Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

inlitzài , vrb Definitzione pònnere o intrare s'ordiu in is litzas Tradutziones Frantzesu faire passer à travers les lisses (le fil) Ingresu to heddle Ispagnolu enlizar Italianu allicciare Tedescu einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).

intemperiàre , vrb Definitzione fàere tempus légiu; batire o fàere a influentza Sinònimos e contràrios temperare 2. ma at intemperiau, ocannu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire mauvais temps Ingresu to be bad weather Ispagnolu hacer tiempo malo Italianu far cattivo tèmpo Tedescu schlechtes Wetter sein.

interinàre , vrb: intirinare, intrinai, intrinare Definitzione nau de sa die, fàere note, cumenciare a iscurigare; nau de s'aera, essire iscurosa po is nues / a intirinadu = iscurighendi Sinònimos e contràrios ilmurinare, incrinare, interighinare*, intrinire, murinai / annuai 1 Frases fit interinendhe e sos primos istedhos lughiant in s'aera ◊ a s'intrinare de su die, daghi su sole iscumparit, tandho piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie 2. s'aera est interinada ma no proet! Terminologia iscientìfica sdi Tradutziones Frantzesu noircir, faire nuit Ingresu nightfall Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire, farsi nòtte Tedescu sich verdunkeln, dunkeln.

intramesài, intramesàre , vrb: intremesai, intremessai Definitzione pònnere o passare in mesu, tra una cosa e àtera; pònnere a tramesu, po ispartzire unu logu (mescamente faendho domo) Sinònimos e contràrios tramesare Frases dhi est intremessada sa gatu in mesu de is peis e dh'at fata arrui Ètimu itl. intramezzare Tradutziones Frantzesu intercaler, faire alterner Ingresu to insert, to interpose Ispagnolu intercalar Italianu inframmezzare, intercalare Tedescu einschieben.

irgherremiàre , vrb: irgherrimiare Definitzione èssere o fàere a gherrígios, pruschetotu a giogu Sinònimos e contràrios gherrigiai, ingherriare, ischimerriare / matanai, peleai Frases in cussa corte a pitzinnos bi amus risu e irgherremiau ◊ tenet séichi annos e li aggradit a irgherremiare ◊ sos pitzinnos curriant e irgherrimiabant pro bocare sas fortzas 2. est irgherrimiandhe fitianu chin sas annadas malas, chin una chedha de animales Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire la guerre, combattre Ingresu to war Ispagnolu guerrear Italianu guerreggiare Tedescu Krieg führen.

irgrustiàre , vrb Definitzione istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos Sinònimos e contràrios iscamedhare, iscedhai, iscrobare, istagiai, istellare, istropedhare, strumai 1 Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire sortir du troupeau Ingresu to take from the flock Ispagnolu descarriar, retazar Italianu sbrancare Tedescu aus der Herde absondern.

irminujàre , vrb Definitzione segare a pitichedhedhu; pentzare una cosa o una chistione bene a fundhu, a fine a fine Sinònimos e contràrios amminudai, ispiculedhare / amminunciare, irminutziare, pilisae 2. irminujatilas custas cosas chi ti apo nau, ca a bi pessare tocat a tibe! ◊ su de s'irminujare a fundhu sos fatos umanos l'aiat ispintu a s'irbortare de fàchere su sordau ◊ irminujàndhesi cussu si li afinabat s'ànima, ite arrore! ◊ su de fàchere si l'ant irminujau bene innantis de detzídere de s'isèrghere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu morceler, faire un récit détaillé Ingresu to mince, to think over Ispagnolu desmenuzar, reflexionar Italianu sminuzzare, ripensare Tedescu zerbröckeln, überlegen.

iscancarài, iscancaràre , vrb: scancarai Definitzione mòvere o iscravare is càncaros a un'apertura, bogare de is grofales, bogare de pare; iscabbúllere de calecuna cosa / iscancarata de risu = iscacagliada; iscancaraisí de mandai, donai cosa = smeraisí, isperrumàresi Sinònimos e contràrios iscancaredhare, iscancaritare, isconsiminzare, spulliciae / iscabbúllere 2. fit trabballante e netu de bíssios, ma su èssere aggarrau est maladia mala a iscancarare 3. a intèndhede su teu de una mamma po su fizu che iscàncarat s'ànima ◊ papo calecuna cosa tantu po che iscancarare su fàmene 4. cussus no si funt iscancaraus mai de mandai unu moi de trigu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire sortir des gonds Ingresu to unhinge Ispagnolu desquiciar, desgoznar Italianu scardinare Tedescu aus den Angeln heben.

iscioperónzu , nm Definitzione su iscioperare, su istare iscioperandho Sinònimos e contràrios isciòparu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de faire grève (la) Ingresu on strike Ispagnolu el hacer huelga Italianu scioperìo Tedescu Streiken.

