Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ingalenàda , nf: inghelenada Definitzione su s'ingalenare; dormidedha de pagu contu Sinònimos e contràrios ghilimada, ingalinzu, mélinu 1, trúturu / ttrs. ingarinada Frases fit cassidu de sonnu: comente si est corcadu petzi at fatu s'ingalenada ◊ za bi apo drommidu, ma gai, apenas un'ingalenada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit somme Ingresu nap Ispagnolu siesta Italianu pìsolo, assopiménto Tedescu Schläfchen, Einschläferung.

iscàmpiu , nm Definitzione pagu pagu de tempus, su tanti de si fàere a bíere, coment'e una lampada / fàghere ccs. a s'i. = apenas chi fait Sinònimos e contràrios àchiu, fria, iscuta, paterefíliu, ratu 2 Frases aiseto sa note pro un'iscàmpiu de vida (L.Mele)◊ àpiu s'iscàmpiu, curriat a graminare pacos frochedhos ◊ si apo iscàmpiu benzo a ti agatare ◊ no apo iscàmpiu de nudha! ◊ cussu trabballu no mi lassat atzicu de iscàmpiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit moment Ingresu bit Ispagnolu ratito, instante Italianu attimino Tedescu kleiner Augenblick.

iscartzúdhu , agt, nm Definitzione chi est, o chie o cosa chi est de valore iscassu, de pagu balia, de pagu abbilesa, de pagas capacidades Sinònimos e contràrios cartzulla, iscartzafinu / ttrs. iscatzépuru Tradutziones Frantzesu nullité, petit bonhomme (vilain) Ingresu duffer, little nobody Ispagnolu nulidad, homúnculo Italianu schiappa, omiciàttolo Tedescu Stümper, Knirps.

iscúta , nf Definitzione pagu pagu de tempus, pag'ora / min. iscutighedha; un'i. manna = ora meda Sinònimos e contràrios àchiu, fria, gradixedhu, iscalancu, iscàmpiu, iscurta 1, mamentu, pódhixi, tanchixedhu Maneras de nàrrere csn: èssere a iscutas = a iscampiadas, a bicuacas, a bortas goi a bortas gai, a tretus (nadu de zente pro sa muta, su saludu, sos atuamentos, nadu de su tempus pro comente càmbiat de un’ora a s’àtera); a s'iscuta = assora, tandho, in cussu mamentu; da'inoghe a un'iscuta = de immoi a pagu Frases so un'iscuta manna isetendhe a tie! ◊ notas de focu mandho allutas: gai passo sas iscutas ◊ pensamentos, pasu no mi dades un'iscuta! ◊ Bonolvesos esside dae gianna pro iscultare a Gavinu un'iscuta! ◊ totu s'ammíschiat in pacas iscutas ◊ teniat gana de s'isvrasiare un'iscuta de ora ◊ apustis de un'iscutixedha cust'ómini s'est mortu po su spítzulu de una píbera 2. custu tempus no tenet frimmesa: a iscutas bogat su sole e a iscutas proet ◊ depet èssere macu: a iscutas riet e a iscutas pranghet! ◊ a iscutas est, su malàidu: a candho istat male meda, a candho paret unu pagu! ◊ pro sos grodhes faghimis sa tenta a iscutas cadunu 3. Giuanne, a s’iscuta, si presentat cun sa conca de mortu in pianta de manos e bínchida s'iscummissa! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit moment Ingresu little moment Ispagnolu ratito Italianu momentino Tedescu Weilchen.

isperàglia, isperàgliu , nf, nm: isperàllia, isperallu Definitzione apertura fata po giare isfogu a itesisiat, fintzes in is teuladas; apertura in sa genna po intrare lughe e ària, genia de crobecu in is fentanas de apèrrere po intrare lughe e tupare is imbidros; si narat fintzes po sa cosa (lughe) chi intrat Sinònimos e contràrios importoglitu, ispera 2, isperada, isperaxolu, isportellitu, poltellitu, polteta, portedhu, spiraderu Frases dai s'isperàllia de su bracone su batu no podiat intrare ◊ in domo sua sa lughe fit atzesa: si bidiat dae sos isperàglios a s'imboe ◊ sa lughe chi intrat in cuss'isperàgliu mi est intzeghendhe! ◊ mezus fàghedi lughe in s'isperàgliu già chi tancada as chérfidu sa gianna (G.A.Cossu)◊ fia averiguendhe dae s'isperàglia iscanzada 2. bi at galu carchi isperallu de luche o no bi at prus remédiu perunu? Ètimu itl. spiraglio Tradutziones Frantzesu petit volet, lucarne Ingresu shutter, dormer (window) Ispagnolu claraboya, postigo Italianu scurétto, abbaino Tedescu Dachfenster.

isprichédhu , nm Definitzione min. de ispricu, isprigu piticu Sinònimos e contràrios isprighighedhu, isprighitu Tradutziones Frantzesu petit miroir Ingresu small mirror Ispagnolu espejo Italianu specchiétto Tedescu Spieglein.

