criàlla , nf Definition
is criaduras, is pipios, is piciochedhos piticos
Synonyms e antonyms
edora,
fedóriu,
feduliu,
fegliutina,
pibidhia,
pillosina,
pipiàglia,
pisedhina,
pitzinnàglia
Sentences
sa crialla est in sa corte zocandhe chin sa bantzicallera
Etymon
srd.
Translations
French
l'enfance
English
children,
infantry
Spanish
infancia
Italian
i bambini,
l'infànzia
German
Kinder,
Kindheit.
fedulíu , nm: fetuliu Definition
totu su fedu, is pitichedhos, is fígios, sa minudia; piciochedhu minore
Synonyms e antonyms
ciuciudhia,
crialla,
edora,
fedana,
fedóriu,
fegliutina,
pibidhia,
pipiàglia,
pisedhina,
pitzinnàglia
/
creadura,
pipiu
Sentences
a betzu fachiat fainas de feduliu ◊ su feduliu est zirellu ◊ a bi ndhe at de feduliu, in cussa domo!…
2.
ma ses macacu abberu… chi pianghes pares unu feduliu!
Etymon
srd.
Translations
French
les petits,
les enfants
English
children,
kids
Spanish
los pequeños
Italian
i piccoli,
i bambini
German
Kinder (Pl.).
fedumédhu , nm Definition
fedu apenas ingendrau, pitichedhu, o fintzes naschiu ma minore, nau mescamente de angiones e crabitos
Etymon
srd.
Translations
French
fœtus,
les petits des animaux
English
fetus,
joey
Spanish
feto,
cría
Italian
fèto,
i piccoli (degli animali)
German
Fetus,
Fötus,
Jungen (Pl.).
frisài, frisàre , vrb Definition
fàere is pilos totu a lorighedhas, anedhaos
Synonyms e antonyms
allorichitare,
anedhai,
arrullai,
eritzare,
incincinnare,
riciulare
2.
tantos chi sunt ispilidos oe si bident cun pilos brundhos frisados e canos
Etymon
ctl.
frisar
Translations
French
friser les cheveux
English
to curl
Spanish
rizar
Italian
arricciare i capélli
German
locken,
kräuseln.
gurúle , nm Definition
buca de logu, tretu istrintu in mesu de duos montes, de duas puntas de monte
Scientific Terminology
slg
Etymon
srdn.
Translations
French
passage étroit entre deux montagnes
English
gorge
Spanish
desfiladero
Italian
góla tra i monti
German
Schlucht.
impillài , vrb Definition
pònnere unu pígiu in pitzu de s'àteru, subrabare, apirare; atrotigare e acostire duos filos apare, a manera chi s'imbodhighent s'unu cun s'àteru
Synonyms e antonyms
apillai
/
folfigiare,
profizare
Etymon
ltn.
implicare
Translations
French
tordre des brins,
des fils
English
to wring,
to double yarns
Spanish
torcer hilos
Italian
tòrcere o raddoppiare i fili
German
winden.
intechíre , vrb: integhie,
integhire,
intichire Definition
seberare o fàere sa tega, nau de alegúmenes; nau de lana, trastes, pònnere su bobboi papalana; nau de animale fémina, essire próssima
Synonyms e antonyms
addegare
Sentences
sa fae est integhindhe ◊ su pisurtzis no at galu intechiu ◊ custu tempus at integhiu su pisu
3.
s'ebba at integhidu
Etymon
srd.
Translations
French
pousser les cosses (des légumineuses)
English
to pod
Spanish
poner las vainas las legumbres
Italian
méttere i baccèlli (détto delle leguminóse)
German
Hülsen ansetzen.
irregràre , vrb: irrejare Definition
bogare su mele, is regras o brescas de su casidhu
Etymon
srd.
Translations
French
extraire les rayons de miel
English
to extract the honey from (the combs)
Spanish
castrar
Italian
estrarre i favi
German
Honig schleudern.
is , art, prn Definition
artículu plurale siat de númenes mascu e siat de númenes fémina: sos, sas, os, as (is cosas, is coros/corus, is domos/domus, is dannos/dannus, is féminas, is ómines/óminis, is pipias, is pipios/pipius); che is àteros artículos, s'impreat fintzes in càmbiu de unu númene e balet totu cudhos, cudhas, cussos, cussas, cun su prn. relativu chi fatante / is de domo = sos de famíllia, sos parentes prus custrintos
Synonyms e antonyms
sas,
sos
Sentences
sentza pònnere versu trudu iscrias a is amigos otavas o currentina! ◊ is óminis funt diferentis de is féminas ◊ chi si morint is cadhos e is boes, is ferros ti dhos betas… a paneri!
2.
is de Tonara narant "fígiu, fògia de nuge no ne bògio"◊ depeus torrai gràtzias a totus is chi ant crétiu in custu ◊ is chi ant inténdiu bengant totus a innòi! ◊ is chi ant acabbau podint andai ◊ is de su bighinau dhi ant intrau cosa a papare
Etymon
ltn.
ipsis
Translations
French
les,
ceux,
celles
English
the
Spanish
los,
las,
aquellos,
aquellas,
quienes
Italian
i,
gli,
le,
quélli,
quélle,
colóro
German
die,
jene,
diejenigen.
