acatósu , agt Definizione
chi faet bonu acatu
Sinonimi e contrari
acasazajolu
Frasi
comenti est intrada si nd'est pesau acatosu e dh'at saludada ◊ pagu acatosas is amigas de fradi miu!…
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sensible
Inglese
sensitive
Spagnolo
cordial
Italiano
sensìbile,
cordiale
Tedesco
gastfreundlich.
càrre , nf: carri Definizione
sa petza bia de una carena, sa carena etotu; (mescamente su pl.) sa carena nuda e mescamente sa natura
Modi di dire
csn:
c. morta = pizighedhu de carre chi che andhat dae sa pedhe; c. bia = sa carre apenas coladu su pizu prus subra de sa pedhe, sa chi dolet de prus; c. bona = sa carre noa chi creschet in sas segadas; carregarre = atacadu, própiu tochendhe sa carre; èssere c. e úngia = èssere parentes custrintos, amigos meda; èssere c. agnanta = leados pagu in cunsideru, che cosa anzena, nadu de parentes de intradura; èssiri de c. fini = zúghere carràdigu delicadu; èssiri in carri allena = nadu de fémina, èssere ràida; carri chérvinu (nau de su cuadhu) = chi no ingrassat; a carre = nadu de bestimenta, tochendhe sa carre, chentza àteru pizu suta
Frasi
in sa carre intendhia sas punturas ◊ si ponit sa camisa po no abarrai cun sa carri in campu ◊ is carris liagadas dhi pendiant de is bratzus abbruxaus ◊ unu pantàsima no giughet carre e ossos comente giuto deo ◊ deasi s'aciugnat custa carre, comente s'aciugnet custu filu!
2.
iast a ammostai is carris a is àturus? ◊ de sa carri tua ses tui sa meri: difatis po medas obertu as butega!
3.
sas muzeres pro medas connadas e connados sunt carre agnanta!
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
carne(m)
Traduzioni
Francese
chair
Inglese
flesh
Spagnolo
carne
Italiano
carne in quanto tessuto vivo,
sensìbile
Tedesco
Fleisch.
corimòdhe , agt Definizione
nau de gente, cumpassivu, chi est de coro modhe, chi sentit cordozu, chi tenet làstima de s'àteru
Sinonimi e contrari
cordozosu,
cumpassivu
| ctr.
coritostu
Frasi
tzia Maria, sa corimodhe, pranghiat po dónnia cosighedha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bienveillant,
sensible
Inglese
sensitive
Spagnolo
benigno,
sensible
Italiano
benigno,
sensìbile
Tedesco
gütig,
empfindlich.
delicàdu , agt: delicau,
dibicau,
dilicadu,
dilicau Definizione
nau de cosa fine, chi bàliat pagu, chi est de pagu agguantu, chi est fàcile meda a si segare, a si guastare, a fàere dannu; nau de unu o de una manera de fàere, chi giaet atentu a no ofèndhere, a usare arrespetu, a no fàere male
Sinonimi e contrari
dílicu
/
cdh. dilicatu
| ctr.
folte,
grussu
/
grosseri
Modi di dire
csn:
delicau che turudha móssia (nadu a befe) = chi no bollit èssiri tocau po nudha, delicau a tropu; delicau che mardi iscorrovendu mamaderras = chentza grabbu perunu; dilicau che su càlixi = díligu meda, suzetu a si segare
Frasi
s'arti de su braberi est dibicada ◊ mabagràbiu, dibicau che turudha ses! ◊ isterzu de bidru fine si leat abbellu ca est delicadu e si podet segare
2.
delicau, su mússiu… in dus mússius si dh'at papada cudha mela! ◊ za est delicada… no faghet a li nàrrere nudha chi si la leat deretu!
Etimo
ltn.
delicatus
Traduzioni
Francese
délicat,
sensible
Inglese
delicate,
sensitive
Spagnolo
delicado,
sensible
Italiano
delicato,
sensíbile
Tedesco
zart.