letixédhu , nm Definitzione min. de letu, letu minore e fintzes brasciolu Sinònimos e contràrios letinu Tradutziones Frantzesu petit lit, lit d'enfant Ingresu small bed, cradle Ispagnolu cama pequeña Italianu lettino, lettùccio Tedescu Bettchen.

minòre , agt, nm: minori Definitzione de duas o prus cosas, personas o àteru, sa chi tenet in calecunu piessignu prus pagu mannària; de cosas chi creschent, sa chi tenet prus pagu tempus; nau solu de gente, chi no est in tempus de tènnere totu su càrrigu de diritos, doveres, responsabbilidade, chi no at lómpiu is degheoto annos / a/c. custu foedhu, candho est impreau po distínghere númenes chi inditant su èssere piticu de una cosa, in DitzLcs. est incurtzau a min. e númenes deosi agiummai sèmpere acabbant in -edhu, -edha (es.: ómine, omin-edhu, fémina, femin-edha), ma podent acabbare in -ichedhu, -ixedhu e var. (is agt. po impiticare de prus sa calidade in méngua podent fàere in -edhedhu, -edhutzu, che a minore: minoredhu, minoredhedhu, minoredhutzu, e bolendho inditare custa calidade ancora prus in méngua si arrepitit -edh cantu si bolet faendho unu superlativu microscópicu…); sa méngua in -edhu, -ichedhu si faet no solu cun is númenes ma fintzes cun is agetivos e pps. po giare a cumprèndhere chi sa cosa o sa calidade no dhu'est própriu o fintzes chi funt esageraos (es. un'apretixedhu a bessí cun cussu frius po bagamundai!…◊ informadedhus funt, in custu logu…, no t'iscínt narri mancu s'oràriu de unu trenu! ◊ bellixedhu, tui, andendi a passillai a pantalonis segaus!…)/ sos minores = is fillus, s'úrtima generatzioni Sinònimos e contràrios acocoadu, bassu, minorache, minudu / giòvanu, piciocu, pisedhu 3 | ctr. mannu Frases est pisedhu minore e no podet zúghere su cabu de sa pessone manna ◊ coment'e ómine ghetabat pacu pupa, ma cantu fit minore de carena fit mannu de coro ◊ sa frommiga est un'animaledhu minore ◊ deo no apo a èssere mannu mannu ma no so mancu minore minore! (Mura)◊ abarra aundi t'ant biu de minori crescendi! 2. at modos de unu carriarzu, no rispetat ne minores e ne mannos ◊ a su minore za bi cheret pagu a che lu conchinare! ◊ su prus minore tenet bisonzu de su prus mannu ◊ depides dare auditu a su minore comente a su mannu (Deut.)◊ Luisi est su minore de fizos meos 3. sos minores no votant Sambenados e Provèrbios smb: Minore / prb: abba minore no girat molinu Ètimu ltn. minore(m) Tradutziones Frantzesu petit, mineur Ingresu small Ispagnolu pequeño, menor de edad Italianu pìccolo, minorènne Tedescu klein, niedrig, jung, Kleine.

minoredhédhu , agt Sinònimos e contràrios minoredhutzu, pirrichininiu Tradutziones Frantzesu très petit Ingresu very small Ispagnolu muy pequeño, minúsculo Italianu piccolíssimo Tedescu sehr klein.

minudedhédhu , agt Definitzione min. de minudu, chi est piticu meda Sinònimos e contràrios pichininiu, pirrichininiu | ctr. debberone, maduru, mannu Tradutziones Frantzesu tout petit, minuscule Ingresu tiny Ispagnolu minúsculo Italianu piccolino, minùscolo Tedescu sehr klein.

minúdu , agt, nm: minúgiu, minuju, minutu Definitzione chi tenet pagu mannària, piticu meda, chi si biet pagu; foedhandho de dinare (e nau prus che àteru pl.), muneda de petzadura pitica Sinònimos e contràrios minore, minuncu, pitichedhu / franchitu | ctr. debberone, maduru, mannu Maneras de nàrrere csn: bestiàmini m. = berbeghes, porcos, crabas; suore m. = sinnale malu de maladia, suore fine fine comente ndhe ponet sa frebba o àtera maladia (su de sa pelea essit fintzas a butios maduros); fàghere a m. = arrogai o segai a piticu, fai sa cosa pitichedhedha, a arrogus piticus; comporare, bèndhere sa cosa a sa minuja, a sa minuda = in cantidade minore, a pagu a pagu; zúghere dinari in minudos = portai dinai scapu Frases sa criatura bibet a súrbias minutedhas ◊ in sa conchedha sua tropu minuta bi ventulaiant arriscos de iscontzare totu ◊ ses minujedha e bella ◊ animales minúgios bivent in su ortigu ◊ sa gardanera est unu puzone minuju ◊ giuches ocredhos tunnos e minutos ◊ ajaja est minuja e lépia che foza 2. pro comporare cosa paga bi cheret dinari in minudos ◊ a francu francu, tantos minudos frommant sos maduros! 3. sa peta fàghela a minudu, gai l'agatant pronta a leare ◊ no cumbenit a bèndhere su casu a sa minuda: menzus béndhidu totu a una borta ◊ su suore minudu mintet pore, ca est s'imbassada de sos males Sambenados e Provèrbios smb: Minudu Ètimu ltn. minutus Tradutziones Frantzesu minuscule, petit, menu, monnaie Ingresu minute Ispagnolu menudo, moneda menuda Italianu minùscolo, minuto, spìcciolo Tedescu sehr klein.

