pabòni 1 , nm: palone 1,
paloni Definizione
puncione, orrugu de linna a punta po prantare cosas in s'ortu; nae de linna acutzada, prus che àteru iscomada, chi si ponet po arraigare is fundhos de sa bide in is bíngias; arraighina de dente; palu, puntedhu mannu puru
Sinonimi e contrari
rocu
/
ladicra,
pontedhu
Modi di dire
csn:
fàghere su p. = fàghere s'àrbure ritza, fai s'àrburi de s'arenada, o de sa nai; casciale a duos, a tres palones = chi portat duas, tres arréxinis; ebba de palone = sa de mesu, in s'arzola, presa a su rocu
Frasi
si ponent fichidos che duos palones ◊ at apicau su capedhu a unu paboni
Cognomi e Proverbi
smb:
Palone, Paloni
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit pieu
Inglese
stake
Spagnolo
estaca,
palo
Italiano
palétto
Tedesco
Pflock.
padezòne , nf, nm: padizona,
padizone,
parigioni Definizione
padedha pitica / min. parigionedhu
Sinonimi e contrari
padedhutza,
pingiadedhu,
pingiorighedhu
Frasi
gai est s'ou dae tempus antigu: unu andhat in frisciolu o padezone, s'àteru est in tres chidas… pudhighinu!
Etimo
ltn.
*patellione(m) ?
Traduzioni
Francese
petite marmite,
petit pot
Inglese
little pan
Spagnolo
cazo,
ollita
Italiano
pentolino,
pignattina
Tedesco
Töpfchen.
palighédhu , nm Definizione
orrugu de ferru grussu, longhitu e tundhu, a punta a una parte e a bisura de pei a s'àtera, impreau prus che àteru po fàere istampos in terra a fichire arraiga, frucàgios o àteru, o a mòvere (cun su pei, ca faet leva) pedras mannas
Sinonimi e contrari
palu,
prapali
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
petit pieu
Inglese
crowbar
Spagnolo
calce,
alzaprima
Italiano
palanchino
Tedesco
Hebelbaum.
pantelítu, pantellítu , nm Definizione
gennighedha pitica, parte de una porta o de una fentana (fintzes po serrare apitzu de s'imbidru)
Sinonimi e contrari
importoglitu,
isperàglia,
poltelitu*,
portedhu
Traduzioni
Francese
petit volet
Inglese
shutter
Spagnolo
postigo
Italiano
scurétto
Tedesco
Fensterladen.
peinchédhu , nm Definizione
peighedhu, pei piticu, pei de pipiu
Sinonimi e contrari
pedighedhu,
peúnculu
Traduzioni
Francese
petit pied
Inglese
small foot
Spagnolo
pie pequeño
Italiano
piedino
Tedesco
Füßchen.
pianíta , nf: pranita 1 Definizione
prana, pruschetotu pitica, po allisare sa linna / pàrrere passada in pranita (nau de fémina) = èssiri marria, portai titas pitichedhas
Frasi
ancora ischit tratare su martedhu, sa pianita e puru sa tenaja (A.Nínniri)
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
petit rabot
Inglese
jack plane
Spagnolo
juntera,
guimbarda
Italiano
piallétto
Tedesco
Schlichthobel.
pibidédhu , nm: pipidedhu Definizione
tipidiu, genia de lanighedha de su linu (o de sa lana etotu), sa parte prus fine de su linu; apen'apena, unu tanti paghedhedhu
Sinonimi e contrari
biculedhu,
filchinida,
palfaruza,
pimpidalla,
pimpirinalla,
pitzuedhu,
uchedhu
Frasi
a chie fut tepenandhe lana o pipidedhu, calicuna allatandhe, candho no fut isciapunandhe (A.Marceddu)
Traduzioni
Francese
petit peu
Inglese
only a little
Spagnolo
poquito
Italiano
pochettino
Tedesco
ein bißchen.
pichícu , agt, prn: biticu,
picicu,
piticu,
pitiu,
pitzicu Definizione
chi (o unu chi) tenet pagu mannària: nau cun ironia, su foedhu podet bòllere nàrrere mannu, meda, ma fintzes própriu minore, antzis minore meda, nudha puru, fintzes segundhu ite si iat a bòllere (es.: piticu su fàmini!… = meda (nau de unu chi giai si biet ca tenet fàmene); piticu su prexu!… = pagu, própriu nudha (nau de unu chi giai si biet chi no est prexau)/ min. piticadhedhu, pitichedhedhu, pitierredhedhu, pitiedhedhu, pitiridhedhu, pitirrinchinu; famíllia pitia = cun totu is fígios minores
Sinonimi e contrari
minore,
minudu,
picocu,
pistirincu,
pistiringhinu
| ctr.
mannu
Frasi
s'ierru fait is dis tanti pitias chi apena orbésciu bis iscurigai ◊ est piticadhedhu aditzu si bit! ◊ su fuedhai meda fait sa dí pitia
2.
at donau su bistiri a sa manna, sa rosa a sa pitica ◊ mellus a morri a pitiu po no sufriri a mannu tanti pena ◊ andat bèni po mannus e pitius
3.
piticu s'arrogu de casu chi si at segau… agiummai no mi ndi lassat!