ispertàre 1 , vrb: ispertzare,
ispirtzare,
ispreciare,
ispretare 1,
spertzai Definition
petenare, bogare de pare is pilos o fintzes sa lana; fintzes illimpiare su logu de s'erba
Synonyms e antonyms
ispedhitzare,
ispizare,
pantonai,
scabitai,
scallitai
Sentences
isperta, pilu brundhu che seda! ◊ li aiat ispertatu sos pilos de conca chin sos pódhiches ◊ mamma at picau su pètene fine e cumintzau at a m'ispertare ◊ ispertzant su pitzinnu chin pètenes de prata ◊ custa za ne at ispertatu de lana!…
Translations
French
démêler les cheveux
English
to extricate one's hair
Spanish
desenredar
Italian
districare i capélli
German
die Haare entwirren.
ispilusàre , vrb: ispiluxare Definition
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Synonyms e antonyms
iltzufiare,
iscrisionare,
ispiliessare,
ispiliortare,
ispilucire,
ispilultiare,
ispilurtire,
scrabionai,
spilliortzai
| ctr.
petonai
Sentences
su bentu mi at totu ispilusadu ◊ mih si la cheres a fiza tua, in iscola nachi at ispiluxadu una cumpanza, li at restadu in manu unu pupurustu de pilos! (S.Saba)
Etymon
srd.
Translations
French
ébouriffer
English
to ruffle
Spanish
desgreñar
Italian
scompigliare i capélli,
arruffare
German
zerzausen.
oróru , avb: aroru Definition
acanta a s'oru, in totu su tretu de is oros
Sentences
fiu cichendi isparau ororu de cresura ◊ su fogu fuidu s'est frimmu totu ororu de istrada ◊ so andhadu ororu de riu ◊ in cue sas piantas sunt créschidas ororu de sa trempa
Etymon
srd.
Translations
French
tout le long de…
English
along the edge
Spanish
a lo largo
Italian
lungo i màrgini
German
die Ränder entlang.
pisedhína , nf Definition
pipios matucos e piciochedhos
Synonyms e antonyms
edora,
feduliu,
fegliutina,
fratamaza,
pagina,
pibidhia,
piciocalla,
pitzinnàglia,
ratatúglia,
rustia
/
cdh. pipiàglia,
stidhina
Sentences
sa pisedhina li ponzeit fatu comente a su preíderu candho essit a betare s'abbasanta ◊ che assiles nois pisedhina lompiaimis a chimas de sa solzaga ◊ bi at acudidu zente manna e pisedhina ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rundhinedhas
Etymon
srd.
Translations
French
les enfants
English
children
Spanish
los niños
Italian
i bambini
German
die Kinder.
promòres , nm pl Definition
is mannos, is antzianos
Etymon
ltn.
primores
Translations
French
les personnes âgées
English
old men
Spanish
los mayores
Italian
gli anziani,
i maggióri
German
die Alten.
smendài , vrb: ismendhare* Definition
pònnere arrimédiu, iscontare, pagare su male fatu, is pecaos
Synonyms e antonyms
mendhare,
corrígiri
Translations
French
corriger,
faire amende de ses péchés
English
to mend one's pities
Spanish
enmendar
Italian
emendare i peccati
German
büßen.
sos , art pl, prn Definition
artículu chi acumpàngiat is númenes mascos in sa forma de su plurale: s'impreat fintzes coment'e prn.
Synonyms e antonyms
is
Sentences
sos babbos, sos fizos, sos tios, sos frores, sos animales
2.
sos de domo, sos de como, sos de fora, sos chi cherent gai
Etymon
ltn.
ipsos
Translations
French
les
English
the
Spanish
los
Italian
i,
gli
German
die.
súos , agt, prn pl: suus Definition
chi (sos chi, totu sos chi) funt o apartenent o pertocant a issu, a issa (3ˆ pers. sing.): acumpàngiat númenes mascos plurales e si ponet sèmpere apustis che a totu is possessivos; coment'e prn. pigat sèmpere s'art. is/sos; foedhandho de gente, coment'e prn. sos suos funt is de domo, is de sa famíglia, o fintzes totu cudhos chi funt a sa parte sua (de ccn.)
Sentences
nci at postu is óminis suus po si assegurai su controllu de unu logu aici importanti ◊ fiat bellu su colori de is ogus suus ◊ mai isse at pedidu azudu pro sos bisonzos suos ◊ onzunu depet istare in càncaros suos, chentza si che imbarrigare subra de àtere
2.
su mastru fit interroghendhe sos suos ◊ custus funt is contus tuus: intendeus is suus!
3.
a chie mi at criticadu li àuguro chi sos suos li fetant su chi sos mios ant fatu a mie!
Etymon
ltn.
suus
Translations
French
ses,
les siens
English
his (her,
its)
Spanish
sus,
los suyos
Italian
suòi,
i suòi
German
seine,
ihre.
tortojàre , vrb Definition
múrghere is trastos, s'orrobba samunandho
Synonyms e antonyms
atipriare,
atriciare,
intortijare
Etymon
itl.
(at)tortigliare
Translations
French
tordre,
essorer
English
to squeeze,
to wring clothes (out)
Spanish
torcer
Italian
sprèmere,
strizzare i panni
German
auswringen.
túos , agt, prn: tuus Definition
agt. e prn. pl. m. de 2ˆ pers. sing. chi inditat possessu, apartenidura a tie
Sentences
custos funt is logos tuos ◊ cussus no funt is pentzamentus tuus!
2.
deo fato sos doveres mios: tue faghe sos tuos! ◊ funt benius a domu totu is tuus
Translations
French
tes,
les tiens
English
your,
yours
Spanish
tus
Italian
tuoi,
i tuoi
German
deine.