Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbagadiàre , vrb: bagadiare Definition fàere bagadiu, fàere festa, no andhare a trebballare Synonyms e antonyms afestai Sentences su lunis m'abbagadio ca est printzípiu de chita, su martis so cossumita: no beto bucone a buca Etymon srd. Translations French prendre congé English to take a day off Spanish estar de vacaciones Italian celebrare il giórno festivo, far vacanza German feiern.

abbasantèra, abbasantéri , nf, nm: acuasantera Definition lacu inue ponent s'abbasanta in is crésias / buca de a. = bucàcia Sentences in chida santa sas abbasanteras sunt líchidas ◊ de custa roca ant fatu abbasanteras ◊ po s'incrésiu mi seo imbenugada in s'abbasanteri ◊ si acóstiat a s'acuasantera, s'infundit sa punta de is didus e si fait sa gruxi ◊ canno intrat a créjia s’ifunnet sa manu in s’abbasanteri 2. muda tue, buca de abbasantera: ti cheria a muzere e no mi as chélfidu! Scientific Terminology pdrc Etymon srd. Translations French bénitier English stoup (holy water) Spanish pila de agua bendita Italian acquasantièra German Weihwasserbecken.

abbéru , avb: averu Definition chi torrat bene cun sa beridade, chi no est a fàula Synonyms e antonyms afide, devera | ctr. faba 1 Idioms csn: abberu mia! = devide!; bellu, mannu, bonu abberu! = própiu bellu, mannu, bonu meda; èssere a. (nadu de unu faedhendhe, faghindhe e gai) = chi no est brullendhe, chi no est a finta, chi no est tantu pro nàrrere o pro fàghere ma própiu ca cheret cussu chi narat o chi faghet; ih, odheu, si fit abberu!…= abberu ses/sezis nendhe?! Sentences abberu mia fit bonu! ◊ ih, gi at a èssi?!… abberu seis narendi? 2. sunt abberu o mi cherent ciasconare? (P.Casu)◊ nara sa veridade: abberu ses, chi ses chirchendhe fémina?◊ – S'amigu tou ch'est essidu fora de istrada cun sa màchina! – Ih, odheu, si fit abberu?!… – Abberu est, ma isse za no s'at fatu nudha Etymon srd. Translations French vraiment English really Spanish de verdad, de veras Italian veraménte, davvéro German wirklich.

abbidamènte , avb: abbididamente, abbididarmente Definition coment’e biendho (craru) su chi s'est faendho o chi si bolet fàere, apostadamente, ischindho e bolendho su chi si faet (ctr. de malascigura) Synonyms e antonyms abbidentemente, abbiduduidu, apostadamente Sentences cussa fit mancàntzia fata abbididamente e la depiat pagare ◊ chi si fetat male in fadhina, pro no ischire, si podet cumprèndhere, ma abbididarmente nono! ◊ cussu est dannu fatu abbididarmente, no est irmarru! Etymon srd. Translations French en connaissance de cause English after due consideration, deliberately Spanish con conocimiento de causa Italian a ragion veduta, deliberataménte German nach reiflicher Überlegung.

abboniàre , vrb Definition essire bonu, erricu, istare méngius de salude e de prupas; a logos, rfl. passare s'arrennegu, sa fúria / a. a ccn. = chircare de l'iscusare, de lu difèndhere Synonyms e antonyms agiuventare, assusai, imbonire, impannitzirisí | ctr. allassorie, indisichire Sentences sa pira como est abboniendhe 2. za si sunt abboniados, cun totu cussu interessu chi lis ant lassadu! 3. unu tempus fit a malu tretu, ma dae candho est sanadu si est fintzas abboniadu 4. sa nonna si fit arrennegada meda ma daghi si est abboniada at torradu a dimandhare sa neta Etymon srd. Translations French prospérer English to flourish Spanish prosperar, gozar de buena salud Italian prosperare German sich bessern, gedeihen.