isclarài , vrb: iscrarai Definitzione fàere craru, bogare a craru, fàere prus in colore craru (o fintzes ispiegandho cosa a foedhos)/ iscrarai sa boxi = ispertai sa boxi Sinònimos e contràrios ilgiarare, isclarire, iscrariai*, ispanigai, scampiai / ispiegare Frases oi su mengianu est imburrascau: funt is otu e no at iscrarau ancora ◊ as a biri un'ispéndula de luxi e s'ànima ti at a iscrariai ◊ unu lampu at iscrariau su logu 2. candu eus iscrarau sa coja portamu una fardeta imprestara! ◊ est un'argumentu difítzili a isclarai Tradutziones Frantzesu éclairer, faire jour Ingresu to light up, to clear Ispagnolu aclarar, clarear Italianu schiarire, illuminare, albeggiare Tedescu aufhellen, erleuchten, dämmern.

iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai, iscuriare, iscuricare, iscurigai, iscurigare, scurigai Definitzione essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole Sinònimos e contràrios imbugiare, indenotire, iscurèssere, murinai | ctr. abbrèschere, illuchèschere Maneras de nàrrere csn: avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire Frases mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus! 2. candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru 3. in foras fiat giai iscorigau mortu 4. semus assupridos a bidha iscurighendhe Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire nuit Ingresu to darken Ispagnolu anochecer Italianu farsi nòtte, annottare Tedescu Nacht werden.

iscucuài , vrb: iscucurai, iscucurare, iscucurrare, scucurai Definitzione trantzire su cúcuru de calecuna cosa, pigare e bogare su cucurru, su chi in s'istrégiu dhu'est in prus de is oros, betare sa cosa de un'istrégiu a imbuidadura; foedhandho de is boes, iscapiare de su carru; nau de is pódhighes (de is peis), isconcare, atumbare a forte sa conca a manera de che segare carre coment'e a iscovecadura; rfl. brinchidare a cúcuru ficadu, conca a bàsciu, e fintzes pèrdere is pilos de conca / lassare a ccn. che truncu iscucuradu = firmai chentza dhi fai narri su chi fut nendi Sinònimos e contràrios ilgavantare, illichidare, ismesujare, issucurare, sciusciai / igiúgnere | ctr. acucuai Frases li prenat sas bussacas de pisellu iscucuranne unu mesu muntone ◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che ndhe iscucurrare, de sa gàrriga ◊ faghimus carchi cosa pro che iscucurrare su malumore 2. istringhia sas dentes pro no piànghere candho mi iscucuraia sos pódhighes, andhendhe a pes nudos ◊ currimis a s'iscurtza cun sos pódhighes totu iscucurados 3. si nc'est iscucuau in funtana ◊ issu fut imbecendi e iscucuendisí Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire écouler le trop plein, vider Ingresu to fill, to take over flowing off Ispagnolu desmochar, descolmar Italianu scolmare Tedescu abstreichen.

iscuricàda , nf: iscuricata, iscurigada Definitzione su iscurigare; s'ora chi est iscurigandho Sinònimos e contràrios inchinadorzu, interighinada, interinada, intríchinu, iscurigadolzu, iscurigantina, murriadrosu, oscuressida | ctr. abbréschida Frases ch'essiat prima de fàghere die e torraiat a s'iscurigada ◊ tribagliaiat dae candho illughintinaiat a s'iscurigada ◊ dai candho faghet die finas a s'iscurigada istat a s'andhalitorra Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu noircir, faire nuit Ingresu nightfall Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire Tedescu sich verdunkeln.

iscurigadólzu, iscurigadórgiu, iscurigadòrza, iscurigadórzu , nm, nf: scorigadroxu Definitzione s'ora chi est iscurigandho, faendhosi note Sinònimos e contràrios inchinadorzu, interinada, interighinadorzu, interrighinu, intríchinu, irmurinada, iscuricada, iscurigantina, issuriadorzu, murriadroxu | ctr. abbréschida, arborinu Frases a s'iscurigadolzu fit ancora in campusantu ◊ sas dies colant chena si frimmare in avréschidas e iscurigadorzas chena contu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu noircir, faire nuit Ingresu dusk Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire Tedescu sich verdunkeln.

ismarrutzàre , vrb Definitzione bogare marrúcias, fàere is dentes de late ma fintzes su dhas pèrdere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire ses dents Ingresu to teethe Ispagnolu dentar Italianu indentare Tedescu zahnen.

