lampósigu , agt Definizione nau de una calidade de fae, pompósiga, chi faet a tega manna meda Sinonimi e contrari campólicu*.
lampósu , agt Definizione chi lughet Sinonimi e contrari lúghidu, píghidu Frasi zughiat sa beste lamposa de cantu fit bruta Etimo srd.
lampréu , nm Definizione sangunera o ambisue de mare, genia de pische chi assimbígiat a s'ambidha Terminologia scientifica psc, petromyzon marinus.
làmpu , nm Definizione
iscarrigada de elétricu chi faent is nues cun lughe forte e fragassu mannu terrorosu (tronu): su foedhu s'impreat meda in su chistionu, deasi nau in mesu, po inditare meravígia, ispantu, o fintzes cun arrennegu in parte de css. cosa
Sinonimi e contrari
arbore 1,
arràciu,
saeta
Modi di dire
csn:
fàghere che l. = lestru meda, impresse; lampus a sorigadura (o a sighidura)! = zenia de irrocu: chi lu currant sos lampos!; scendiai unu lampu, lampos = betare unu lampu, lampos
Frasi
fui pascendi is bacas a candu su celu si est fatu niedhu e cummentzat a proi… is lampus giogànt in mesu de is bacas e si seus fuius!◊ una die si fiat tzucada un'ira manna cun tronos e lampos e s'iscuriu fiat calau in totue ◊ sos lampos segant s'aera a donzi ala ◊ fiat fadendu lampus a sighidura chi pariat a dedia ◊ s'aera che inferru betat lampos chi assustant su terrinu ◊ parit una brebei isparada a lampus! ◊ li aiat inchisinatu unu lampu chi li fit falatu a sichitura ◊ no timu ne lampus e ne tronus de fronti a su nemigu
2.
tota sa bidha est curta che lampu ◊ cara pitzinnia, tempus bellu che lampu ses boladu! ◊ candho at bidu su fizu iscadriendhe est curtu che lampu
3.
un'istichida de lampu birdi!…
4.
lampu a tostorrudu chi est, cussu! ◊ lampu a bona chi fit sa cosa comporada!…◊ ite lampu de cosa bi at in cue, chi no si bi podet parare?!
Cognomi e Proverbi
smb:
Lampus
Traduzioni
Francese
éclair
Inglese
lighten,
flash
Spagnolo
relámpago
Italiano
lampo,
baléno
Tedesco
Blitz.
làmpu 1 , nm Definizione genia de pische: arrocali biancu o babbasuni Etimo srd.
lampúga lambúga 1
làmu làma
làna , nf Definizione
su pilu cracu e longu de is animales impreau apustis filau po tessíngiu, o fintzes deasi etotu po prenimentu de banitas e cabitzales: est cosa callentosa meda poite agguantat in mesu s'ària (chi est isolante); su pilu de su sutabbídhiu; àtera cosa chi si assimbígiat a sa lana naturale, ma de produtzione industriale impreada po isolante; su mucore chi creschet in is cosas isciustas; dhu narant fintzes in su sensu de arreghèscia, iscusa, chistione troboia, mala a cumprèndhere o a fàere / genias de lana: anzonina, de madrigadu; lana metzana, de madrigadu ma cussa de sa coa, de sas cossas, prus curtza = mulgulzu; lana de imbírdiu; lana o lanedha de perda, de àrbure o mata = lanaritzu, zenia de erba chi creschet subra de sas pedras o in sa corzola de sas àrbures a s'ala de s'umbra, itl. mùschio; lanedha de abba, lana de arriu = genias de lanaritzu birdi chi fait me in s'àcua abarrada; lana chi fait me in su pani = afungu, nabra
Sinonimi e contrari
pilu
Modi di dire
csn:
una lana = totu sa lana chi si tundhet de unu fiadu (e goi si narat plurale puru: duas lanas = sa lana de duos fiados); angioni a l. pratzia = mannu, cun sa l.longa de resurtare betada a parte e àtera dae su filu de s'ischina; bogare lanas de una cosa = fàghere atzola, arrennèsciri; no arrennèsciri a ndi fai ni casu e ni lana, de una cosa, de unu = ne crau e ne tzou, no resessire a la dominiare a dovere; istènnere lanas = bogai contus, pònniri chistionis; no si perdet in lanas = no si perdit in chistionis, bandat a su chi prus dh'interessat; pigai a unu a lanas de asegus = aferrare a purpedhas de culu; èssiri che lana in mesu de is ferrus = èssere in apretu mannu, in dificurtade, agatàresi male; àere lanas de graminare = runzas de ratare, chistiones inzotosas
Frasi
una tupada de lana ◊ sa lana si tundhet, si sàmunat, si bàrminat, si filat e si tesset ◊ at fatu unu cambúsciu de lana de arbei: ge pítziat pagu!…
2.
no arrennesciat a ndi fai ne casu e ne lana de cudha "gioventù fascista" chi andàt che un'arei de brebeis tzopas ◊ ognune si bàrminet sa lana sua!
