rundài , vrb: arrundai, orrundai, rundhare, runnare Definitzione essire, andhare a rundha, andhare peri su logu; istare in giru chentza impreu Sinònimos e contràrios bagamundai, barrantzellare, cilindronare, faghinerare, inghirintinare, meriolare, zirare Frases so rundhendhe tota chida pro no istare sa zente chensciosa 2. ite bi sezis rundhendhe in cue, ca no cheret su mere a bi colare?! ◊ rundhabat in sas tancas a die e a note ◊ sas feras istant rundhendhe in su buscu 3. petzi ses bonu a rundhare introidha chentza contu e chentza cabu! ◊ una note fit rundhendhe in tzitade Ètimu spn. rondar Tradutziones Frantzesu faire la ronde Ingresu to do the rounds Ispagnolu rondar Italianu far la rónda Tedescu die Runde machen.

sdúrri , vrb Definitzione fàere pagare o iscabbúllere unu dépidu / giogai a s. = giogare a dinare, ponendho sa posta Sinònimos e contràrios coberai Frases apu postu su dinai dèu, ma ndi dhu depu sdurri! ◊ non bollu chi gioghist a sdurri! Tradutziones Frantzesu faire payer une dette Ingresu to collect Ispagnolu cobrar Italianu riscuòtere Tedescu eintreiben.

sfrosài , vrb Definitzione bèndhere cosa a sfrosu, a iscúsiu, fora de is leis chi régulant su tràvigu e sa béndhia de sa cosa (prus che àteru, chentza passare in sa dogana) Ètimu itl.l sfrôusá Tradutziones Frantzesu faire la contrebande Ingresu to defraud, to smuggle Ispagnolu contrabandear Italianu far fròdo, contrabbando Tedescu schmuggeln.

signàre , vrb: sinnai, sinnare Definitzione fàere su singiale de sa grughe; fàere is sinnos a su bestiàmene in is origas; pònnere o lassare singiale, marcu de calecunu cropu o istrúpiu, fintzes sestare sa tula arandho o semenandho Sinònimos e contràrios malcare Frases a su mortu l'ant bestidu e sinnadu a corpus fritu ◊ candho s'intrat a crésia si sinnat ◊ m'imbenujo e mi ponzo a mi sinnare ◊ tràtalu cun pitzinnas, ca s'ides nuda a mie ti ndhe sinnas! ◊ eo ti sinno in lúmene de su Babbu, de su Fizu e de s'Ispíridu Santu! 2. s'anzone fit sinnatu: zuchiat una grunninina in sa punta de s'oricra ◊ sas anzonedhas pesadas cherent sinnadas ◊ depiant aproillai unus cantu cumpàngius ca depiaus sinnai is angionis 3. in su sentidu meu sa bértiga de s'istadea àsciat e falat ca no lu sinnat su pesu de sas dudas! (F.Múrtinu)◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male Ètimu ltn. signare Tradutziones Frantzesu faire le signe de la croix, marquer le bétail au feu rouge Ingresu to countermark, to cross oneself Ispagnolu persignarse, santiguarse, marcar Italianu fare il ségno della cróce, contrassegnare Tedescu das Kreuzzeichen machen, kennzeichnen.

smendài , vrb: ismendhare* Definitzione pònnere arrimédiu, iscontare, pagare su male fatu, is pecaos Sinònimos e contràrios mendhare, corrígiri Tradutziones Frantzesu corriger, faire amende de ses péchés Ingresu to mend one's pities Ispagnolu enmendar Italianu emendare i peccati Tedescu büßen.

stagiài , vrb: istagiare*, stalgiai, stallai, staxae, staxai, stellai Definitzione pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu Sinònimos e contràrios irgrustiare, iscambuliare, iscamedhare, iscedhai, istanzare 1, istellare / istegiare / chirrare, iscrobare, sceberai / istacare, secare | ctr. aggrustare Frases stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu 2. in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus 3. ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus! 4. s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus 5. emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti Tradutziones Frantzesu faire sortir du troupeau Ingresu to separate Ispagnolu desmanar, descarriar, identificar Italianu sbrancare, individuare Tedescu aus der Herde treiben.

