catedhína , nf Definizione
catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos
Sinonimi e contrari
catedhàmine
Frasi
cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
troupe de petits chiens,
groupe de gens
Inglese
a group of little dogs,
sequence of people staying behind like dogs
Spagnolo
banda de cachorros
Italiano
insième di cagnolini,
codazzo di persóne
Tedesco
Gruppe von Hündchen,
Schwarm.
catífa , nf Definizione
su tapeto chi si ponet in s'artare, in crésia
Terminologia scientifica
prdc
Etimo
ctl.
catifa
Traduzioni
Francese
tapis d'autel
Inglese
altar carpet
Spagnolo
sabanilla de altar (catifa)
Italiano
tappéto dell'altare
Tedesco
Altardecke.
catòne , nm Definizione
druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a múrigu a múrigu, tostau àrridu candho est fridu
Sinonimi e contrari
gató
Terminologia scientifica
drc
Etimo
itl.
gató
Traduzioni
Francese
gâteau aux amandes
Inglese
sweet made of honey and almonds
Spagnolo
dulce de almendras
Italiano
croccante (alle màndorle,
alle nocciòle)
Tedesco
Krokant.
caulàtzu , nm Definizione
una genia de erba chi faet in mare (àliga a fògia larga); a logos, chima modhe de erbas
Sinonimi e contrari
latiamarini,
luponi
Terminologia scientifica
rba, Ulva lactuca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
algue marine qui ressemble à la laitue
Inglese
sea lettuce
Spagnolo
lechuga de mar
Italiano
lattuga marina
Tedesco
Meerlettich.
cavallizéri , nm Definizione
sordau, a cuadhu, armau cun armas ligeras
Traduzioni
Francese
chasseur à cheval
Inglese
cavalryman
Spagnolo
soldado de caballería
Italiano
cavalleggièro
Tedesco
leichter Ritter.
cèpa , nf: cepra,
gepa Definizione
cocoroni o preta de sàmbene, orrugu de sàmbene cagiau; linna a tauledhas fines / intèndiri arrancu de cepa = sapíresi in perígulu
Sinonimi e contrari
drúlluru
2.
sa cepa pigosa de s'anima si tiat solovrare
3.
su baulu de su mortu fut fatu a tàula cepa
Etimo
chd.
gjeppa
Traduzioni
Francese
caillot de sang
Inglese
blood clot
Spagnolo
coágulo,
grumo de sangre
Italiano
coàgulo,
grumo di sàngue
Tedesco
Blutgerinnsel.
ceresiadàma , nf Definizione
genia de mata po bellesa, nada deosi po su frutighedhu orrúbiu cotu ma toscosu chi faet
Sinonimi e contrari
belladonna 1
Terminologia scientifica
frs, Solanum pseudocapsicum
Traduzioni
Francese
pommier d'amour
Inglese
Jerusalem cherry
Spagnolo
cerezo de Jerusalen
Italiano
pómi d'amóre
Tedesco
Korallenstrauch.
che , avb: chei,
chi 3,
nce Definizione
avb. de logu indefiniu, no sèmpere reale (pentzandho a unu innanti e a unu apustis de su èssere de una cosa): prus che àteru inditat istesiamentu de ue unu est (o si narat pentzandho a logu atesu de ue unu est), ma fintzes logu inue unu est: postu apustis de unu vrb. in impr. e totu a unu chentza àteru elementu (es. prn.) si fúrriat in chei e inditat sèmpere logu apresu a chie est foedhandho e a bortas si ponet totu a unu fintzes cun àteru avb. de logu (es. cudhàeche); a logos, si portat aifatu su pron. pl. lis, narant chis: candho che agabbat de múrghere che acósiat sos mojos e bi chis betat sas pedras (C.Frau)◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu (che lis = bi chis)/ a./c.: sa /c/ de cuménciu de custu che no càmbiat mai sonu agatandhosi apustis de vocale: za ch'est = nr. zachèste, ti che fist aviada = tichevíst aviada, mi che cheria cue = michegheriagúe (ma, comente si podet bíere, lassat cambiare sonu a sa cunsonante de cuménciu de su foedhu chi portat ainnanti, giustu segundhu sa régula de is cuns. mudòngias); andhare, bènnere, torrare a che unu (nau sèmpere de gente)= anch'e unu, a su logu aundi est ccn.
