prochedhos (ma si narat fintzes de porcu bastat chi siat candho crócolat papandho o tzatzau, e si narat de sa pudha puru)
Synonyms e antonyms
crochidare
/
calcarare
2.
intè, intè sa pudha cracascendu: si bit ca at fatu s'ou!
Scientific Terminology
bga
Etymon
srd.
Translations
French
grogner (en parlant de la truie)
English
to grunt
Spanish
gruñir
Italian
grugnire della scròfa
German
grunzen.
cradiàre , vrb: acradiare 1 Definition
pònnere cràdios, puntedhos de canna in su terrenu, unu in filu de s'àteru, po pastinare bíngia, prantare matas e àteru; pònnere s'arraiga a sa cosa prantada (es. pisu, tamatas) po dha mantènnere arta de terra o no dha mòvere su bentu
Synonyms e antonyms
insignare
/
acerbonai,
apalonae,
apichetare,
arradicare,
arrochitare,
impalai
Sentences
innantis de pastinare, sa terra si cràdiat
Etymon
srd.
Translations
French
piqueter,
placer des piquets de grève
English
to stake
Spanish
jalonar
Italian
picchettare
German
abstecken.
craduschiàre , vrb Definition
borroinare de su bentu
Synonyms e antonyms
frusiai,
muizare
Sentences
su bentu est craduschiandhe ◊ allegat craduschiandhe ca bastat! ◊ candho tronaiat su monte Bàrdia fist tue craduschiandhe dae innedha!…
Translations
French
siffler (en parlant du vent)
English
to whistle
Spanish
silbar
Italian
sibilare del vènto
German
pfeifen.
cramàri , vrb Definition
pònnere in giustítzia a unu po calecuna diferéntzia o iscórriu
Synonyms e antonyms
carelare,
tzitare
Translations
French
citer en justice
English
to convene
Spanish
citar en juicio
Italian
citare in giudìzio
German
gerichtlich verklagen.
crarósu , agt: acrarosu Definition
nau de logu, chi essit, faet a ispuntone, a bica de ue si podent bíere a craru logos atesu (e faet a dhu bíere de atesu)
Sentences
inie che at un'orroca, una punta, crarosa meda ◊ Piscinioi non si fut pràxia: fut tropu crarosa a sa bia manna e non boliaus èssi bias ◊ si biet de atesu ca est in logu crarosu ◊ est che bítula in sos puntos prus crarosos, abbaidandhe
Etymon
srd.
Translations
French
bien visible
English
open to
Spanish
bien visible
Italian
espósto
German
gut zu sehen.
craspuàre , vrb Definition
pinnigare, furare totu
Synonyms e antonyms
afufai,
arpiai,
arrapagnare,
arrapare 2,
aungrare,
furai,
inghitai,
irrobbare,
runtzinare,
sdorrobbai
Sentences
paso sas carres subra de sa terra craspuada (G.Orgolesu)
Translations
French
piller,
dévaliser
English
to sack
Spanish
saquear
Italian
saccheggiare,
spogliare
German
plündern.
crastinàre, crastinàri , vrb Definition
tirare a longas, tirare agoa, lassare istare su de fàere a un'àteru tempus; trampistare su tempus faendho calecuna cosa? / èssere, portari una cosa cràstina cràstina = tirai a cò, tirare a longas, tasire
Synonyms e antonyms
atrassai,
pellongare,
rebusare 1,
tasire,
trancire
2.
chie tenet carchi cunzaedhu su prus de su tempus si lu colat irfenandhe o crastinandhe àteru (G.Piga)
Translations
French
différer
English
to defer
Spanish
rezagar,
aplazar
Italian
procrastinare,
rinviare
German
verschieben.
crastulài, crastulàre , vrb Definition
istare naendho a s'afaiu de s'unu e de s'àteru cosas chi no dh'important, cricare is chistiones angenas
Synonyms e antonyms
allicuterai,
afoghilare,
chiscuzare 1,
contularjare,
criticai,
leuterare,
lorodhare,
naravegliare,
pistizonare,
zudicare
Sentences
funt andaus a foras a pigai friscu e a crastulai! ◊ fimus restatos fenas a note crastulanne
Etymon
srd.
