elleíta, elleíte? , avb Definizione ello e ite? = ite importat si?…, no importat si…: dhu narant coment'e pregontandho ma chentza de ibertare arresposta Sinonimi e contrari ellea Frasi elleite si sunt totu féminas, sos fizos chi at tentu?! ◊ elleite si cussa cosa si che est cota meda? antzis menzus gai! Traduzioni Francese eh bien… Inglese and then Spagnolo ¿y entonces? Italiano beh?, e beh? Tedesco und nun?

ingranidúra , nf Definizione su si fàere o essire matucu de su granu, su lompimentu, nau de is laores Sinonimi e contrari ingranimentu Frasi su trigu est friscu, a mesu ingranidura Etimo srd. Traduzioni Francese maturation du blé Inglese ripening Spagnolo maduración de cereales Italiano maturazióne del grano e sìmili Tedesco Reife.

insòro, insòru , agt, prn: intzoru, iscioro, issoro Definizione de issos, de issas, de cussus, de cussas: agt. e prn. chi giaet s'idea de su possessu, coment'e agt. si ponet sèmpere apustis de su númene, no càmbiat de m. a f. e ne de sing. a pl., inditat sèmpere unu possessu de 3ˆ persona pl., si narat de gente e de cosas e si podet impreare fintzes coment'e agt. de un'avb. che a totu is possessivos po fàere unu valore prepositzionale / apustis, innanti i. = apustis, innanti de issos, de issas; de issoro = de issos; cun issoro = cun issos; sos issoro (nau de genti) = is parentis insoru; s'issoro = totu su (possessu, trabballu, cosa) de issus, de issas Frasi sas domos iscioro sunt totu ammobbiliadas ◊ sos fizos issoro sunt totu cabosos ◊ sa cosa issoro est bene tenta contu ◊ su logu issoro est cussu ◊ issus tenint cosa de domu insoru 2. is duas sorris, una fiat sarta, s'àtera trabballàt in s'insoru, teniant cosa ◊ semus andhados a s'issoro ◊ innanti che faghimus su nostru, apustis s'issoro ◊ sa faina nostra est irbandhonada, s'issoro bene aténdhida 3. dèu creu ca dhu biant de passei insoru ◊ Cristos at alidadu subra issoro ◊ no poto istare sèmpere ifatu issoro ◊ si est postu in mesu issoro ◊ s'intendhent una fortza noa intro issoro ◊ sa zente at cumpresu a inue giughent idea de andhare e bi arrivat innanti issoro ◊ a inghíriu issoro bi aiat duos boes (G.Piga)◊ fuat passendu su para a pagu tretu insoru Etimo ltn. ipsorum Traduzioni Francese leur, lela leur, les leurs Inglese their (s) Spagnolo su, sus (agt), suyo, suyos (prn) Italiano lóro (agg. e pron. poss.) Tedesco ihr.

ischirriolàda , nf Sinonimi e contrari iscorriada, nerbiada / ttrs. ischirriurada Etimo srd. Traduzioni Francese coup de cravache, coup violent et imprévu Inglese whipping Spagnolo latigazo, golpazo Italiano scudisciata, cólpo violènto e improvviso Tedesco Peitschenhieb.

isgurríu , agt Definizione chi iat a bòllere totu issu, chi no iat a bòllere lassare nudha a s'àteru Sinonimi e contrari allimitzidu, assuriu, inguglione Frasi nara, isagherau e isgurriu: ite pretendhes, arga de muntonàgliu?! Terminologia scientifica ntl Traduzioni Francese goulu, avide Inglese greedy Spagnolo ávido, codicioso Italiano ingórdo e àvido in tutte le còse Tedesco habgierig.

mètene , nm Definizione donniunu de is ossos de s'annoigadórgiu de sa manu cun su brúciu e de su pei cun su cambúciu (s'ossu de s'angione is piciochedhos dhu ponent a giogare) Sinonimi e contrari madrúncula 2. sas pitzinnas féminas giogaiant cun sas pupias de istratzu, a pedruschedha o a su mètene Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese carpe et métacarpe, tarse et métatarse Inglese carpus (meta), tarsus (meta) Spagnolo carpo y carpo, tarso y metatarso Italiano carpo e metacarpo, tarso e metatarso Tedesco Handwurzelknochen, Mittelhandknochen, Fußwurzelknochen, Mittelfußknocken.

nébidu , agt: néidu, népidu, népitu, níbidu Definizione nau de truncu de mata (mannu o piticu, grussu siat o fine), chi no portat nodos, ténneru, deretu e de totunu andhare, e po cussu fintzes lisu, chentza giúmburos: nau de terrenu, chi est bellu totu in paris, límpiu; nau de persona, chi no tenet neghe, sana, chentza pecos Sinonimi e contrari daretu, nidu 2, ténneru / nédidu | ctr. nodosu Frasi as truncadu s'àrbure piús nébida ancora preustinu ◊ at norant'annos, ma est nébidu che opinu ◊ at fatu duos bellos irfilares népitos de tuntunnos ◊ carchi mandrone si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ piantas altas, népidas, fozidas, de formas variadas e istranas (F.Dore)◊ po fae iscalas de carru serbiant matas néidas de ílixi 2. est una tanca manna, totu tirrinu népitu ◊ in còscias portat is carris níbidas che s'ou ◊ sos tzeracos, canno b'at de mannicare, sa canistedha la lassant népita che agliola (A.Pau) 3. de sentidos fit fémina nébida e sana ◊ sa pitzinnia est s'istajone de sa vida piús níbida e rica ◊ che népidu cristallu istat s'aera (F.Dore)◊ su mare fit che népidu cristallu Traduzioni Francese tronc droit sans nœuds Inglese straight and smooth (trunk) Spagnolo tronco recto y liso Italiano diritto e lìscio (fusto) Tedesco glatt, aufrecht.

