Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

criàlla , nf Definitzione is criaduras, is pipios, is piciochedhos piticos Sinònimos e contràrios edora, fedóriu, feduliu, fegliutina, pibidhia, pillosina, pipiàglia, pisedhina, pitzinnàglia Frases sa crialla est in sa corte zocandhe chin sa bantzicallera Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu l'enfance Ingresu children, infantry Ispagnolu infancia Italianu i bambini, l'infànzia Tedescu Kinder, Kindheit.

fedulíu , nm: fetuliu Definitzione totu su fedu, is pitichedhos, is fígios, sa minudia; piciochedhu minore Sinònimos e contràrios ciuciudhia, crialla, edora, fedana, fedóriu, fegliutina, pibidhia, pipiàglia, pisedhina, pitzinnàglia / creadura, pipiu Frases a betzu fachiat fainas de feduliu ◊ su feduliu est zirellu ◊ a bi ndhe at de feduliu, in cussa domo!… 2. ma ses macacu abberu… chi pianghes pares unu feduliu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu les petits, les enfants Ingresu children, kids Ispagnolu los pequeños Italianu i piccoli, i bambini Tedescu Kinder (Pl.).

fedumédhu , nm Definitzione fedu apenas ingendrau, pitichedhu, o fintzes naschiu ma minore, nau mescamente de angiones e crabitos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fœtus, les petits des animaux Ingresu fetus, joey Ispagnolu feto, cría Italianu fèto, i piccoli (degli animali) Tedescu Fetus, Fötus, Jungen (Pl.).

frisài, frisàre , vrb Definitzione fàere is pilos totu a lorighedhas, anedhaos Sinònimos e contràrios allorichitare, anedhai, arrullai, eritzare, incincinnare, riciulare 2. tantos chi sunt ispilidos oe si bident cun pilos brundhos frisados e canos Ètimu ctl. frisar Tradutziones Frantzesu friser les cheveux Ingresu to curl Ispagnolu rizar Italianu arricciare i capélli Tedescu locken, kräuseln.

gurúle , nm Definitzione buca de logu, tretu istrintu in mesu de duos montes, de duas puntas de monte Terminologia iscientìfica slg Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu passage étroit entre deux montagnes Ingresu gorge Ispagnolu desfiladero Italianu góla tra i monti Tedescu Schlucht.

impillài , vrb Definitzione pònnere unu pígiu in pitzu de s'àteru, subrabare, apirare; atrotigare e acostire duos filos apare, a manera chi s'imbodhighent s'unu cun s'àteru Sinònimos e contràrios apillai / folfigiare, profizare Ètimu ltn. implicare Tradutziones Frantzesu tordre des brins, des fils Ingresu to wring, to double yarns Ispagnolu torcer hilos Italianu tòrcere o raddoppiare i fili Tedescu winden.

intechíre , vrb: integhie, integhire, intichire Definitzione seberare o fàere sa tega, nau de alegúmenes; nau de lana, trastes, pònnere su bobboi papalana; nau de animale fémina, essire próssima Sinònimos e contràrios addegare Frases sa fae est integhindhe ◊ su pisurtzis no at galu intechiu ◊ custu tempus at integhiu su pisu 3. s'ebba at integhidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pousser les cosses (des légumineuses) Ingresu to pod Ispagnolu poner las vainas las legumbres Italianu méttere i baccèlli (détto delle leguminóse) Tedescu Hülsen ansetzen.

irregràre , vrb: irrejare Definitzione bogare su mele, is regras o brescas de su casidhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu extraire les rayons de miel Ingresu to extract the honey from (the combs) Ispagnolu castrar Italianu estrarre i favi Tedescu Honig schleudern.

is , art, prn Definitzione artículu plurale siat de númenes mascu e siat de númenes fémina: sos, sas, os, as (is cosas, is coros/corus, is domos/domus, is dannos/dannus, is féminas, is ómines/óminis, is pipias, is pipios/pipius); che is àteros artículos, s'impreat fintzes in càmbiu de unu númene e balet totu cudhos, cudhas, cussos, cussas, cun su prn. relativu chi fatante / is de domo = sos de famíllia, sos parentes prus custrintos Sinònimos e contràrios sas, sos Frases sentza pònnere versu trudu iscrias a is amigos otavas o currentina! ◊ is óminis funt diferentis de is féminas ◊ chi si morint is cadhos e is boes, is ferros ti dhos betas… a paneri! 2. is de Tonara narant "fígiu, fògia de nuge no ne bògio"◊ depeus torrai gràtzias a totus is chi ant crétiu in custu ◊ is chi ant inténdiu bengant totus a innòi! ◊ is chi ant acabbau podint andai ◊ is de su bighinau dhi ant intrau cosa a papare Ètimu ltn. ipsis Tradutziones Frantzesu les, ceux, celles Ingresu the Ispagnolu los, las, aquellos, aquellas, quienes Italianu i, gli, le, quélli, quélle, colóro Tedescu die, jene, diejenigen.