Sinonimi e contrari
abinche,
ci
Frasi
si no si lu tentant, che lis furant su bestiàmine ◊ su culurgione dhu faet mannu: prus de deghe no che ndh'istat in su canistedhu! ◊ che li ant segadu s'anca ◊ si che at béndhidu totu ◊ custu che lu leo a domo ◊ che so pigadu in montes ◊ ch'est essidu in América ◊ no ti che fist aviada? ◊ che li so andhadu acurtzu ◊ mi ch'est fuidu de manos ◊ bogachelu a fora! ◊ noche tucamus a sa festa ◊ so andhendhemiche a domo ◊ mi che ghiro a bidha ◊ che la frundho cantu mi andhat sa manu ◊ una mama preghendhe at isperadu pro unu fizu rútuche in su putu (G.Fadda)◊ torrachei a mi agatare! ◊ benichei candho cheres, a domo! ◊ intrachei linna, a su fogu!◊ su pane si faet còghere in su colostru fintzas a chi dhu suspiri ◊ bisonzat de chi dha bogare a fora! ◊ - it'ora ch'est? - che sunt sas bàtoro!
2.
su chi ses chirchendhe ch'est ◊ fradile tou si ch'est bidu? ◊ in custa domo abberichei a cambiare s'ària! ◊ inoghe sunt triballendhechei ◊ lu so aisetendhe ma no si ch'est bidu ancora ◊ sa pisedha che àltziat in s'iscala ◊ che colat tempus meda faghindhe custa cosa ◊ che a issa no nce n'aiat àtera! ◊ si no che fut istada sa mama, su pipiu no aiat ischípiu ite fàere ◊ mi che cheria cue!◊ amamia fintzas a candu no mi chi morzu
3.
su pane si ch'est intostadu, s'abba si ch'est sica, su fogu si ch'est mortu e sa linna agabbada, su nie si ch'est sortu, che ant iscontzadu sa domo ◊ cumpresa che l'as! ◊ apo a godire candho che so mortu (L.Loi)◊ si ch'est faghindhe tardu ◊ non che arrennessiat mancu a che bogare faedhu
4.
menzus chi sias vénniu tue a che mene ◊ fit cumbintu de andhare a che fémina onesta (G.F.Sedda)
Etimo
ltn.
hinc(e)
Traduzioni
Francese
y,
en
Inglese
there
Spagnolo
allí,
ahí,
de él (de ella,
de ellos,
de ellas),
de eso
Italiano
ci,
ce,
ne (avverbi di luogo)
Tedesco
dort.
cherbíu , nm, nf: chervia Definizione
cedha de crebos, medas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
harpaille
Inglese
deer herd
Spagnolo
manada de ciervos
Italiano
branco di cèrvi
Tedesco
Rudel Hirsche.
chinnichínni , nm Definizione
genia de male, candho unu istat sèmpere aperindho e serrandho is ogos (chinnidura de s'ocru) chentza si ndhe pòdere istare
Sinonimi e contrari
giogulana
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tic nerveux des yeux
Inglese
a nervous eye tic
Spagnolo
tic nervioso de los ojos
Italiano
tic nervóso espresso con gli òcchi
Tedesco
Augentick.
ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definizione
min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos
Frasi
a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau
Traduzioni
Francese
genre de pâtes courtes
Inglese
a kind of macaroni
Spagnolo
clase de pasta corta
Italiano
un tipo di pasta córta
Tedesco
eine Art Makkaroni.
civèra , nf: sivera,
tzivera Definizione
genia de létia de is mastos de muru (e picaperderis) po portare o carrugiare perda o àteru chi dhis serbit trebballandho, o fintzes una genia de càscia de pònnere in su carru
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ctl.
civera
Traduzioni
Francese
civière
Inglese
handbarrow
Spagnolo
angarillas de albañil
Italiano
sòrta di barèlla per materiali
Tedesco
Trage.
coàcia , nf, nm: coàciu 1,
coatza Definizione
sa punta de sa coa, sa parte de sa coa de is pigiones; sa punta de unu chintórgiu, de una fune o de àteru deasi; s'iscutuladura de su linu, sa pagighedha chi che dhi orruet (ndhe preniant is banitas)
Sinonimi e contrari
coitza,
cúmmiru,
punta
Frasi
sa coatza de sa fune, de sa tzinta, de sa litranga
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
extrémité de la queue,
croupion
Inglese
rump
Spagnolo
extremidad de la cola
Italiano
estremità della códa,
codrïóne degli uccèlli
Tedesco
Bürzel.
coaciólu , nm: cuaciou,
cuatolu Definizione
genia de pigione de abba, cun is peis prus addasegus: in Sardigna passat s'ierru ma no nidat
Sinonimi e contrari
catzolu,
gangorredha
2.
oi in su mari aici pàsidu gei fait a fai su cuaciou!