3.
chin d-unu muntone de lanas nche lu aiant conchinatu a fàchere su sínnicu ◊ isse si colaiat sa die istennenne lanas e chene travagliare, eperò carcunu lu crediat abberu ◊ onzi vorta chi venzo bi at chistiones novas e vetzas: no est petzi su mare… bi at peri lanas de graminare…
Cognomi e Proverbi
smb:
Lana
Etimo
ltn.
lana
Traduzioni
Francese
laine,
toison
Inglese
wool,
fleece
Spagnolo
lana,
zalea
Italiano
lana,
vèllo
Tedesco
Wolle,
Rohwolle.
lanadúra , nf: allanadura* Sinonimi e contrari lanaritzu, lanidura Frasi sas pedras sunt cuguzadas de lanaritzu e lanaduras de colore grogu o imprateadu.
lanaítu, lanaítzu , nm Definizione
cosighedha finevine, coment'e lana, chi faet s'orrobba a su friga friga
Sinonimi e contrari
lanivitu*,
pilibili,
pinninnia
Traduzioni
Francese
duvet
Inglese
down
Spagnolo
pelusa
Italiano
lanùgine
Tedesco
Flaum.
lanàju , nm Sinonimi e contrari istratzaju, istratzeri, istratzuleri Etimo srd.
lanarítzu , nm Definizione
genia de erba, lanedha chi ponet in pitzu de is orrocas e matas in logos a palas a sole
Sinonimi e contrari
allanadura,
lampedra,
nuscu 1
/
cdh. petralana
Frasi
li pariat de bídere su presépiu cun sos anzonedhos in mesu de su lanaritzu birde
Traduzioni
Francese
mousse,
lichen
Inglese
lichen,
moss
Spagnolo
musgo,
liquen
Italiano
mùschio,
lichène
Tedesco
Moos.
lanarràngiu , nm Definizione lana de arangiolu, genia de tela finevine chi faent is arangiolos Sinonimi e contrari beluemuru, leperangiolu, naparangiolu, napemuru, tadharanu, telaemuru, telaragna, tirinnia Etimo srd.
lanàsta , nf Definizione
genia de bobboi chi paschet sa lana e àtera orrobba puru
Sinonimi e contrari
arna,
àrrala,
arrentza,
càmula 1,
carignàtula,
nàstala,
papagalledhu,
tingiolu
Terminologia scientifica
crp, tinea tapetzella
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
mite
Inglese
moth
Spagnolo
polilla
Italiano
tarma
Tedesco
Motte.
lancalànca , avb Definizione èssere l. = megai de…, apuntapunta a… (a logos: a s'inghíria inghíria chentza ndhe atuliare, faendho finta de fàere ma chentza fàere etotu); andhare l. = abbellabbellu, a passu a passu; zúchere a unu l. = a su tene tene, curríndheli ifatu pro lu sighire Frasi s'ómine nostru como nos lu leamus lancalanca pro bídere ite li at a cumbinare ◊ l'aiat bistu fachinne sa mala faina e l'aiat sichitu lancalanca (A.Pau) Etimo srd.
lanchè , nf Definizione genia de tela de cotone Sinonimi e contrari anchina.
lància , nf: lansa,
lantza Definizione
genia de arma longa e puntuda intrada in punta de una pértiga; s'agu de s'abe; genia de barca chi in is naves serbit a s’apretu, candho sa nave est afundhandho / leare de lantza e de punta = leare a mal'ogru, a tírria, alliare faghindhe male
Sinonimi e contrari
puncione
/
fritza
/
balca
Frasi
tirat bentu astraosu chi intrat che lantzas ◊ dhu pungit Longeu bestantancedhi una lansa in su coru
2.
acurtu su capitanu e marineris umpare sa lantza betant in mare
3.
so isperiguladu fatu ca su mere mi at leadu de lantza e de punta ◊ li apo nadu chi in s'itevàghere fit istentosu e mi at leadu de lantza e de punta (G.Ruju)
Traduzioni
Francese
lance,
aiguillon,
chaloupe,
canot
Inglese
sting,
lance
Spagnolo
lanza,
aguijón,
lancha
Italiano
lància,
pungiglióne
Tedesco
Lanze,
Boot,
Stachel.
lanciafénu , nm Definizione fuis fuis fenu, genia de animaledhu, parente de is tzilighetas (e prus mannu), chi trisinat coment'e unu coloru ma portat bàtoro peis pitichedhedhos Sinonimi e contrari colobredhu, lantzinavenu, lissialissiaebra, saltiavenu, schiligavenu.
lanciòni , nm Definizione genia de gànciu grae meda chi si betat a su fundhu de su mare po poderare prus firma una nave o una barca Sinonimi e contrari àncara, ancarrone Etimo itl. lancione.
lancíta , nf: lantzita,
lentzeta Definizione
genia de puntighedha pitica de is arrellòrgios po inditare s'ora; aina pitica segante meda impreada in chirurgia po operare
Frasi
sos chirurgos chin manu dura e pesante sa lantzita ant impitadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bistouri
Inglese
lancet
Spagnolo
bisturí
Italiano
bísturi
Tedesco
Skalpell,
Zeiger.