ispertàre 1 , vrb: ispertzare, ispirtzare, ispreciare, ispretare 1, spertzai Definitzione petenare, bogare de pare is pilos o fintzes sa lana; fintzes illimpiare su logu de s'erba Sinònimos e contràrios ispedhitzare, ispizare, pantonai, scabitai, scallitai Frases isperta, pilu brundhu che seda! ◊ li aiat ispertatu sos pilos de conca chin sos pódhiches ◊ mamma at picau su pètene fine e cumintzau at a m'ispertare ◊ ispertzant su pitzinnu chin pètenes de prata ◊ custa za ne at ispertatu de lana!… Tradutziones Frantzesu démêler les cheveux Ingresu to extricate one's hair Ispagnolu desenredar Italianu districare i capélli Tedescu die Haare entwirren.

ispilusàre , vrb: ispiluxare Definitzione ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos Sinònimos e contràrios iltzufiare, iscrisionare, ispiliessare, ispiliortare, ispilucire, ispilultiare, ispilurtire, scrabionai, spilliortzai | ctr. petonai Frases su bentu mi at totu ispilusadu ◊ mih si la cheres a fiza tua, in iscola nachi at ispiluxadu una cumpanza, li at restadu in manu unu pupurustu de pilos! (S.Saba) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébouriffer Ingresu to ruffle Ispagnolu desgreñar Italianu scompigliare i capélli, arruffare Tedescu zerzausen.

oróru , avb: aroru Definitzione acanta a s'oru, in totu su tretu de is oros Frases fiu cichendi isparau ororu de cresura ◊ su fogu fuidu s'est frimmu totu ororu de istrada ◊ so andhadu ororu de riu ◊ in cue sas piantas sunt créschidas ororu de sa trempa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tout le long de… Ingresu along the edge Ispagnolu a lo largo Italianu lungo i màrgini Tedescu die Ränder entlang.

pisedhína , nf Definitzione pipios matucos e piciochedhos Sinònimos e contràrios edora, feduliu, fegliutina, fratamaza, pagina, pibidhia, piciocalla, pitzinnàglia, ratatúglia, rustia / cdh. pipiàglia, stidhina Frases sa pisedhina li ponzeit fatu comente a su preíderu candho essit a betare s'abbasanta ◊ che assiles nois pisedhina lompiaimis a chimas de sa solzaga ◊ bi at acudidu zente manna e pisedhina ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rundhinedhas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu les enfants Ingresu children Ispagnolu los niños Italianu i bambini Tedescu die Kinder.

promòres , nm pl Definitzione is mannos, is antzianos Ètimu ltn. primores Tradutziones Frantzesu les personnes âgées Ingresu old men Ispagnolu los mayores Italianu gli anziani, i maggióri Tedescu die Alten.

smendài , vrb: ismendhare* Definitzione pònnere arrimédiu, iscontare, pagare su male fatu, is pecaos Sinònimos e contràrios mendhare, corrígiri Tradutziones Frantzesu corriger, faire amende de ses péchés Ingresu to mend one's pities Ispagnolu enmendar Italianu emendare i peccati Tedescu büßen.

sos , art pl, prn Definitzione artículu chi acumpàngiat is númenes mascos in sa forma de su plurale: s'impreat fintzes coment'e prn. Sinònimos e contràrios is Frases sos babbos, sos fizos, sos tios, sos frores, sos animales 2. sos de domo, sos de como, sos de fora, sos chi cherent gai Ètimu ltn. ipsos Tradutziones Frantzesu les Ingresu the Ispagnolu los Italianu i, gli Tedescu die.

súos , agt, prn pl: suus Definitzione chi (sos chi, totu sos chi) funt o apartenent o pertocant a issu, a issa (3ˆ pers. sing.): acumpàngiat númenes mascos plurales e si ponet sèmpere apustis che a totu is possessivos; coment'e prn. pigat sèmpere s'art. is/sos; foedhandho de gente, coment'e prn. sos suos funt is de domo, is de sa famíglia, o fintzes totu cudhos chi funt a sa parte sua (de ccn.) Frases nci at postu is óminis suus po si assegurai su controllu de unu logu aici importanti ◊ fiat bellu su colori de is ogus suus ◊ mai isse at pedidu azudu pro sos bisonzos suos ◊ onzunu depet istare in càncaros suos, chentza si che imbarrigare subra de àtere 2. su mastru fit interroghendhe sos suos ◊ custus funt is contus tuus: intendeus is suus! 3. a chie mi at criticadu li àuguro chi sos suos li fetant su chi sos mios ant fatu a mie! Ètimu ltn. suus Tradutziones Frantzesu ses, les siens Ingresu his (her, its) Ispagnolu sus, los suyos Italianu suòi, i suòi Tedescu seine, ihre.

tortojàre , vrb Definitzione múrghere is trastos, s'orrobba samunandho Sinònimos e contràrios atipriare, atriciare, intortijare Ètimu itl. (at)tortigliare Tradutziones Frantzesu tordre, essorer Ingresu to squeeze, to wring clothes (out) Ispagnolu torcer Italianu sprèmere, strizzare i panni Tedescu auswringen.

túos , agt, prn: tuus Definitzione agt. e prn. pl. m. de 2ˆ pers. sing. chi inditat possessu, apartenidura a tie Frases custos funt is logos tuos ◊ cussus no funt is pentzamentus tuus! 2. deo fato sos doveres mios: tue faghe sos tuos! ◊ funt benius a domu totu is tuus Tradutziones Frantzesu tes, les tiens Ingresu your, yours Ispagnolu tus Italianu tuoi, i tuoi Tedescu deine.

«« Torra a chircare