peribellógu , avb Definizione peri su logu, aifatu de su logu Sinonimi e contrari apetotu, totube Frasi at ispeigau peribellogu totus is cumpàngius ◊ mi tragat peribellogu sèmpiri de mali in peus Etimo srd. Traduzioni Francese partout Inglese everywhere, here and there Spagnolo por todas partes Italiano dappertutto, qua e là Tedesco überall.

puntilénu , agt Definizione chi che dhi essit s'orina, su ladamíngiu, chi no ndhe poderat Sinonimi e contrari sciagu Etimo srd. Traduzioni Francese incontinent (méd.) Inglese incontinant Spagnolo incontinente Italiano incontinènte di urine e di fèci Tedesco inkontinent.

sciscítu , nm Definizione piciochedhu abbistu, scadrallutu Sinonimi e contrari spiscinetu Traduzioni Francese vif, alerte Inglese lively and witty child Spagnolo chico avispado, listo Italiano ragazzo vispo e spiritóso Tedesco munterer und witziger Junge.

sílva , nf: sirba, sirva 1 Definizione s'iscova o truncu de unas cantu erbas (es. pisu, síndria, melone, crucuriga) chi creschent a cambu longu meda chi s'isterret in terra o si che artzat segundu su chi agatat (es. raiga): unu tempus fut fintzes su matedu, su padente Modi di dire csn: mardi de sirba = sirva, sughe sirvonina, sa sue de su porcrabu; sa sirba de sa bértula = su mesale, s'ala de mesu, tra unu fodhe e àteru; èssere a sirba sua (nadu de ccn.) = èssiri educau mali de no fai contu de su chi narant is àterus, fai comenti dhi acucat, su chi dhi parit e praxit a tostorrímini Frasi sas pumatas ant fatu bonas a sirba ma ndhe sunt cumprindhe pagas ◊ su basolu zughet sa sirba gàrriga de fiore ◊ sa sirba de sa curcuriga no si che acadhat a sas àrbures ◊ custu melone est totu sirva Cognomi e Proverbi smb: Silva, Silvas, Sirva Etimo ltn. silva Traduzioni Francese tiges des cucurbitacées Inglese stalk Spagnolo tallo de las cucurbitáceas Italiano fusto delle cucurbitàcee e sìmili Tedesco Stamm der Kürbisgewächse.

tàltu , nm: tastu Definizione sabore malu, légiu Sinonimi e contrari denga, lassada, saboi Frasi s'ozu at unu tastu chi no mi piaghet, custu binu no at tastu perunu, at tastu de linna, de mufa ◊ bastat una carrada male tenta o pagu samunada a pònnere tastu a su binu ◊ una cuba, si la pienas de binu gualtu mantenet su taltu po sempre ◊ sos frutos luados mancu los podimus connòschere a su tastu Etimo srd. Traduzioni Francese mauvaise odeur Inglese stench Spagnolo tufo, sabor desagradable Italiano tanfo, sapóre e odóre sgradévole Tedesco übler Geruch oder Geschmack.

tantecàntu , cng Definizione si bit ca… est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedet Sinonimi e contrari aposici, cantecante, tantetantu, tanti Frasi tantecantu su mòrrere est natura: curret che abba in su pendhente sou ◊ no bi andhes, como, tantecantu no serbit a nudha ◊ tantecantu est gai, fintzas si daet a bídere chi nono Traduzioni Francese cela va de soi Inglese it is plan Spagnolo está claro que Italiano è evidènte che… Tedesco es versteht sich, daß

tracàza , nf Definizione chistionu a isciolóriu, chentza contu e chentza cabu Sinonimi e contrari iscantarúmene Traduzioni Francese propos dénués de fondement Inglese long and idle talk Spagnolo parrafada, discurso vano Italiano discórso lungo, inùtile e sènza fondaménto Tedesco lange, unnütze Rede.

trajàdu , agt Definizione chi est sicau àrridu Sinonimi e contrari bídrinu, chídrinu Frasi semus in tríulas e sa pastura est totu sica trajada Traduzioni Francese très sec et aride Inglese very barren Spagnolo muy árido Italiano estremaménte àrido e sécco Tedesco sehr trocken.

tzurrúmbu , nm Definizione pauria manna, timéntzia chi si provat de un'improntu, a s'ingrundha Sinonimi e contrari acíchidu, asciuconu, assicu, assúmbridu, assústidu, isprama Traduzioni Francese peur soudaine Inglese fright Spagnolo susto Italiano spavènto, paura violènta e improvvisa Tedesco Schreck.

«« Cerca di nuovo