abbratzèta , avb: abbratzete, brasseto Definition manera de si pigare intrandho apare donniunu su bratzu suo in su cuidu cun su bratzu de sa persona a costau, camminandho Sentences leat sas féminas a s’abbratzeta e las mintet a buteghinu ◊ Zubanne e Pepina sunt tucaos a s'abbratzete ◊ sas copiedhas sunt totu passizandhe a s'abbratzeta Etymon srd. Translations French bras dessus, bras dessous English arm in arm Spanish del brazo, de bracete Italian sottobràccio German Arm in Arm.

abbucài , vrb: abbucare, abbuchiare 1 Definition pònnere istrègios cun sa buca a cara a fundhu, conca a bàsciu, afacaos, o a buca apare (ma fintzes betare cosa a covecadura a un'istrégiu); serrare calecuna cosa, mancari no deunudotu; nàrrere cosa a unu coment’e po dhi tupare sa buca, in su sensu de dhu currègere, de dhi foedhare male, de dhu fàere citire Synonyms e antonyms abbucaciai, abbufiare, currèzere, irmurrare, iscontroriare / serrai / covecare, inconchinare, rebbucai Idioms csn: abbucai sa porta = tambàrela unu pagu; abbucare un'àidu, un'abbertura = tupai, serraidhus; abbucai su lentzoru = furriàrendhe unu pagu a subra de s'àtera cuguzura, in conca de letu; abbucaisí = rúere a buca a terra, nadu prus che àteru de isterzu; abbucai su sèmini = carrarzare su sèmene betadu in sa terra arada Sentences nau ca mi nci abbucu a mari chi m'intendu nai "presoni"! ◊ prima ndi est ampuau e apustis si nci est abbucau a iscabiossu ◊ abbuca totu a su cadhaxu! ◊ dèu dep'iap'ai tocau calancunu mucioni e sa pingiada de su trébini si ndi fut abbucada a terra 2. in su cunzadu bi at àidos de abbucare, no b'intret bestiàmine ◊ abbuchedhu bene cuss'àidu, ca sas albeghes podent repítere! 3. su babbu fiat murrungendi e abbuchendi su fillu ◊ su coronellu si ndh'est fichidu e cun boghe alterada l'at abbucadu ◊ dego no ndhe aio cosas de mi nàrrere tue, e mancu commo as de mi abbucare! ◊ si istat bona dh'aiat abbucada canno dh'at intesa faedhanne male! ◊ sa sorre si est posta a fàere sa maca e su frade dh’at abbuchiada Etymon srd. Translations French tancer, rabrouer English to reproach Spanish colmar, caerse de cabeza, reprochar Italian abboccare, cadére a tèsta in giù, rimbrottare German umkippen, mit dem Munde fassen, anlehnen, ausschimpfen.

abbultzonàdu , pps, agt Definition de abbultzonare; chi est totu abbugnau Synonyms e antonyms acrocongiolau, becosu, bumburonau Translations French plein de bosses English bumpy Spanish lleno de chichones Italian bernoccoluto German voller Beulen.

aberènza , nf Definition genia de erruca (e calagasu) chi si papat sa chera de s'abe in is casidhos Synonyms e antonyms arrenze, ramedha, tanzolu Scientific Terminology crp, galleria mellonella Etymon srd. Translations French fausse teigne de la cire English greater wax moth Spanish tiña, polilla de la cera Italian tignòla dell'àrnia, càmola del miele German große Wachsmotte

abíu , nm: aviu Definition is pigiones papadores de petza Synonyms e antonyms abuzu, achiladori, avuziu Sentences in cussos locos, si morjo, petzi mi acatant sos abios ◊ a isse no l'at croau corvu ne aviu Etymon srd. Translations French rapace English predator Spanish de presa, de rapiña Italian rapace German Raubvogel.

abrióu , nm Definition arbu de ou Synonyms e antonyms allúmene Etymon srd. Translations French albumen English albumen Spanish clara de huevo Italian albume German Eiweiß.