mucadorédhu , nm: mucaloredhu, muncadoredhu, muncaloredhu Definitzione orrugu cuadrau de orrobba de portare in busciaca po innisire su nasu, limpiare is murros, o àteru; est fintzes muncadore piticu Sinònimos e contràrios pannigioledhu, pannutzedhu Frases cust'ómine comintzat a pránghede a borrighinos e si che at tirau su mucadoredhu de buzaca ◊ pònedi mucadoredhu in busaca, no ti bisonzet! 2. maridu e mulleri fiant a murrúngiu ca issa boliat pigai unu mucadoredhu de seda Tradutziones Frantzesu petit mouchoir Ingresu small hanky Ispagnolu pañuelo de bolsillo Italianu fazzolettino Tedescu Taschentuch (kleines).

murédhu , nm Definitzione min. de muru, muru bàsciu, fine, ma fintzes muredha / pònnere a muredhinu = a zisa de muredhu, de muru (ammurendhe a sa bona) Sinònimos e contràrios murichedhu Frases fit brinchiandhe su muredhu de su cubile 2. n'apo pesadu cussa foga de muru a muredhinu Sambenados e Provèrbios smb: Mureddu Tradutziones Frantzesu petit mur Ingresu little wall Ispagnolu muro bajo Italianu murétto Tedescu kleine Mauer.

murichèdha , nf Definitzione unu tanti pagu pagu (de cosa de papare, de bufare, de àteru) Sinònimos e contràrios arroghedhu, pibinida, pimpirida, piticada, ticu, tzuniedhu Tradutziones Frantzesu petit peu, petit bout, une goutte de vin Ingresu tiny bit Ispagnolu pellizco, gota Italianu zinzino Tedescu Stückchen (mangiare), Schlückchen (bere).

murriòne , nm Definitzione bruncu de linna, mescamente unu crispione; sa punta de s'iscala de su carru Sinònimos e contràrios arrasolu, barasone, ghirrisone, raspisone, tupisone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rejet, rejeton, brindille, petit bois, ronce Ingresu knotty branch Ispagnolu tocón Italianu brónco Tedescu Klotz.

mustalóru , nm: mustarolu, mustatzolu, mustitzolu Definitzione binighedhu lenu, mescamente su chi si faet aciunghendho abba a sa binatza chentza prentzada, apustis bogau su mustu Sinònimos e contràrios binitolu, piriciolu Frases custu mustarolu consolat sa genti sidia! ◊ unu màtulu de cosa apicadu signalaiat chi b'aiat mustatzolu a bufare ◊ a s'ómine chi est veru imbreagone deghet custu castigu: dae primu de pasare mustitzolu retiradu a presone! (F.Santoru) Terminologia iscientìfica bfg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit vin, piquette Ingresu light wine Ispagnolu vinillo, aguapié Italianu vinèllo Tedescu leichter Wein.

naiscólu , nm Definitzione nae pitica, cambighedhu Sinònimos e contràrios allixedha, naighedha, naissola Frases che puzonedhu chi leat su bolu pro si poder sustentu procurare cantat e tremet in su naiscolu ◊ unu fiore friscu, un'allizadu si bident in su matessi naiscolu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit rameau Ingresu twig Ispagnolu ramita Italianu ramoscèllo Tedescu Ästchen.

obighédhu , nm: opighedhu, pighedhu Definitzione min de óbiga: genia de arretza pitica, intéssia craca, intrada in d-una frochidha de ferru posta in màniga Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu petit filet de pêche Ingresu small creel with a handle Ispagnolu red pequeña Italianu cóppo Tedescu Kescher.

ofédhu , nm Definitzione min. de ofu: nodighedhu chi si faet in sa lana filada (mescamente candho no est bona) Sinònimos e contràrios budhuca, burroni 1, murutuledhu, nodichedhu, tzurunga Sambenados e Provèrbios smb: Offeddu Tradutziones Frantzesu petit nœud Ingresu small knot Ispagnolu nudo pequeño Italianu nodétto Tedescu Knötchen.

pabarítu , nm: poberitu 1, pibiritu Definitzione genia de calagasu pitichedhu / fàghere cosa a pibiritu = bene meda Sinònimos e contràrios bellacasu, carravarina, lepilepi, maniposa, pabaredhu*, pabedha, pibirinu, seisei 2. andhaiat su ballu a pibiritu Terminologia iscientìfica crp Tradutziones Frantzesu petit papillon Ingresu little butterfly Ispagnolu mariposita Italianu farfallina Tedescu kleiner Schmetterling.

«« Torra a chircare