A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aradhàre , vrb: aragadhare, arighedhare Definitzione fàere o pònnere s'aradhu, s'arighedhu, brutore a pígiu grussu Sinònimos e contràrios aggromare, ingrumai 2. sa padedha est tota arighedhada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu incruster Ingresu to encrust Ispagnolu incrustarse de tártaro Italianu incrostare Tedescu verkrusten.

aradhósu , agt Definitzione chi portat aradhu Sinònimos e contràrios arradhonidu, cadhóciu, insodrigau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souillé Ingresu dirty Ispagnolu sucio de tártaro Italianu lórdo, sùdicio Tedescu schmutzig.

aràdhu aradàdhu

aràdio, aràdiu , nm: arràdiu, ràdio Definitzione genia de aparéchiu chi mandhat is undhas eletromagnéticas (trasmitidore) o dhas arrecit e mudat in sonu e boghe (retzidore) Frases sa propaganda fascista sighiat in s’arràdiu, me is giornalis, in iscola! ◊ in domu dhui tenint televisioni e arràdiu ◊ unu nebode lis aiat batidu un’aràdiu Tradutziones Frantzesu radio Ingresu radio Ispagnolu radio Italianu ràdio Tedescu Radio.

aradòre, aradòri , agt, nm Definitzione chi o chie arat, o est arandho Sinònimos e contràrios araderi, aringeri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu laboureur Ingresu ploughman Ispagnolu arador Italianu aratóre Tedescu zum Pflügen gebraucht, Pflüger.

aradróxu , agt: aratóriu, aratorju Definitzione nau de terrenu, chi est de campu, po laorare, lassau po dhue semenare e fàere su laore; terra bona po arare e laorare Frases is terrenus aradroxus dhus pagant prus pagu de is terrenus de fràbbicu Ètimu ltn. aratorius Tradutziones Frantzesu terre cultivable, labourable Ingresu tillable soil Ispagnolu arable, tierra buena para ser labrada Italianu aràbile, arativo, terréno agrìcolo Tedescu pflügbar, Ackerland.

aràdu , nm: aratru, aratu, arau Definitzione aina po mòvere e furriare sa terra de prènnere a laore, tirada cun animales o a màchina / min. aradedhu, araixedhu; in s'a. si podent distínghere tres partes principales: a) po segare e mòvere sa terra, sa dentale, orrugu grussu chi cicit in terra e portat s'abrada in sa punta o limbata, totu a unu o fintzes a frochidha a desegus ue intrat s'isteva e segundhu sa genia portat is origras o oricrale, duas tauledhas chi, allobadas impare a denanti, si aperint e portant in mesu s'isteva apalas, allobadas cun su traessile o arredrau, e agiuant a covecare sa terra; b) po manigiare, sa isteva o istantarile, sa parte chi pigat s'aradore, orrugu prantau in sa dentale e ue a pagu tretu de custa, prus in artu, intrat sa timona: acabbat in artu cun su manale o manunta o manissa intrada a istúturu, po dha pòdere leare; c) po tirare, sa timona o canna, aguri, orrugu grussu e longu chi cun sa punta intrat in sa sesuja o ajone de su giuale e cun sa coa intrat in s'isteva o, segundhu sa genia, impare cun s'isteva intrat in sa dentale; d) àteras partes funt: sa crabiga o carícia po arrèschere sa timona in sa sesuja, su tallione, orrugu de ferru a bisura de ispada firmau in sa timona prus ainnanti de s'abrada e puntau a terra, su nérbiu o ispada, intrada tra sa dentale e sa timona po regulare s'apertura de s'arau a manera de pigare unu pígiu de terra prus fine o prus grussu, su piatu in is araos de ferru, genia de lamone largu allachedhadu, cun duas puntas ananti, firmau cun assaedhu de si pòdere fintzes furriare a covecare terra a una parte o a s'àtera e portat un'abrada in cada punta Sinònimos e contràrios alladru, aràdula Frases s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale, sa cabígia, s'ispada, sa timona, ladrau, ambas orígias, chi atretzos sunt importantes cantu su manale (Pazzola)◊ s'alvada de s'aradu che falat in terra piús de prammu ◊ unu tempus s'arau fut de linna Sambenados e Provèrbios smb: Arau Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. aratrum Tradutziones Frantzesu charrue Ingresu plough Ispagnolu arado Italianu aratro Tedescu Pflug.