isparài , vrb: isparare, sparai Definitzione betare unu tiru, tirare sa balla o sa càrriga de is armas de fogu; nau de is matas, brotare, apèrrere is ogos bogandho cambos noos (nau prus che àteru de is linnas chi perdent sa fògia in s’ierru); nau de animales, tzucare a cúrrere, currendho, pònnere a cúrrere; nau de gente, essire currendho, mòvere a cúrrere totinduna; nau de unu sorigàgiu, de un’artana, su si tancare a cropu, totinduna Sinònimos e contràrios fusilai / brotare / illorare Maneras de nàrrere csn: isparare a s'isticada = de acanta meda, itl. a bruciapélo; i. minas = fàghere iscopiare sas minas 2. gighet sos ojos che de madrepella e sa buca che rosa isparendhe ◊ in beranu bona parte de sas àrbures isparant e torrant a crèschere 3. is cuadhus si funt isparaus a cúrriri ◊ apo paradu su sorigarzu ma no bi at isparadu ◊ su tenedope s'est isparau Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu tirer, faire feu Ingresu to shoot Ispagnolu disparar Italianu sparare Tedescu schießen.

ispipigliàre, ispipillàre , vrb: ispipilliare, isprivillare, spibillae Definitzione essire o fàere prus biu, prus ischidu, abbistu, prontu, fàere impresse / i. su sonnu = fàere passare su sonnu, fàere ischidare Sinònimos e contràrios ispabigliare* Frases su binu batit allegria e ispipillat sa fantasia ◊ sicomente non miras, carchi die t'ispipillas si ses ocricunzau! ◊ sa vidha si est torrandhe a ispipillare apustis de sa gherra ◊ Antonedhu si fut isprivillau e birgunza no ndhe teniat prus ◊ bos ispipíglio su sonnu, deo! 2. ispipíllati, si los cheres bídere colandhe! ◊ si no t'ispipillas, sos àteros ti nche colant totus a innantis Tradutziones Frantzesu faire ou devenir plus vif, animé Ingresu to liven up Ispagnolu animar Italianu vivacizzare Tedescu beleben.

istagiài, istagiàre , vrb: istagliai, istallai, istallare, istalliare, istazare, istedhare 1, stagiai Definitzione pigare e istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un’àtera, isconciare una loba, de lassare addaesegus, separare fintzes a segadura, a tramesadura, a furadura, ispartzire in pianos Sinònimos e contràrios aredae, irgrustiare, iscambuliare, iscamedhare, iscedhai, istellare / istegiare, istesare / chirrare, iscrobare, scunfúndiri / istacare, secare | ctr. aggrustare, atagiai, intaxae Frases candho is angiones si ammesturant dhos acorrant po dhos istagiare ◊ su pastore in Santandria che istazat sa lachinza dae su madricau ◊ at istallau is brebeis de is crabas ◊ si ndhe istallat su mascru dae sas berveches ◊ cussos duos si che sunt istedhaos unu tretu mannu dae sa tropa 2. candho arribbat a s'oru de sas àteras tropas, issu s'istazat e si nche andhat a daennantis 3. ndi dh'at istallau un'origa a mússiu ◊ su tretu de Sa Pratzita pariat cosa sua: si ndi dh'iat coment'e istallau (B.Lobina)◊ un'annu a oe mi ant istazadu sa robba 4. si benit istallau totu a muru nc'est logu po palla e po istàntzias (B.Casula)◊ su fundhu de su forru est istagiau in duas partes ◊ is domos prus antigas non giughent soleta, ma funt istagiadas a truncos e tàulas ◊ un'aposentu mannu dh'ant istagiau a tendhas e faint crocai a una parti is maschitedhus e in s'àtera is piciochedhas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire sortir du troupeau, séparer Ingresu to separate, to discriminate Ispagnolu descarriar Italianu sbrancare, separare, discriminare Tedescu aus der Herde absondern, trennen.

istincàre , vrb Definitzione torrare a istincu, illangiare meda a fortza de istare chentza papare Sinònimos e contràrios apedhuncare, illanzigare, irromasire, isminunchire, scalaxiri, slangiri Frases s'ómine, si no est istirau a minore, torrat a risu, sa gana li sichit sas códias, istincat e si bufat sos pódhighes ◊ at presu su cabadhu a unu chercu e l'at lassau bíndhichi dies a istincare, pro che li bocare su bíssiu de manicare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire la faim Ingresu to go hungry Ispagnolu adelgazar, enflaquecer Italianu far la fame Tedescu hungern.

istribitàre , vrb: istribitzare Definitzione fàere istribitu, moida, giare genia de cropos cun is peis a terra, fintzes coment'e po si ammostare contràrios a calecuna cosa, o po fàere fuire Sinònimos e contràrios intrigliare, istrampizare, istripizare 2. istribitant e apedhant chi custas cosas sunt tropu ◊ si est pesadu a pabarotadas, istribitzendhe cun maigantu arrennegu Tradutziones Frantzesu faire du vacarme Ingresu to make a din Ispagnolu hacer ruido Italianu strepitare Tedescu lärmen.

«« Torra a chircare