Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

corporzàle , nm Definition sa parte grussa de una carena, foras is bratzos, is cambas e sa conca Synonyms e antonyms dossu Scientific Terminology crn Etymon srd. Translations French tronc sans les membres English trunk Spanish tronco Italian il trónco escluse le mèmbra, tórso German Oberkörper.

corramènta , nf: corrimenta Definition is corros, mescamente de is boes / genias de corramenta: corramenta a tanalla (a punta a aintru), bàdua (a punta a denanti, conca a bàsciu), arta (a corros deretos, a punta in artu), trotoxada (a corros atrotigaos), isprata (a puntas a fora), múntzia (a corros piticos e male fatos) Synonyms e antonyms armamenta, corra, corradura, corraza Sentences custos boes zughent una corramenta bella ◊ de candho no ti ant giuntu pro arare ses diventadu de corramenta forte ◊ custu murone giughet corramenta che trau! 2. a issu gei dh'ia a bolli biri carriau de corramenta!… Etymon srd. Translations French cornes English horns Spanish cuernos Italian le còrna (soprattutto del bue) German Hörner.

criadórgiu, criadórju, criadórzu, criadróxu , nm, agt: criatógliu, criatorju Definition logu inue is pudhas andhant a fàere is oos; criadorzu dhu narant po criongianu puru Synonyms e antonyms niada / criancianu Sentences est afoginada in su giannile che una pudha sentza criadórgiu (A.Zedde)◊ sa pudha est chircandhe criatorju 2. sunt pudhas bellas e criadorzas Etymon srd. Translations French nid de poules English brooding nest Spanish ponedero, ponedor Italian nido dóve la gallina depone le uòva German Brutnest.

dhas , prn: las Definition prn. de 3ˆ p. pl. fémina po gente o cosa manigiau a cumplementu ogetu Sentences cussas boxis dhas intendu e dhas connòsciu ◊ cussas fainas issu dhas fiat a prexeri ◊ sas arbeghes inue dhas tenes? ◊ como mi che tiro is botas e dhas pòngio a asciutare ◊ is piciocas si parant a fúrriu de sa pratza ibertandho a dhas brindhare is piciocos po ballare ◊ sas brullas sunt bellas e dhas aggradesso Etymon ltn. illas Translations French les English them Spanish las Italian le (prn.) German sie.

dhi , prn: li Definition prn. de 3ˆ persona sing. chi si manígiat po su cumplementu dativu e de 'interessu', fintzes coment'e forma de arrespetu: pl. dhis (a issos, a issas) Synonyms e antonyms si 3 / bos Sentences dhi nau ca est aici! ◊ pia a èssere cuntentu de dhi mustrare su chi teneus ◊ su cavalieri miu, e ita dhi potzu nai?! (S.A.Spano)◊ unu pagu de ispera dhi est sobrada pro custa zente ◊ si dhu fatzo ischire, ca ndhe dhi paret bene ◊ at pigau s'ascioni po ndi dhi tirai su croxu, a su truncu ◊ a fustei ita ndi dhi parit? ◊ est pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ at bófiu a unu chi dhi teniat cunfiantza meda Etymon ltn. illi Translations French lui English him, her Spanish le, con pron. diretto: se Italian gli, le (a lui, a lei) German ihm, ihr.

feminàlla , nf, nm: feminaza, feminazu, femmiarxu, femminazu Definition chedha de féminas, féminas medas, is féminas Synonyms e antonyms feminiu / cdh. feminàglia Sentences a missa donzi die bi andhat meda sa feminaza ◊ cussa est fèngia de feminalla ◊ su feminazu pensaiat a samunare, prugare e fàere a pane su trigu Etymon srd. Translations French les femmes English women (a lot of) Spanish mujerío Italian le dònne, quantità di dònne German Frauen (Pl.).

frisciàre 1 , vrb Definition genia de sonu chi faent is gatos candho funt firmos sérios coment'e dormindho Synonyms e antonyms aggrogotai, arrasai, grunnire, igrisai, raulare, runidare Sentences a frisciare frísciat s'atu Scientific Terminology bga Etymon srd. Translations French ronronner English to purr Spanish ronronear Italian fare le fusa German schnurren.

