ingalenàda , nf: inghelenada Definizione
su s'ingalenare; dormidedha de pagu contu
Sinonimi e contrari
ghilimada,
ingalinzu,
mélinu 1,
trúturu
/
ttrs. ingarinada
Frasi
fit cassidu de sonnu: comente si est corcadu petzi at fatu s'ingalenada ◊ za bi apo drommidu, ma gai, apenas un'ingalenada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit somme
Inglese
nap
Spagnolo
siesta
Italiano
pìsolo,
assopiménto
Tedesco
Schläfchen,
Einschläferung.
iscàmpiu , nm Definizione
pagu pagu de tempus, su tanti de si fàere a bíere, coment'e una lampada / fàghere ccs. a s'i. = apenas chi fait
Sinonimi e contrari
àchiu,
fria,
iscuta,
paterefíliu,
ratu 2
Frasi
aiseto sa note pro un'iscàmpiu de vida (L.Mele)◊ àpiu s'iscàmpiu, curriat a graminare pacos frochedhos ◊ si apo iscàmpiu benzo a ti agatare ◊ no apo iscàmpiu de nudha! ◊ cussu trabballu no mi lassat atzicu de iscàmpiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit moment
Inglese
bit
Spagnolo
ratito,
instante
Italiano
attimino
Tedesco
kleiner Augenblick.
iscartzúdhu , agt, nm Definizione
chi est, o chie o cosa chi est de valore iscassu, de pagu balia, de pagu abbilesa, de pagas capacidades
Sinonimi e contrari
cartzulla,
iscartzafinu
/
ttrs. iscatzépuru
Traduzioni
Francese
nullité,
petit bonhomme (vilain)
Inglese
duffer,
little nobody
Spagnolo
nulidad,
homúnculo
Italiano
schiappa,
omiciàttolo
Tedesco
Stümper,
Knirps.
iscúta , nf Definizione
pagu pagu de tempus, pag'ora / min. iscutighedha; un'i. manna = ora meda
Sinonimi e contrari
àchiu,
fria,
gradixedhu,
iscalancu,
iscàmpiu,
iscurta 1,
mamentu,
pódhixi,
tanchixedhu
Modi di dire
csn:
èssere a iscutas = a iscampiadas, a bicuacas, a bortas goi a bortas gai, a tretus (nadu de zente pro sa muta, su saludu, sos atuamentos, nadu de su tempus pro comente càmbiat de un’ora a s’àtera); a s'iscuta = assora, tandho, in cussu mamentu; da'inoghe a un'iscuta = de immoi a pagu
Frasi
so un'iscuta manna isetendhe a tie! ◊ notas de focu mandho allutas: gai passo sas iscutas ◊ pensamentos, pasu no mi dades un'iscuta! ◊ Bonolvesos esside dae gianna pro iscultare a Gavinu un'iscuta! ◊ totu s'ammíschiat in pacas iscutas ◊ teniat gana de s'isvrasiare un'iscuta de ora ◊ apustis de un'iscutixedha cust'ómini s'est mortu po su spítzulu de una píbera
2.
custu tempus no tenet frimmesa: a iscutas bogat su sole e a iscutas proet ◊ depet èssere macu: a iscutas riet e a iscutas pranghet! ◊ a iscutas est, su malàidu: a candho istat male meda, a candho paret unu pagu! ◊ pro sos grodhes faghimis sa tenta a iscutas cadunu
3.
