corporzàle , nm Definizione
sa parte grussa de una carena, foras is bratzos, is cambas e sa conca
Sinonimi e contrari
dossu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tronc sans les membres
Inglese
trunk
Spagnolo
tronco
Italiano
il trónco escluse le mèmbra,
tórso
Tedesco
Oberkörper.
corramènta , nf: corrimenta Definizione
is corros, mescamente de is boes / genias de corramenta: corramenta a tanalla (a punta a aintru), bàdua (a punta a denanti, conca a bàsciu), arta (a corros deretos, a punta in artu), trotoxada (a corros atrotigaos), isprata (a puntas a fora), múntzia (a corros piticos e male fatos)
Sinonimi e contrari
armamenta,
corra,
corradura,
corraza
Frasi
custos boes zughent una corramenta bella ◊ de candho no ti ant giuntu pro arare ses diventadu de corramenta forte ◊ custu murone giughet corramenta che trau!
2.
a issu gei dh'ia a bolli biri carriau de corramenta!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cornes
Inglese
horns
Spagnolo
cuernos
Italiano
le còrna (soprattutto del bue)
Tedesco
Hörner.
criadórgiu, criadórju, criadórzu, criadróxu , nm, agt: criatógliu,
criatorju Definizione
logu inue is pudhas andhant a fàere is oos; criadorzu dhu narant po criongianu puru
Sinonimi e contrari
niada
/
criancianu
Frasi
est afoginada in su giannile che una pudha sentza criadórgiu (A.Zedde)◊ sa pudha est chircandhe criatorju
2.
sunt pudhas bellas e criadorzas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nid de poules
Inglese
brooding nest
Spagnolo
ponedero,
ponedor
Italiano
nido dóve la gallina depone le uòva
Tedesco
Brutnest.
dhas , prn: las Definizione
prn. de 3ˆ p. pl. fémina po gente o cosa manigiau a cumplementu ogetu
Frasi
cussas boxis dhas intendu e dhas connòsciu ◊ cussas fainas issu dhas fiat a prexeri ◊ sas arbeghes inue dhas tenes? ◊ como mi che tiro is botas e dhas pòngio a asciutare ◊ is piciocas si parant a fúrriu de sa pratza ibertandho a dhas brindhare is piciocos po ballare ◊ sas brullas sunt bellas e dhas aggradesso
Etimo
ltn.
illas
Traduzioni
Francese
les
Inglese
them
Spagnolo
las
Italiano
le (prn.)
Tedesco
sie.
dhi , prn: li Definizione
prn. de 3ˆ persona sing. chi si manígiat po su cumplementu dativu e de 'interessu', fintzes coment'e forma de arrespetu: pl. dhis (a issos, a issas)
Sinonimi e contrari
si 3
/
bos
Frasi
dhi nau ca est aici! ◊ pia a èssere cuntentu de dhi mustrare su chi teneus ◊ su cavalieri miu, e ita dhi potzu nai?! (S.A.Spano)◊ unu pagu de ispera dhi est sobrada pro custa zente ◊ si dhu fatzo ischire, ca ndhe dhi paret bene ◊ at pigau s'ascioni po ndi dhi tirai su croxu, a su truncu ◊ a fustei ita ndi dhi parit? ◊ est pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ at bófiu a unu chi dhi teniat cunfiantza meda
Etimo
ltn.
illi
Traduzioni
Francese
lui
Inglese
him,
her
Spagnolo
le,
con pron. diretto: se
Italiano
gli,
le (a lui,
a lei)
Tedesco
ihm,
ihr.
feminàlla , nf, nm: feminaza,
feminazu,
femmiarxu,
femminazu Definizione
chedha de féminas, féminas medas, is féminas
Sinonimi e contrari
feminiu
/
cdh. feminàglia
Frasi
a missa donzi die bi andhat meda sa feminaza ◊ cussa est fèngia de feminalla ◊ su feminazu pensaiat a samunare, prugare e fàere a pane su trigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
les femmes
Inglese
women (a lot of)
Spagnolo
mujerío
Italiano
le dònne,
quantità di dònne
Tedesco
Frauen (Pl.).
frisciàre 1 , vrb Definizione
genia de sonu chi faent is gatos candho funt firmos sérios coment'e dormindho
Sinonimi e contrari
aggrogotai,
arrasai,
grunnire,
igrisai,
raulare,
runidare
Frasi
a frisciare frísciat s'atu
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ronronner
Inglese
to purr
Spagnolo
ronronear
Italiano
fare le fusa
Tedesco
schnurren.