Translations
French
potiner
English
to gossip
Spanish
chismorrear,
cotillear
Italian
spettegolare
German
schwatzen.
cratzài , vrb Definition
acostire terra a is fundhos de sa cosa prantada, coment'e carragiandho su truncu
Synonyms e antonyms
acarragiai,
assacarrare
| ctr.
scraciai
Scientific Terminology
msg
Translations
French
butter
English
to earth up
Spanish
recalzar,
aporcar
Italian
rincalzare
German
stützen.
cravillài, cravillàre , vrb: crivillai Definition
pònnere craos, firmare cun craos
Synonyms e antonyms
craitare,
incravare,
puntzare
| ctr.
ilgiaitare
Sentences
pòberus Cristus, afuetaus e cravillaus de tírria e prepoténtzia! ◊ dh'ant postu in gruxi: sa mamma atitendi e issus cravillendi!◊ sas tàulas cravilladhas bene!◊ s’aremigu ti at cravillau dógnia punta de ossu e su coro
Etymon
ctl.
clavillar
Translations
French
clouer
English
to nail
Spanish
clavar
Italian
inchiodare
German
nageln.
crazugài , vrb Definition
gherrare e betare a terra a unu, lòmpere a iscúdere o aungare s'unu a s'àteru
Synonyms e antonyms
atzuntzudhare,
carrabbugliai,
carrabbusai,
lòmpere,
tipiliare,
trifiare
Sentences
gei si crazugant, custus, lah! ◊ is féminas si funt crazugadas: no abbastàt chi si funt fuedhadas mali!
Translations
French
se battre,
en venir aux mains
English
to come to blows
Spanish
pelearse
Italian
azzuffarsi
German
aneinandergeraten.
creài , vrb: creare Definition
fàere o imbentare a nou, nau mescamente de s'operare de Deus
Translations
French
créer
English
to create
Spanish
crear
Italian
creare
German
schaffen.
creàri , vrb: criai 1 Definition
serrare a crae, friscare un'apertura
Synonyms e antonyms
acràere,
acraitare,
afriscare,
clare,
imbarcionai,
incraedhae,
increari
| ctr.
screari,
scriedhai
Sentences
cria s'enna debressi! ◊ no potzu fai su letu ca sa sala est criada! ◊ sa buca sua oi est unu portali criau
Etymon
srd.
Translations
French
fermer à clef
English
to lock
Spanish
trancar
Italian
chiùdere a chiave
German
verschließen.
crebulàre , vrb Definition
su si tzacare o filare de is cosas
Synonyms e antonyms
afilai,
cheprinare,
ischerchedhare,
iscrafangiai,
sacai
2.
fit chena piòere paritzos annos e sa terra fit tota crebulada e sica
Etymon
srd.
Translations
French
crevasser
English
to crack
Spanish
agrietarse
Italian
screpolarsi
German
aufspringen.
crèdere , vrb: crèere,
crei,
crèiri,
crere,
creri,
crètere Definition
su àere, tènnere fide in Deus, su giare fide a unu, a calecuna cosa chi no si ndhe ischit o connoschet cun seguresa (ma si narat fintzes po cosa o persona connota, coment’e chi custu no bastet e si tèngiat bisóngiu de una cunfirma); pentzare calecuna cosa chentza ndh'èssere seguros, ischire a pentzamentu; rfl. (ma rfl. s'impreat fintzes cun o po s'àteru significau) pentzare de èssere de importu meda, fàere tropu càrculu de sèi etotu, crèdere de èssere prus de su chi unu est / ind. pres. 1ˆ p. sing. creto, 2ˆ p. sing. cretes, cres, 3ˆ p. sing. cretet, 2ˆ p. pl. credites, 3ˆ p. pl. crent; ind. imp. 1ˆ p. sing. criemu, 2ˆ p. sing. criesta; impr. 2ˆ p. sing. crè! (cree, crede, crei!), 2ˆ p. pl. creais!; cong. pres. 2ˆ p. sing. cretas, 3ˆ p. cretat, 2ˆ p. pl. credetas, cretedas; pps. créitu, crétidu, crétiu, ger. cretendhe, creindhe, criendi
Synonyms e antonyms
penciai
Idioms
csn:
èssere malu a crere = chi no creit, chi no bollit crèiri (itl. incrèdulo), ma fintzas chi est cosa chi no si podit crèiri; èssere crè no crè = pagu cumbintu; cosa 'e crere!… = no est cosa de bi crere, no podet èssere gai!; èssiri cosa de no crei = de no pòdere crere, ma fintzas manna meda; creo! = (candho lampat o tronat), fuedhu chi narant unu pagu timendi e invochendi a Deus; gei dhu creu!… = est própiu gai, a seguru est comente ses nendhe; crere su bisonzu a unu = crèiri ca tenit diaderus abbisóngiu; no lu creia mai chi… = itl. non avrei mai creduto che…
Sentences
oe est die mala, no cretas, no! ◊ tantas cosas si agatant in su mundhu e dognunu las cret a modu sou (Prantaferru)◊ e chini dh'iat a èssi crétiu ca dhi podiat praxi una madrafa cumenti a tui?!…◊ cussos no crent ne in Deus e ne in Santos ◊ candho creias chi fist arrivendhe ti fist pagu prima incaminadu ◊ no si crieus mancu nosu etotu, de su mali chi teneus ◊ no cretas in sonnus! ◊ criendi chi sa mama fut maca, est andada anch'e su babbu ◊ no mi credezas una criatura! ◊ credide in su Segnore Deus vostru! ◊ credíamus chi fis tue benenne
2.