Giuanne, a s’iscuta, si presentat cun sa conca de mortu in pianta de manos e bínchida s'iscummissa!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit moment
Inglese
little moment
Spagnolo
ratito
Italiano
momentino
Tedesco
Weilchen.
isperàglia, isperàgliu , nf, nm: isperàllia,
isperallu Definizione
apertura fata po giare isfogu a itesisiat, fintzes in is teuladas; apertura in sa genna po intrare lughe e ària, genia de crobecu in is fentanas de apèrrere po intrare lughe e tupare is imbidros; si narat fintzes po sa cosa (lughe) chi intrat
Sinonimi e contrari
importoglitu,
ispera 2,
isperada,
isperaxolu,
isportellitu,
poltellitu,
polteta,
portedhu,
spiraderu
Frasi
dai s'isperàllia de su bracone su batu no podiat intrare ◊ in domo sua sa lughe fit atzesa: si bidiat dae sos isperàglios a s'imboe ◊ sa lughe chi intrat in cuss'isperàgliu mi est intzeghendhe! ◊ mezus fàghedi lughe in s'isperàgliu già chi tancada as chérfidu sa gianna (G.A.Cossu)◊ fia averiguendhe dae s'isperàglia iscanzada
2.
bi at galu carchi isperallu de luche o no bi at prus remédiu perunu?
Etimo
itl.
spiraglio
Traduzioni
Francese
petit volet,
lucarne
Inglese
shutter,
dormer (window)
Spagnolo
claraboya,
postigo
Italiano
scurétto,
abbaino
Tedesco
Dachfenster.
isprichédhu , nm Definizione
min. de ispricu, isprigu piticu
Sinonimi e contrari
isprighighedhu,
isprighitu
Traduzioni
Francese
petit miroir
Inglese
small mirror
Spagnolo
espejo
Italiano
specchiétto
Tedesco
Spieglein.
letixédhu , nm Definizione
min. de letu, letu minore e fintzes brasciolu
Sinonimi e contrari
letinu
Traduzioni
Francese
petit lit,
lit d'enfant
Inglese
small bed,
cradle
Spagnolo
cama pequeña
Italiano
lettino,
lettùccio
Tedesco
Bettchen.
minòre , agt, nm: minori Definizione
de duas o prus cosas, personas o àteru, sa chi tenet in calecunu piessignu prus pagu mannària; de cosas chi creschent, sa chi tenet prus pagu tempus; nau solu de gente, chi no est in tempus de tènnere totu su càrrigu de diritos, doveres, responsabbilidade, chi no at lómpiu is degheoto annos / a/c. custu foedhu, candho est impreau po distínghere númenes chi inditant su èssere piticu de una cosa, in DitzLcs. est incurtzau a min. e númenes deosi agiummai sèmpere acabbant in -edhu, -edha (es.: ómine, omin-edhu, fémina, femin-edha), ma podent acabbare in -ichedhu, -ixedhu e var. (is agt. po impiticare de prus sa calidade in méngua podent fàere in -edhedhu, -edhutzu, che a minore: minoredhu, minoredhedhu, minoredhutzu, e bolendho inditare custa calidade ancora prus in méngua si arrepitit -edh cantu si bolet faendho unu superlativu microscópicu…); sa méngua in -edhu, -ichedhu si faet no solu cun is númenes ma fintzes cun is agetivos e pps. po giare a cumprèndhere chi sa cosa o sa calidade no dhu'est própriu o fintzes chi funt esageraos (es. un'apretixedhu a bessí cun cussu frius po bagamundai!…◊ informadedhus funt, in custu logu…, no t'iscínt narri mancu s'oràriu de unu trenu! ◊ bellixedhu, tui, andendi a passillai a pantalonis segaus!…)/ sos minores = is fillus, s'úrtima generatzioni
Sinonimi e contrari
acocoadu,
bassu,
minorache,
minudu
/
giòvanu,
piciocu,
pisedhu 3
| ctr.
mannu
Frasi
est pisedhu minore e no podet zúghere su cabu de sa pessone manna ◊ coment'e ómine ghetabat pacu pupa, ma cantu fit minore de carena fit mannu de coro ◊ sa frommiga est un'animaledhu minore ◊ deo no apo a èssere mannu mannu ma no so mancu minore minore! (Mura)◊ abarra aundi t'ant biu de minori crescendi!