idalài, idalàri , vrb: irdalai, isdalare, sdalai Definition segare o ispuntare s’ala, is alas, fèrrere a s’ala; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere unu dolore chi no lassat camminare o trebballare Synonyms e antonyms iderrigari, isalare 2. s'àbbile fit débbile e totu isdalada ◊ soi totu irdalada, soi morendumí! Etymon srd. Translations French rogner les ailes English to clip (wings) Spanish cortar las alas Italian tarpare le ali German beschneiden.

ildarrastàre , vrb: irdarrastai Definition cricare e pigare s’arrastu de peis, s’arrastu de sa fera Synonyms e antonyms addromare, arrastai, atratare, trateare Etymon srd. Translations French dépister English to trace Spanish rastrear Italian rintracciare, seguire le tracce German aufspüren.

ildeossàre , vrb: ildiossare, irdaossare, irdegossare, irdeossare Definition bogare de pare o iscosciare unu trastu, fàere a orrugos; nau de ccn., immarrire meda de ndhe sentire dolore / i. una cradea, unu bancu, unu banchitu Synonyms e antonyms iddoare, isconsiminzare, istracassare | ctr. aconciai Sentences chie fit istrampadu a manca, chie imboladu a dresta, chie irdeossendhe unu banchitu…◊ bides piantas seculares fatas a carvone: ndhe faghent sa piedade, ildeossadas ◊ petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ leademilu, sinono l'ildiosso! 2. oe so totu irdeossadu cun cussu triballu de deris! Translations French démolir, traumatiser, se casser les os English to smash, to traumatize, to thrash s.o Spanish destrozar, tener los huesos molidos Italian sfasciare, traumatizzare, rómpere le òssa German zerbrechen, ein Trauma bewirken, zerschlagen.

illeuràre , vrb Definition istrecare is leas in sa terra arada o arandho Synonyms e antonyms illocinare, ischelviare, launai, sleorai Etymon srd. Translations French briser, écraser les mottes English to break clods Spanish desterronar Italian rómpere le zòlle German umgraben.

illutonàre , vrb Definition essire o bogare un’arremu de su lutone (mescamente su de sa camba) Synonyms e antonyms iscrocare 1 Etymon srd. Translations French se luxer les hanches English to dislocate one's hips Spanish dislocar las caderas Italian lussare le anche German sich die Hüften verrenken.

inciovài , vrb Definition pònnere is oos, nau de su pische e de àteros animales de mare (es. càvuru) Synonyms e antonyms sciovai Etymon ctl., spn. Translations French pondre des œufs (poisson) English to lay eggs Spanish desovar Italian depórre, eméttere le uòva (détto dei pésci) German Eier laichen.

incorrài , vrb: incorrare Definition iscaviare cun is corros, iscúdere, férrere o cracare a cropos de corru, nau de animales chi ndhe portant; bogandho in bregúngia a ccn. po cosa de pagu contu timendhodha tropu, fàere male Synonyms e antonyms acorrae, acorrociai, iscorratzare, sigorrai Sentences chi fiat istétiu bòi t'iat incorrau ◊ si sunt boes chi incorrant, no ti bi acúrtzies! ◊ fit nóidu ca su boe incorraiat 2. màniga su minestrone, za no ti at a incorrare! Etymon srd. Translations French encorner English to gore Spanish cornear Italian incornare, cozzare con le còrna German auf die Hörner nehmen.

innoigài, innoigàre, innoigràre , vrb: innojare, isnojare Definition bogare de pare duos arremos, duos ossos in s'annoigadórgiu Synonyms e antonyms bocare, ilgiogare, illogare, irbesciai, irbièscere, irdroghillae, isconzare, isgioghedhare, scadrogai, sciadhie Sentences zughiat sos ossos isnojados Etymon srd. Translations French se déboîter, se luxer English to dislocate Spanish dislocar Italian snodare, slogare le òssa German gelenkig machen, verrenken.