idalài, idalàri , vrb: irdalai,
isdalare,
sdalai Definizione
segare o ispuntare s’ala, is alas, fèrrere a s’ala; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere unu dolore chi no lassat camminare o trebballare
Sinonimi e contrari
iderrigari,
isalare
2.
s'àbbile fit débbile e totu isdalada ◊ soi totu irdalada, soi morendumí!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rogner les ailes
Inglese
to clip (wings)
Spagnolo
cortar las alas
Italiano
tarpare le ali
Tedesco
beschneiden.
ildarrastàre , vrb: irdarrastai Definizione
cricare e pigare s’arrastu de peis, s’arrastu de sa fera
Sinonimi e contrari
addromare,
arrastai,
atratare,
trateare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dépister
Inglese
to trace
Spagnolo
rastrear
Italiano
rintracciare,
seguire le tracce
Tedesco
aufspüren.
ildeossàre , vrb: ildiossare,
irdaossare,
irdegossare,
irdeossare Definizione
bogare de pare o iscosciare unu trastu, fàere a orrugos; nau de ccn., immarrire meda de ndhe sentire dolore / i. una cradea, unu bancu, unu banchitu
Sinonimi e contrari
iddoare,
isconsiminzare,
istracassare
| ctr.
aconciai
Frasi
chie fit istrampadu a manca, chie imboladu a dresta, chie irdeossendhe unu banchitu…◊ bides piantas seculares fatas a carvone: ndhe faghent sa piedade, ildeossadas ◊ petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ leademilu, sinono l'ildiosso!
2.
oe so totu irdeossadu cun cussu triballu de deris!
Traduzioni
Francese
démolir,
traumatiser,
se casser les os
Inglese
to smash,
to traumatize,
to thrash s.o
Spagnolo
destrozar,
tener los huesos molidos
Italiano
sfasciare,
traumatizzare,
rómpere le òssa
Tedesco
zerbrechen,
ein Trauma bewirken,
zerschlagen.
illeuràre , vrb Definizione
istrecare is leas in sa terra arada o arandho
Sinonimi e contrari
illocinare,
ischelviare,
launai,
sleorai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
briser,
écraser les mottes
Inglese
to break clods
Spagnolo
desterronar
Italiano
rómpere le zòlle
Tedesco
umgraben.
illutonàre , vrb Definizione
essire o bogare un’arremu de su lutone (mescamente su de sa camba)
Sinonimi e contrari
iscrocare 1
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se luxer les hanches
Inglese
to dislocate one's hips
Spagnolo
dislocar las caderas
Italiano
lussare le anche
Tedesco
sich die Hüften verrenken.
inciovài , vrb Definizione
pònnere is oos, nau de su pische e de àteros animales de mare (es. càvuru)
Sinonimi e contrari
sciovai
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
pondre des œufs (poisson)
Inglese
to lay eggs
Spagnolo
desovar
Italiano
depórre,
eméttere le uòva (détto dei pésci)
Tedesco
Eier laichen.
incorrài , vrb: incorrare Definizione
iscaviare cun is corros, iscúdere, férrere o cracare a cropos de corru, nau de animales chi ndhe portant; bogandho in bregúngia a ccn. po cosa de pagu contu timendhodha tropu, fàere male
Sinonimi e contrari
acorrae,
acorrociai,
iscorratzare,
sigorrai
Frasi
chi fiat istétiu bòi t'iat incorrau ◊ si sunt boes chi incorrant, no ti bi acúrtzies! ◊ fit nóidu ca su boe incorraiat
2.
màniga su minestrone, za no ti at a incorrare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encorner
Inglese
to gore
Spagnolo
cornear
Italiano
incornare,
cozzare con le còrna
Tedesco
auf die Hörner nehmen.
innoigài, innoigàre, innoigràre , vrb: innojare,
isnojare Definizione
bogare de pare duos arremos, duos ossos in s'annoigadórgiu
Sinonimi e contrari
bocare,
ilgiogare,
illogare,
irbesciai,
irbièscere,
irdroghillae,
isconzare,
isgioghedhare,
scadrogai,
sciadhie
Frasi
zughiat sos ossos isnojados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se déboîter,
se luxer
Inglese
to dislocate
Spagnolo
dislocar
Italiano
snodare,
slogare le òssa
Tedesco
gelenkig machen,
verrenken.