stasonài , vrb: istesonare* Definitzione lassare sa cosa (naturale o cundhia) a che passare tempus po chi essat bona, prus méngius, in sa méngius mota po dha pòdere impreare: candho una cosa est deosi su sardu narat chi est fata, betza, sica Tradutziones Frantzesu faire mûrir, faire vieillir Ingresu to season Ispagnolu criar, curar, madurar Italianu stagionare Tedescu lagern.

sufragài, sufragàre , vrb Sinònimos e contràrios agiadai, giuai, proicare Frases sa tanta iltimassione mi sufragas in azios? (P.Cherchi)◊ si su chi at no lu sufragat, ite at a pòdere fàghere? Tradutziones Frantzesu être utile, faire du bien Ingresu to support, to be useful Ispagnolu favorecer Italianu suffragare, giovare Tedescu nützen.

tzocài , vrb: tzocare, tzoncare Definitzione fàere tzàcurru, tzocos, cropos a sonu surdu po si fàere intèndhere; nau cun tzacu, crepare Sinònimos e contràrios dumbulare, istochidare, picare 2, sacai, tochedhare, trochedhare, tzacarrai, tzòchere, tzochire / sciopai Frases bi at linna chi in su fogu tzocat e che búlliat atesu s'iscata alluta ◊ tzocare sa limba, sas manos, sa zanna ◊ tzocat s'istranzu in domo de s'amigu ◊ Michelledhu e sas duas vachianas ant ghetatu unu brincu tzocanne sos pedes ballanne ◊ su pitzinnu est tzoncandhe sas manos, cuntentu! 2. mancari ti ufres e ti tzoches, puru: como su chi est fatu est fatu! ◊ pro carchi borta chi mamma benit a domo ti ufras… tzocadu chi ti agatent! ◊ su fogu brusiaiat su tzilibirche, apustis chi lu faghiat unfrare e tzoncare (E.Pes) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire du bruit, éclater Ingresu to make a din, to burst, to creak Ispagnolu chasquear, restallar Italianu far strèpito, scoppiare, schioccare Tedescu Lärm machen, bersten.

umbrài , vrb: umbrare Definitzione betare o fàere umbra, pònnere in s'umbra, pigare umbra: si narat a sa matessi manera de assoliare; ingòllere umbra, assicare coment'e biendho umbra mala, pantumas Sinònimos e contràrios abbabbarrotai, addojare, adumbrai, arreselai, assumbrai | ctr. assoliare Frases un'àrbure de nughe umbraiat sa parada ◊ mi ponzo a umbrare ◊ teniat su meriagu po umbrai is brebeis 2. in s'assolada ísula nostra antiga carestias de abba umbrant su logu ◊ a is gianas unu fundu de tamatas dhis est bastanti po umbrai ◊ s'ebba mea si est umbrada Ètimu ltn. umbrare Tradutziones Frantzesu faire de l'ombre, prendre ombrage Ingresu to overshadow Ispagnolu sombrear Italianu ombrare Tedescu beschatten.

zacaràre , vrb: giagarare*, zagarare Definitzione bogare a fora o fàere fuire de mala manera, fuire, pigare a s'ingrundha a cúrrere, a fàere Sinònimos e contràrios assulurgiare, giarigare, ispabuciare, isvalostiare, salargiare, stagiai, ussiare | ctr. asseliai, batire, cramare Frases parides timinne e zagaranne feras, totus a boghes postas ◊ si no mi l'agabbas, oe ti zàgaro! ◊ si zàcarant sas pudhas, sos animales fachendhe dannu Tradutziones Frantzesu faire fuir Ingresu to stir violently Ispagnolu agitar, ahuyentar, echar a correr Italianu esagitare, far scappare Tedescu weglaufen lassen.

«« Torra a chircare