2.
at modos de unu carriarzu, no rispetat ne minores e ne mannos ◊ a su minore za bi cheret pagu a che lu conchinare! ◊ su prus minore tenet bisonzu de su prus mannu ◊ depides dare auditu a su minore comente a su mannu (Deut.)◊ Luisi est su minore de fizos meos
3.
sos minores no votant
Cognomi e Proverbi
smb:
Minore
/
prb:
abba minore no girat molinu
Etimo
ltn.
minore(m)
Traduzioni
Francese
petit,
mineur
Inglese
small
Spagnolo
pequeño,
menor de edad
Italiano
pìccolo,
minorènne
Tedesco
klein,
niedrig,
jung,
Kleine.
minoredhédhu , agt Sinonimi e contrari
minoredhutzu,
pirrichininiu
Traduzioni
Francese
très petit
Inglese
very small
Spagnolo
muy pequeño,
minúsculo
Italiano
piccolíssimo
Tedesco
sehr klein.
minudedhédhu , agt Definizione
min. de minudu, chi est piticu meda
Sinonimi e contrari
pichininiu,
pirrichininiu
| ctr.
debberone,
maduru,
mannu
Traduzioni
Francese
tout petit,
minuscule
Inglese
tiny
Spagnolo
minúsculo
Italiano
piccolino,
minùscolo
Tedesco
sehr klein.
minúdu , agt, nm: minúgiu,
minuju,
minutu Definizione
chi tenet pagu mannària, piticu meda, chi si biet pagu; foedhandho de dinare (e nau prus che àteru pl.), muneda de petzadura pitica
Sinonimi e contrari
minore,
minuncu,
pitichedhu
/
franchitu
| ctr.
debberone,
maduru,
mannu
Modi di dire
csn:
bestiàmini m. = berbeghes, porcos, crabas; suore m. = sinnale malu de maladia, suore fine fine comente ndhe ponet sa frebba o àtera maladia (su de sa pelea essit fintzas a butios maduros); fàghere a m. = arrogai o segai a piticu, fai sa cosa pitichedhedha, a arrogus piticus; comporare, bèndhere sa cosa a sa minuja, a sa minuda = in cantidade minore, a pagu a pagu; zúghere dinari in minudos = portai dinai scapu
Frasi
sa criatura bibet a súrbias minutedhas ◊ in sa conchedha sua tropu minuta bi ventulaiant arriscos de iscontzare totu ◊ ses minujedha e bella ◊ animales minúgios bivent in su ortigu ◊ sa gardanera est unu puzone minuju ◊ giuches ocredhos tunnos e minutos ◊ ajaja est minuja e lépia che foza
2.
pro comporare cosa paga bi cheret dinari in minudos ◊ a francu francu, tantos minudos frommant sos maduros!
3.
sa peta fàghela a minudu, gai l'agatant pronta a leare ◊ no cumbenit a bèndhere su casu a sa minuda: menzus béndhidu totu a una borta ◊ su suore minudu mintet pore, ca est s'imbassada de sos males
Cognomi e Proverbi
smb:
Minudu
Etimo
ltn.
minutus
Traduzioni
Francese
minuscule,
petit,
menu,
monnaie
Inglese
minute
Spagnolo
menudo,
moneda menuda
Italiano
minùscolo,
minuto,
spìcciolo
Tedesco
sehr klein.
mucadorédhu , nm: mucaloredhu,
muncadoredhu,
muncaloredhu Definizione
orrugu cuadrau de orrobba de portare in busciaca po innisire su nasu, limpiare is murros, o àteru; est fintzes muncadore piticu
Sinonimi e contrari
pannigioledhu,
pannutzedhu
Frasi
cust'ómine comintzat a pránghede a borrighinos e si che at tirau su mucadoredhu de buzaca ◊ pònedi mucadoredhu in busaca, no ti bisonzet!