Terminologia scientifica
pzn, podiceps nigricollis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit grèbe
Inglese
grebe
Spagnolo
somormujo de cuello negro,
zampullín cuellinegro
Italiano
svasso pìccolo
Tedesco
Schwarzhalstaucher.
cociulàju , nm Definizione
piscadore de cóciula, de gioga de mare
Frasi
in tretu in tretu calincunu cociulaju, aciuvau in s'àcua, iscrucullat s'arena foxosa cun su ciuliru ◊ su cociulaju est remendi in su ciu andendi a fai arregorta
Terminologia scientifica
prf
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pêcheur d'arches
Inglese
mussel fisher
Spagnolo
pescador de almejas,
mariscador
Italiano
pescatóre di arsèlle: arsellante
Tedesco
Muschelfischer.
cocoinínni , nm Definizione
bellei de cuadhu (sa sitzia, o pupúntzula froria, groga, si ponet a fàere collanas a is boes e a is cuadhos, in festas de beranu) e fintzes cagarantzu masedu, prus piticu de su pudésciu e bonu a papare (su coromedhu de su cambu, ispuligau)
Sinonimi e contrari
concuda,
pabarantzolu
Terminologia scientifica
rba, Glebionis segetum
Traduzioni
Francese
chrysanthème des blés
Inglese
crysanthemum,
corn daisy
Spagnolo
corona de rey,
mohino,
santimonia
Italiano
ingrassabùe
Tedesco
Chrysantheme,
Saat-Wucherblume.
cocoràtza , nf Definizione
càlixi o capedhu de muru: una genia de erba chi faet in is calancas de is muros
Sinonimi e contrari
alighemuru,
calichemuru,
capedhemuru,
cocorroi,
salighemuru
Terminologia scientifica
rba, Umbilicus rupestris
Traduzioni
Francese
ombilic de Vénus
Inglese
venus navelwort
Spagnolo
ombligo de Venus
Italiano
ombelico di Vènere
Tedesco
Nabelkraut.
coedòpi , nf Definizione
coa de topi: calidades diferentes de erba de sa matessi genia nadas deosi ca portant s'ispiga coment'e una coa de sórighe
Terminologia scientifica
rba, Alopecurus bulbosus, Alopecurus pratensis, Phleum pratense, Cynosurus cristatus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
queue de rat
Inglese
rat tail
Spagnolo
cola de zorro,
fleo de los prados
Italiano
codolina
Tedesco
Ackerfuchsschwanz.
cogàlzu, cogàrzu , nm: corcarju,
corcàrgiu,
crocarzu,
crogàgiu,
crogàgliu,
crogàrgiu,
crogarzu,
crogaxu Definizione
ispétzia de cullera de corru po usu de is pastores in su cuile: dha faent de sa punta de unu corru de boe o de su mascu de is brebès, o fintzes de linna mannas / ungras de cogarzu = tropu longas; tocare su corcarju a ccn. (nadu brullendhe) = tocare sa manu
Sinonimi e contrari
collàrgiu,
cragallu,
giogalzu,
locarzu,
pilita
/
cdh. curredha
Frasi
no ndi dhu ant a bodhí mancu a crogaxu! ◊ in su cubile bi at abbarrau corcarjos e fruales ◊ a sos oto annos fio crapitarju: tandho li desi ghetu a su corcarju, a su recotu, a sa bituera (P.Piga)◊ e chie leat tirudhas, tirudhones, palas de forru e cogalzos!
2.
segadichelas cussas ungras de cogarzu!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie faghet trudhas faghet cogarzos ◊ chie zuchet corcarju papat late!
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ltn.
cochlearium
Traduzioni
Francese
cuiller de corne
Inglese
horn spoon
Spagnolo
cuchara de cuerno
Italiano
cucchiàio di còrno
Tedesco
Hornlöffel.
colàrdine , nm: coràrdile Definizione
agriore, abbruxore de istògomo
Sinonimi e contrari
coràrghidu,
coràssidu,
fogóriu
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brûlure d'estomac
Inglese
heartburn
Spagnolo
ardor de estómago
Italiano
brucióre di stòmaco
Tedesco
Magenbrennen.