irgangàre , vrb: isgangare,
sgangai Definizione
segare is cannas de su gúturu o gannighinas; segare is tuledhas, genia de néulas a parte de aintru in su gúturu; segare, bogare is gangas a su pische
Sinonimi e contrari
iggannai,
ispajolare,
ispobiai,
ispojai,
sgraguenai
Frasi
aiat irgangatu una erveche e l'aiat cota a budhitu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
égorger,
opérer des amygdales
Inglese
to slit s. o.'s throat,
to cut tonsils
Spagnolo
degollar,
quitar las amígdalas
Italiano
sgozzare,
tagliare le tonsille
Tedesco
die Kehle durchschneiden,
die Mandeln entfernen.
is , art, prn Definizione
artículu plurale siat de númenes mascu e siat de númenes fémina: sos, sas, os, as (is cosas, is coros/corus, is domos/domus, is dannos/dannus, is féminas, is ómines/óminis, is pipias, is pipios/pipius); che is àteros artículos, s'impreat fintzes in càmbiu de unu númene e balet totu cudhos, cudhas, cussos, cussas, cun su prn. relativu chi fatante / is de domo = sos de famíllia, sos parentes prus custrintos
Sinonimi e contrari
sas,
sos
Frasi
sentza pònnere versu trudu iscrias a is amigos otavas o currentina! ◊ is óminis funt diferentis de is féminas ◊ chi si morint is cadhos e is boes, is ferros ti dhos betas… a paneri!
2.
is de Tonara narant "fígiu, fògia de nuge no ne bògio"◊ depeus torrai gràtzias a totus is chi ant crétiu in custu ◊ is chi ant inténdiu bengant totus a innòi! ◊ is chi ant acabbau podint andai ◊ is de su bighinau dhi ant intrau cosa a papare
Etimo
ltn.
ipsis
Traduzioni
Francese
les,
ceux,
celles
Inglese
the
Spagnolo
los,
las,
aquellos,
aquellas,
quienes
Italiano
i,
gli,
le,
quélli,
quélle,
colóro
Tedesco
die,
jene,
diejenigen.
isalàre , vrb Definizione
segare o ispuntare is alas, fèrrere a s'ala; foedhandho de matas o de cresuras, segare de is partes de fora
Sinonimi e contrari
idalai
| ctr.
indalire
/
iscirrare
2.
soe che puzone isaladu ◊ cussu puzone no leat bolu ca est isaladu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rogner les ailes
Inglese
to clip
Spagnolo
cortar las alas
Italiano
tarpare le ali
Tedesco
beschneiden.
iscabiàre , vrb: iscaviai,
iscaviare,
iscaviari,
scaviai Definizione
mòvere a cropu sa conca, e is corros, nau de is boes, o is sannas, nau de is sirbones, de is porcos; fintzes mòvere sa palina a manera de fàere isceberare sa pàgia (o àteru de prus lébiu) de su trigu po dhu illimpiare; iscutulare sa conca po si ndhe tròchere is pilos de cara (chie dhos portat longos), o fintzes a murrúngiu po cosa chi si tenet in contràriu; fintzes brillare atesu
Sinonimi e contrari
incorrare,
scemiai,
sconchiai
/
imbrillai
Frasi
su malloru si nd'iscutulat su cani e camminat, iscàviat e camminat ◊ tia Carau candho dhu biet asinche iscàviat sa conca sentindhodhu po cussu machine chi dhi giaet ifadu ◊ su ferru de pranciari cun sa braxa, po dha mantènnere bia, tocàt a dh'iscaviari
2.
su mangianu su sole si ndi fut incrarau in mari iscaviandu is umbras atesu
Traduzioni
Francese
secouer les cornes
Inglese
to sway one's head or horns
Spagnolo
menear la cabeza
Italiano
scorneggiare,
dimenare le còrna
Tedesco
mit den Hörner stoßen.
iscaltulàre , vrb: iscartulare Definizione
fresare su pane, segare e istacare is duos pígios de su pane de fresa; passare s'ispola in s'iscàltula
Sinonimi e contrari
fresai
Frasi
si su pane no est bene pesadu no iscàltulat bene
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effeuiller
Inglese
to leaf through
Spagnolo
separar las dos hojas del pan
Italiano
sfogliare,
staccare le sfòglie
Tedesco
entblättern.