2.
maridu e mulleri fiant a murrúngiu ca issa boliat pigai unu mucadoredhu de seda
Traduzioni
Francese
petit mouchoir
Inglese
small hanky
Spagnolo
pañuelo de bolsillo
Italiano
fazzolettino
Tedesco
Taschentuch (kleines).
murédhu , nm Definizione
min. de muru, muru bàsciu, fine, ma fintzes muredha / pònnere a muredhinu = a zisa de muredhu, de muru (ammurendhe a sa bona)
Sinonimi e contrari
murichedhu
Frasi
fit brinchiandhe su muredhu de su cubile
2.
n'apo pesadu cussa foga de muru a muredhinu
Cognomi e Proverbi
smb:
Mureddu
Traduzioni
Francese
petit mur
Inglese
little wall
Spagnolo
muro bajo
Italiano
murétto
Tedesco
kleine Mauer.
murichèdha , nf Definizione
unu tanti pagu pagu (de cosa de papare, de bufare, de àteru)
Sinonimi e contrari
arroghedhu,
pibinida,
pimpirida,
piticada,
ticu,
tzuniedhu
Traduzioni
Francese
petit peu,
petit bout,
une goutte de vin
Inglese
tiny bit
Spagnolo
pellizco,
gota
Italiano
zinzino
Tedesco
Stückchen (mangiare),
Schlückchen (bere).
murriòne , nm Definizione
bruncu de linna, mescamente unu crispione; sa punta de s'iscala de su carru
Sinonimi e contrari
arrasolu,
barasone,
ghirrisone,
raspisone,
tupisone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rejet,
rejeton,
brindille,
petit bois,
ronce
Inglese
knotty branch
Spagnolo
tocón
Italiano
brónco
Tedesco
Klotz.
mustalóru , nm: mustarolu,
mustatzolu,
mustitzolu Definizione
binighedhu lenu, mescamente su chi si faet aciunghendho abba a sa binatza chentza prentzada, apustis bogau su mustu
Sinonimi e contrari
binitolu,
piriciolu
Frasi
custu mustarolu consolat sa genti sidia! ◊ unu màtulu de cosa apicadu signalaiat chi b'aiat mustatzolu a bufare ◊ a s'ómine chi est veru imbreagone deghet custu castigu: dae primu de pasare mustitzolu retiradu a presone! (F.Santoru)
Terminologia scientifica
bfg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit vin,
piquette
Inglese
light wine
Spagnolo
vinillo,
aguapié
Italiano
vinèllo
Tedesco
leichter Wein.
naiscólu , nm Definizione
nae pitica, cambighedhu
Sinonimi e contrari
allixedha,
naighedha,
naissola
Frasi
che puzonedhu chi leat su bolu pro si poder sustentu procurare cantat e tremet in su naiscolu ◊ unu fiore friscu, un'allizadu si bident in su matessi naiscolu
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit rameau
Inglese
twig
Spagnolo
ramita
Italiano
ramoscèllo
Tedesco
Ästchen.
obighédhu , nm: opighedhu,
pighedhu Definizione
min de óbiga: genia de arretza pitica, intéssia craca, intrada in d-una frochidha de ferru posta in màniga
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
petit filet de pêche
Inglese
small creel with a handle
Spagnolo
red pequeña
Italiano
cóppo
Tedesco
Kescher.
ofédhu , nm Definizione
min. de ofu: nodighedhu chi si faet in sa lana filada (mescamente candho no est bona)
Sinonimi e contrari
budhuca,
burroni 1,
murutuledhu,
nodichedhu,
tzurunga
Cognomi e Proverbi
smb:
Offeddu
Traduzioni
Francese
petit nœud
Inglese
small knot
Spagnolo
nudo pequeño
Italiano
nodétto
Tedesco
Knötchen.
pabarítu , nm: poberitu 1,
pibiritu Definizione
genia de calagasu pitichedhu / fàghere cosa a pibiritu = bene meda
Sinonimi e contrari
bellacasu,
carravarina,
lepilepi,
maniposa,
pabaredhu*,
pabedha,
pibirinu,
seisei
2.
andhaiat su ballu a pibiritu
Terminologia scientifica
crp
Traduzioni
Francese
petit papillon
Inglese
little butterfly
Spagnolo
mariposita
Italiano
farfallina
Tedesco
kleiner Schmetterling.