irgangàre , vrb: isgangare, sgangai Definition segare is cannas de su gúturu o gannighinas; segare is tuledhas, genia de néulas a parte de aintru in su gúturu; segare, bogare is gangas a su pische Synonyms e antonyms iggannai, ispajolare, ispobiai, ispojai, sgraguenai Sentences aiat irgangatu una erveche e l'aiat cota a budhitu Etymon srd. Translations French égorger, opérer des amygdales English to slit s. o.'s throat, to cut tonsils Spanish degollar, quitar las amígdalas Italian sgozzare, tagliare le tonsille German die Kehle durchschneiden, die Mandeln entfernen.

is , art, prn Definition artículu plurale siat de númenes mascu e siat de númenes fémina: sos, sas, os, as (is cosas, is coros/corus, is domos/domus, is dannos/dannus, is féminas, is ómines/óminis, is pipias, is pipios/pipius); che is àteros artículos, s'impreat fintzes in càmbiu de unu númene e balet totu cudhos, cudhas, cussos, cussas, cun su prn. relativu chi fatante / is de domo = sos de famíllia, sos parentes prus custrintos Synonyms e antonyms sas, sos Sentences sentza pònnere versu trudu iscrias a is amigos otavas o currentina! ◊ is óminis funt diferentis de is féminas ◊ chi si morint is cadhos e is boes, is ferros ti dhos betas… a paneri! 2. is de Tonara narant "fígiu, fògia de nuge no ne bògio"◊ depeus torrai gràtzias a totus is chi ant crétiu in custu ◊ is chi ant inténdiu bengant totus a innòi! ◊ is chi ant acabbau podint andai ◊ is de su bighinau dhi ant intrau cosa a papare Etymon ltn. ipsis Translations French les, ceux, celles English the Spanish los, las, aquellos, aquellas, quienes Italian i, gli, le, quélli, quélle, colóro German die, jene, diejenigen.

isalàre , vrb Definition segare o ispuntare is alas, fèrrere a s'ala; foedhandho de matas o de cresuras, segare de is partes de fora Synonyms e antonyms idalai | ctr. indalire / iscirrare 2. soe che puzone isaladu ◊ cussu puzone no leat bolu ca est isaladu Etymon srd. Translations French rogner les ailes English to clip Spanish cortar las alas Italian tarpare le ali German beschneiden.

iscabiàre , vrb: iscaviai, iscaviare, iscaviari, scaviai Definition mòvere a cropu sa conca, e is corros, nau de is boes, o is sannas, nau de is sirbones, de is porcos; fintzes mòvere sa palina a manera de fàere isceberare sa pàgia (o àteru de prus lébiu) de su trigu po dhu illimpiare; iscutulare sa conca po si ndhe tròchere is pilos de cara (chie dhos portat longos), o fintzes a murrúngiu po cosa chi si tenet in contràriu; fintzes brillare atesu Synonyms e antonyms incorrare, scemiai, sconchiai / imbrillai Sentences su malloru si nd'iscutulat su cani e camminat, iscàviat e camminat ◊ tia Carau candho dhu biet asinche iscàviat sa conca sentindhodhu po cussu machine chi dhi giaet ifadu ◊ su ferru de pranciari cun sa braxa, po dha mantènnere bia, tocàt a dh'iscaviari 2. su mangianu su sole si ndi fut incrarau in mari iscaviandu is umbras atesu Translations French secouer les cornes English to sway one's head or horns Spanish menear la cabeza Italian scorneggiare, dimenare le còrna German mit den Hörner stoßen.

iscaltulàre , vrb: iscartulare Definition fresare su pane, segare e istacare is duos pígios de su pane de fresa; passare s'ispola in s'iscàltula Synonyms e antonyms fresai Sentences si su pane no est bene pesadu no iscàltulat bene Etymon srd. Translations French effeuiller English to leaf through Spanish separar las dos hojas del pan Italian sfogliare, staccare le sfòglie German entblättern.