aràdu 1 , pps, agt, nm: arau 1 Definitzione de arare; nau de terra, chi dh'ant arada; sa terra arada / terra arada a… = arada e semenada, prena, a sa genia de laore chi si narat 2. tèngiu is crabas a solas e seu timendi non nci sartint in logu arau ◊ in sa parti de Giuannicu sa terra fut arada a lentígia 3. fintzas a candu no apaulat in s'arau, s'abba est paga etotu.

aràdula, aràdulu , nf, nm: aràlidu, oràdulu Sinònimos e contràrios aradu*.

aradúra , nf Definitzione su arare, su trebballu de arare is terrenos po dhos prènnere a laore, manígiu de sa terra po dha semenare (o prantare cosa) Sinònimos e contràrios aramentu, arera, aríngiu, aróngiu Frases a brabatai su terrenu est a dhi donai un'aradura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu labourage Ingresu ploughing Ispagnolu labranza Italianu aratura Tedescu Pflügen.

aragàdha , nf: aregadha Definitzione pan'e tita, genia de crosta chi podet fàere in conca a is pipios prus piticos; essidura de sa pedhe chi faet a iscrafíngiu, in tempus de basca: sa pedhe si faet a granighedhos piticos, a puntighedhas Sinònimos e contràrios caracadha / papavarre Tradutziones Frantzesu gourme, sudamina Ingresu milkcrust, sudamen Ispagnolu lactumen, usagre Italianu lattime, sudàmina Tedescu Milchschorf, Schweißbläschen.

aragadhàdu agaradhàdu

aragadhàre aradhàre

aragàdhu aradàdhu

aragànu , nm: iraganu, oraganu, raganu Definitzione istracia mala, nodu de bentos, molinada o remolinu de bentos fortes, iscutulada mala de abba meda a manera de fàere dannos Frases est un'abbolotu molionosu che araganu Tradutziones Frantzesu ouragan Ingresu hurricane Ispagnolu huracán Italianu uragano Tedescu Hurrikan.

araganzàtu , agt Sinònimos e contràrios aggantzadu, assuriu, cringone, ingurdone, ispítziga, limidu, susuncu, tzecosu.

aragànzu , nm Definitzione calesiògiat cosa de pedhe imbeciada, consumada (es. de iscarpas o àteru a fortza de dh'impreare) e de arraganzare Frases est semper cusindhe in cussos araganzos de iscarpas rosicàs (P.Pireddu).

aragàtu , agt Sinònimos e contràrios aggantzadu, assuriu, cringone, ingurdone, ispítziga, limidu, susuncu, tzecosu.

aràghe, aràgi, aràgia , nf, nm: araxi, oragi Definitzione bentighedhu fritu / araxi de fogu = su caentedhu de su fogu, coment'e bentighedhu chi benit de su fogu Sinònimos e contràrios abra, abrina, arvile, atza 1, frina, saniete Frases fait araxi frida ◊ cant'e una pampixedha móvia de un'araxi ligeru circu de mi allonghiai po ti biri (S.Medved)◊ cust'araxi dhis fait dannu a is birduras! 2. femu abarrau fúrria fúrria coment'e una tratalia posta araxi a fogu ◊ si aparant a s'araxi de su fogu po si callentai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brise froide Ingresu cold breeze Ispagnolu brisa fría Italianu brézza frédda Tedescu kühle Brise.

aràgna , nf: aràngia Definitzione genia de bobboi de tantas calidades, totu farrancas (bàtoro paja), su chi faet su tallaranis o napa; una genia de pische (pisci aragna); genia de lampadàriu a bratzos, de cristallu, a pònnere in su muru / aragna de mari = genia de càvaru a farruncas longas; genias de pisci aragna: a. carrubbara, de arena, de iscógliu, fregatina Sinònimos e contràrios aragnolu, surbadura / lanzu 1, tràcina 2. ammisturu prupu, sépia, un'aragna, un'agúglia, calamaris… una bella cassola! Terminologia iscientìfica crp, psc, trachinus araneus, t. draco, t. lineatus, t. vipera Ètimu ctl., spn. aranya, araña.