àbbile 1 , agt: àbbili 1 Definizione
chi tenet abbilidade, siat coment'e fortzas e siat coment'e inteligéntzia / fàghere a unu à. a sa leva = averguare chi unu est a tretu de fàghere su militare
Sinonimi e contrari
abbilidadosu,
abbilitosu,
àciu,
agisu,
balente,
capaci,
gafante
| ctr.
isente,
tontu
Frasi
cincu giòvanas fuant tontas e cincu àbbilis ◊ iscultaia sa frúschida de s'ispola chi cun àbbile manu mandhaias ◊ ci fiat una borta unu fradi tontu e unu fradi àbbili ◊ ómines totos duos de dotrina, àbbiles in guvernu e in faina ◊ de un'àbbili dh'emu pótziu suportai, ma de unu tontu est cosa tropu lègia!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
capable,
adroit,
habile
Inglese
able
Spagnolo
capaz,
hábil
Italiano
capace,
àbile
Tedesco
geschickt.
abbíllu , agt Definizione
chi est ischidau, atentu, chi cumprendhet deretu / èssiri abbillu = a s'abbizu, a s'avértida
Sinonimi e contrari
abbistu,
acatadu,
atinadu,
bigiagi,
ischidadu,
ispabillu,
schidu,
speltu
Frasi
est abarrau abbillu fintzas a mesunoti ◊ notesta no mi dromu: ses abbilla tui puru?
2.
est acostendu s'ora chi dognunu cun ogu abbillu si mirit aintru de sèi etotu ◊ a mei no mi dha fais, ca seu abbillu! ◊ no ia a tenni de mi chesciai chi fiat prus abbillu po no si fàiri imbovai
3.
mancu is fillus de Salomoni, po cantu abbillus, dhus ant bistius aici
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éveillé,
adroit,
habile
Inglese
wide-awake
Spagnolo
despabilado
Italiano
svéglio,
avveduto
Tedesco
aufgeweckt,
umsichtig.
abbístu , agt: abbristu,
arbistu,
avistu Definizione
chi ischit, connoschet, cumprendhet in lestresa, chi tenet isperiéntzia, chi si acatat: est prus de cabosu
Sinonimi e contrari
abbillu,
acatadu,
àciu,
cabosu,
ischidadu,
ispabillu,
sapidu,
schidu,
speltu
| ctr.
ballalloe,
tontu
Frasi
issa est bella, sàpia che abba, abbista e trabballante! ◊ Francu est un'Autori atentzionosu, iscípidu e abbistu ◊ pro locura a mi crere tantu abbistu fia ispintu ◊ sa maista nos’at tzerriau po nosi nàrrede de dhu mandhare a is iscolas mannas, ca su piciochedhu est abbistu ◊ tue ses malignu, no abbistu, ca malignidade no est abbistesa! ◊ si fint aizu abbistos, si tiant abbizare comente su chi ant fatu est errore ◊ est arbistu in dogni cosa ◊ merxani no si aspetàt unu caboni tanti abbistu!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
itl.
avvisto
Traduzioni
Francese
adroit,
habile
Inglese
shrewd
Spagnolo
avisado
Italiano
avveduto,
accòrto,
intelligènte
Tedesco
umsichtig.
allútu , pps, agt Definizione
de allúere; chi est tenendho a fràmula, abbruxandho; nau de unu, chi est bene faendho atentzione, ispiritosu, abbistu / portai allutus is ogus, is origas = èssere cun sos ogros abbertos bene, allutados, abbaidendhe cun atentzione, èssere iscurtendhe bene
Sinonimi e contrari
inchesu
/
abbillu,
abbistu,
allutadu,
ispibillu
| ctr.
istudau,
moltu
Frasi
su fogu at allutu ◊ sa lampadina no bi at allutu ◊ aiseta, za no est mancus sa Cúria alluta, no! ◊ is piciochedhus ant allutu su fogu
2.
s'oghiada lègia de Federicu dh'iat allutu
3.
s'ant a fai sinnalis po si collunai, ma bosatrus aturai allutus! ◊ fei atentzioni e siais allutus, poita no iscieis candu at a èssi própriu cuss'ora (Ev)◊ cussa cristiana mi parit alluta meda ◊ est piciochedhu allutu, lestru de cumprendóniu
Cognomi e Proverbi
smb:
Alluttu
Traduzioni
Francese
allumé,
habile,
adroit
Inglese
lighted,
sharp
Spagnolo
encendido,
ardiente,
despierto
Italiano
accéso,
ardènte,
désto
Tedesco
brennend,
wach.
arruséri , agt, nm: ruseri Definizione
chi o chie bogat o cricat rusas, iscusas
Sinonimi e contrari
arrebuseri,
imbodhiosu,
imbovadori,
improseri,
matracheri,
tramperi,
trancamallosu
Terminologia scientifica
ntl
Traduzioni
Francese
tricheur,
habile
Inglese
shrewed,
cheater
Spagnolo
fullero
Italiano
baro,
scaltro
Tedesco
Betrüger,
schlau.
malisciósu , agt, nm: malissiosu,
malitziosu Definizione
chi o chie giughet malítzia, pentzat male, cun calecunu iscopu, ma fintzes chi giughet trassa, abbistesa, ispertesa
Sinonimi e contrari
ammalisciadu,
maganzosu,
malitziau,
trasseri
| ctr.
bovo,
brallocu,
bucamindotu,
drodhe,
immalisciadu
Frasi
puite lu sezis nandhe a mie chin cussu tonu malissiosu? ◊ custas fotografias las isvilupo e cras ti faco bídere cantu ses bella… li at nadu malissiosu ◊ candu mi arregordu cumenti giogàst e fiast malitziosa!…◊ óminis e féminas si intzutzullànt cantendusí mutetus cun rimas malitziosas chi fadiant arrubiscai is piciocas
2.
gravégliu pretziosu, prestu deves partire a soldadare: ista malissiosu e dae atentzione in su gherrare! (M.Z.Funedda)
Traduzioni
Francese
malicieux,
rusé,
habile
Inglese
artful
Spagnolo
malicioso
Italiano
malizióso,
scaltro
Tedesco
arg,
arglistig,
Bösewicht.