abrúdhu , nm: abudhu, budhu 1 Definition su pudhu o cria de s'abe Synonyms e antonyms abutu Scientific Terminology crp, sbs Etymon srd. Translations French couvain, œufs d'abeilles English bee grub Spanish larva de las abejas Italian cacchióne, larva delle api German Bienenei.

abúzu , nm: avutzu, avuzu, autzu Definition ae petarza, calesiògiat pigione chi papat petza Synonyms e antonyms abiu, achiladori, avuziu Sentences s'avutzu niedhu chi si los intatzet! (G.Albergoni)◊ iscuru a chie si alliat s'avuzu: como no drommis prus discuidadu, za ti l'at postu bonu su siguzu daghi oto pudhas ti at isconcadu! Surnames and Proverbs smb: Abutzu Etymon srd. Translations French rapace English predator Spanish de presa, de rapiña Italian rapace German Raubvogel.

àca , nf Definition ebba de portante, ammaistada a camminare movendho impare ambaduos peis de una parte, a borta a borta Synonyms e antonyms acheta, ebba, vacheta Surnames and Proverbs smb: Acca Scientific Terminology anall Etymon spn. haca Translations French jument qui va l’amble English pretty mare Spanish yegua amaestrada para mover los pies de un lado juntos Italian cavallùccia German kleine Stute.

achiladòri , nm, agt Synonyms e antonyms abiu, abuzu, alabri, runchinadore Etymon srd. Translations French rapace English predatory Spanish de presa, de rapiña Italian rapace German Raubvogel, räuberisch.

acubàre , vrb Definition fàere che cuba, ufrau de s'arrennegu, de su tzacu Synonyms e antonyms abbrodhiare, abbrufulai, abbuscinare, acasidhare, ammussolai, amprudhiare, annicare, annozare, atrafudhai, pirmare, strugnai Etymon srd. Translations French se gonfler de colère English to swell-with-rage Spanish hervir de ira Italian gonfiarsi di ràbbia German böse werden.

addascàre , vrb: addescare Definition giare a papare ponendho in buca sa cosa a unu pipiu, a unu chi no podet papare a solu (ma si narat fintzes de chie papat cun dificurtade manna, apenas arrennescet o no arrennescet a papare a solu); pònnere o betare s'addescu, sa brovenda a is animales Synonyms e antonyms aescai, abbrovendhae, imbuconai Sentences atzegadu, si de tzibbu un'aizu che ingullias fit de àteras manos addescadu ◊ a chie los addescat, lendhe s'addescu aggantzant a sa manu ◊ sa mama addescat sos puzonedhos minudos in su nidu ◊ su maritu addescaiat sos minores ◊ unu malàidu grave mancu a si addescare si abbalet ◊ Nennedha est addascandhe su late a su piticu Etymon srd. Translations French nourrir à la petite cuillère English to feed Spanish dar de comer Italian imboccare, nutrire German in den Mund stecken, füttern.

addedíe , avb: addeie Definition a lughe de die, totu is oras de candho faet die a candho iscurigat Synonyms e antonyms | ctr. addenote Sentences addenote e addedie che ómine dogau isto pessandhe ◊ si ammentabat totu su chi li fit capitau addedie ◊ su bandhuleri drommit addeie e zirat addenote Etymon srd. Translations French de jour English by day Spanish de día Italian di giórno German tagsüber.

addemàre , vrb: demare Synonyms e antonyms assubentai / ilmaladiare Etymon srd. Translations French devenir poussif English to become broken winded Spanish enfermar de huélfago Italian imbolsire German dämpfig werden.

addenòte , avb Definition a de note: candho est note, a oras de iscuru Synonyms e antonyms | ctr. addedie Sentences s'ispàssiu prus mannu fit addenote: sos erederis contabant istórias, bibiant e fachiant tenores ◊ in iverru addenote ghetat àstragu, in notes ciaras Etymon srd. Translations French nuitamment English at night Spanish de noche Italian nottetèmpo German nachts.