dílicu , agt: díligu,
dírigu Definizione
chi no bàliat ifortzu, cropu, orruta o àteru chi podet nòghere; nau de un’arremu de sa carena, chi dolet meda po pagu chi si dhi fatzat male o chi si tochet; nau de unu, chi si dha leat luego, chi est malu a cuntentare, chi si ofendhet, chi est contràriu a su male mancari siat de pagu contu o chi cunsiderat sa gente o is cosas cun arrespetu mannu
Sinonimi e contrari
delicadu,
finigosu,
iltrízile,
indílicu,
istincu,
marriu,
menosu,
scarritzinu,
schirriolu,
stinghiritzu
Modi di dire
csn:
fémina díliga = chi bi daet tentu meda a s'unore; èssere díligu che bua mala = chi no fait a dhu tocai ca si dha pigat luegus; èssere de manu díliga = chi faghet sas fainas o tocat sa cosa cun atentzione manna, cun dilighia e grabbu
Frasi
s'ogru est cosa díliga meda ◊ custu no est ne sucu e ne minestra cun late pro istògomos díligos ◊ dílica perla mia, coro, pitzinnu bellu! ◊ no brulles cun su fígadu ca est cosa díliga! ◊ cussa zughet sa carrajone díliga
2.
est díligu, cussu: arguai a tocare nudha a neune! ◊ no lu tzírighes, cussu: est díligu che bua mala!
3.
si no mi aggantzas a díligu a díligu dae me no ndhe bogas meda lúcuru
Cognomi e Proverbi
smb:
Diligu
Etimo
ltn.
delicatus
Traduzioni
Francese
délicat,
scrupuleux
Inglese
delicate,
scrupolous,
sensitive
Spagnolo
delicado
Italiano
delicato,
fràgile,
sensìbile,
scrupolóso
Tedesco
zart,
sensibel,
empfindlich,
sorgfältig.
físchidu , agt: físchiru Definizione
chi si ndhe sentit luego de una cosa, de un'ofesa, de una brulla, chi si dha pigat, chi si che artzat deretu, chi no padit perunu ifadu, arrespondhet cun tzacu po dónnia cosighedha
Sinonimi e contrari
cdh. futaritzu
/
aumbraditu
/
primmósigu
/
ttrs. ipuntósigu
| ctr.
pascenscile
Modi di dire
csn:
f. a is chirighitas = chi timet su chirighiri; èssiri f. in dogna cosa = malu a cuntentare; f. che damigiana iscannia = chi no faghet a li nàrrere nudha, chi no agguantat brulla peruna
Frasi
su cuadhu est físchidu a s'isproni ◊ est ómini físchidu, guai a dhi narri s'annomíngiu ca s'inchietat ◊ sa picioca fut aici físchida chi bastàt un'ogu de soli po dha fai intèndiri mali ◊ cussas duas funt tropu físchiras, faint tocaras e segaras!
2.
fit lassendhe su cuile in fogu e braja e bochindhe cun físchidu furore su serenu montarzu (S.Lay Deidda)◊ est in debbadas chi ponzemus canes físchidos a ispàrghere pauria ◊ movídebbos che físchidu uraganu!
Etimo
spn.
físico
Traduzioni
Francese
sensible,
irascible,
furieux
Inglese
sensible,
irascible,
furious
Spagnolo
sensible,
irascible
Italiano
sensìbile,
irascìbile,
rabbióso
Tedesco
empfindlich,
reizbar,
zornig.
indilighídu , pps, agt Definizione
de indilighire; chi dolet, chi no faet a dhu tocare ca dolet / piae indilighida = chi dolet meda
Sinonimi e contrari
dílicu
/
addoliadu,
addolidu,
addolimadu,
addoloridu
Traduzioni
Francese
endolori
Inglese
numbed,
very sensitive
Spagnolo
dolorido,
muy sensible
Italiano
indolenzito,
mólto sensìbile
Tedesco
eingeschlafen,
sehr empfindlich.
iscusósu , agt Definizione
chi est débbile, chi s'immalàidat cun facilidade po dónnia iscusa; nau fintzes po sa manera de fàere
Sinonimi e contrari
ciacosu,
delicadu,
tunconidu
/
dílicu,
menosu
Frasi
babbu est istadu sempre iscusosu: tota sa vida de un'afrenta a s'àtera, totu sos males los at isse
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sensible
Inglese
sensitive
Spagnolo
sensible,
débil
Italiano
sensìbile
Tedesco
empfindlich.
menósu , agt Definizione
chi si acatat luego luego de calecuna cosa chi no dhi andhat, chi dhi noghet, dhi faet male
Sinonimi e contrari
dílicu,
iscusosu
Frasi
is pipius piticus funt menosus a sa tamàtiga e dhis fait mali ◊ custa est matixedha menosa a su frius: si podit fintzas sicai
Traduzioni
Francese
sensible,
allergique
Inglese
allergic
Spagnolo
sensible,
alérgico
Italiano
sensìbile,
allèrgico
Tedesco
allergisch,
überempfindlich.