ite ti cres, chi so de cussa ratza?! ◊ crè a mie! ◊ e ita si creit ca seus, ca narat cosas chi no istaint in pei?! ◊ chini si creit de sarvai sa vida, si dh'at a perdi ◊ no si at a crètere de àere postu gradu, no?! ◊ dh'apu a podi iscí: dhoi seu passada innantis de tui, ita ti creis?!
3.
dèu seu maba a crei, si no biu cun is ogus mius ◊ cosa de crere, como, chi una criadura podet fàghere totu cussu disacatu!…◊ za lu creo chi mànigat, si ndhe li daent: est famidu che ruga! ◊ portamu unu picu cosa de no crei!
4.
tzertos nanos si crent zigantes ◊ bos creides intelligentones meda, bos creides! ◊ bae innorobbona, za si cret pagu: lu saludas e mancu ti rispondhet!
5.
za mi lu creides su bisonzu, tres oras abboghinendhe e bois nudha!…◊ za nos lu creides, bois, su bisonzu!…◊ gei ti dhu creu ca ti dispraxit su dannu chi as tentu!
Surnames and Proverbs
prb:
sa brenti prena no creit a sa brenti isbuida
Etymon
ltn.
credere
Translations
French
croire,
imaginer
English
to believe,
to suppose,
to imagine
Spanish
creer,
opinar,
imaginar
Italian
crédere,
suppórre,
opinare,
immaginare
German
glauben,
meinen.
cremàre , vrb Definition
abbruxare su mortu po chistire solu su chinisu
Translations
French
incinérer
English
to cremate
Spanish
incinerar
Italian
cremare
German
einäschern.
crentiàre , vrb: crentzare Definition
fàere créntias, a créntias, a marcos, imbrutare cun tacas
Synonyms e antonyms
ammaciae,
fèrrere,
ibbecare,
pistare
Sentences
apo crentiatu totu sa tiaza chin custa cosa
2.
sa cornitze de cussu cuadru est nighedha, crentzada de s'umididade de tantos annos (C.Musio)
Etymon
srd.
Translations
French
contusionner
English
to bruise
Spanish
abollar,
machucar
Italian
contùndere
German
prellen.
crèscere, crèschede, crèschere, crèschi , vrb: cresci,
crèsciri,
crèssere,
cressi Definition
fàere mannu, prus mannu de carena, de tempus, de númeru, fàere o essire de prus; aciúnghere o cambiare calecuna cosa a su chi s'ischit
Synonyms e antonyms
abbundiri,
acrèschere,
ammanniae,
annúnghere,
aumentare,
incarie,
ispeleare
| ctr.
ilminorigare,
menguai,
miminare,
torrae
Idioms
csn:
segare su crèschere a unu = nòghereli a unu puntu chi no bi creschet prus, frimmare sa créschida; èssere macu segadu ’e crèschere = bambiocu, pagu sàbiu
Sentences
sa matixedha est crescendi dereta ◊ sa carena nostra creschet fintzas a passadu sos vinti annos ◊ sos pisedhos sunt creschindhe meda ◊ sa bidha at créschidu de milli a duamiza abbitantes ◊ cressent sos sambenaos novos, in bidha ◊ s'abba est creschindhe in s’isseta ca bi at prus pressione ◊ su bentu fit andhendhe e creschendhe ◊ is dentes a sa brebè ndhe dhi funt caladas e no torrant a crèscere ◊ orzu e trigu torrant a crèschede in sos montes de Austis ◊ in d-unu mese sa pitzinna no at créschidu nudha
2.
a cussos chi bi tenent in domo lis ant créschidu sa pesone ◊ ant crésciu su pani
3.
custa est cosa créschida! ◊ nara su zustu, no bi la crescas tue pro ti ndhe ríere! ◊ candho narat una cosa isse sempre la creschet
4.
dae pitzinnu minore sa birgonza l'aiat presu sas arcadas in su crèschere ◊ si ti aferro ti sego su crèschere! ◊ su tropu triballu a minore l'at segadu su crèschere
Etymon
ltn.
crescere
Translations
French
grandir,
accroître,
augmenter
English
to grow,
to increase
Spanish
crecer,
aumentar,
acrecentar
Italian
créscere,
accréscere,
aumentare
German
wachsen,
vermehren.