Cognomi e Proverbi
smb:
Pitiu, Pittiu
/
prb:
mellus chi pràngiant is piticus chi no is mannus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit,
moins grand,
moindre
Inglese
small
Spagnolo
pequeño
Italiano
pìccolo,
minóre
Tedesco
klein.
pichirichédhu , nm Definizione
su pódhighe prus piticu
Sinonimi e contrari
didighedhu,
pintirighedhu,
podhichedhu,
tzintziricu
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
petit doigt
Inglese
little finger
Spagnolo
meñique
Italiano
mìgnolo
Tedesco
kleiner Finger,
kleine Zehe.
pigliète , agt, nm: pilete Definizione
maladia su pigliete! = arràbiu arratza de!...
Sinonimi e contrari
bagiariotu,
mauchedhu,
serpellucu
Etimo
ctl., spn.
pillet, pillete
Traduzioni
Francese
petit polisson
Inglese
urchin
Spagnolo
galopín,
travieso
Italiano
monèllo,
birichino,
furfante
Tedesco
Schelm,
Spitzbube,
Gauner.
pilócu , nm Definizione
piciochedhu fintzes a is dóighi, tréighi annos
Sinonimi e contrari
piciochedhu,
pillosu*,
pisedhu 3
Frasi
apo colau sos annos de pilocu apare cun mannoi meu
Traduzioni
Francese
petit garçon
Inglese
young boy
Spagnolo
niño,
mozo
Italiano
fanciullo,
ragazzino
Tedesco
kleiner Junge.
pintirína , nf, nm: pintirinu Definizione
genia de marchighedhu minudu minudu, fintzes in sa pedhe
Sinonimi e contrari
pannuga,
piga,
pintirighinu
Frasi
su chelu in note crara est a pintirinos: sunt sos istedhos chi lughent
2.
cussu pisedhu zughet sa cara totu a pintirinos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
point,
petit point
Inglese
point,
speck
Spagnolo
punto
Italiano
punto,
puntino
Tedesco
Punkt,
Pünktchen.
pipíu , nm, agt: pupiu Definizione
criadura mascu, minoredha, o fintzes matuchedha ma sèmpere de pagos annos / su p. de tziu Làllara = ómine intradu in tempus, mannu, antzianu
Sinonimi e contrari
bibbigorredhu,
pisedhu 3,
pillosu 1
/
cdh. stedhu 1
/
minore
Frasi
bàsciu de s'ora no nascit pipiu ◊ fit una fémmina sola chin sete pipios ◊ su pipiu at iscapau a pei, at cumentzau a fuedhai ◊ est torrau a pipiu a fortza de becesa! ◊ a su pitzinnu su babbu l'at batidu unu pupiu de linna, a zogare
2.
depeus lassai dogna isperdítziu e avesai sa genti, finas de candu est pipia, a si acuntentai de su chi tenit
Cognomi e Proverbi
smb:
Pipiu
/
prb:
àcua e frius annada de pipius
Traduzioni
Francese
petit enfant,
enfant
Inglese
babe
Spagnolo
niño
Italiano
bimbo,
bambino,
infante
Tedesco
Kind.
piriciólu, piricióu , nm: pirigiolu,
piritzolu,
priciolu Definizione
binighedhu lenu, fatu aciunghendho abba a sa binatza chentza prentzada, pustis bogau su mustu, e lassandhodha in sa cubedina calecuna die
Sinonimi e contrari
binetu,
binichedhu,
binitolu,
binuciolu,
mustaloru,
pició
Frasi
su piriciou tocat a dhu bufai innantis chi bengat tempus callenti, ca si pudescit ◊ oje, gadimassestat, toco su piritzolu!
Terminologia scientifica
bfg
Traduzioni
Francese
petit vin,
piquette
Inglese
light wine
Spagnolo
aguapié
Italiano
vinèllo
Tedesco
Tresterwein.
pisédhu 4 , nm: pisellu Definizione
genia de laore chi assimbígiat unu pagu a su pisu, a tega prus curtza, a granos tundhos e prus piticos, druche de sabore: si papat a friscu
Sinonimi e contrari
pisu 2,
pisuci,
písulu,
presúrtzisi
Terminologia scientifica
lrs, Pisum sativum
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
petit pois
Inglese
pea
Spagnolo
guisante
Italiano
pisèllo
Tedesco
Erbse.
pisúci, pisúcre , nm: pisudurchi,
pisudurci,
pisurce,
pisurche,
pisurci,
pisurtzis,
pisuruci,
presunci,
prisuci Definizione
basolu písiri, genia de laore (alegúmene, upm) chi assimbígiat unu pagu a su pisu, ma est a tega prus curtza, birde, a granos tundhos e prus piticos, druche de sabore: si papat a friscu e solu su granu (o papu)/ sprugai prisuci = irranare pisellu
Sinonimi e contrari
besudulci,
pisedhu 4,
pisu 2,
písulu,
presúrtzisi
/
cdh. fesudulci,
pisudulci
Frasi
su pisurci cumpriu mi dhu papu a prexeri… su scróciu est po su meri e su papu est su miu! ◊ de su prisuci si papat su papu ◊ s'istògomo de s'arbeghe si podet prènere cun su sàmbene ammeschiau cun casu friscu, pisurche o faighedha frisca ◊ si ndhe bogant is palines o is crobedhas po prugae su pisu, sa fà, su pisurce
Cognomi e Proverbi
smb:
Pisurci
Terminologia scientifica
lrs, Pisum sativum
Etimo
ltn.
pisum dulce
Traduzioni
Francese
petit pois
Inglese
pea
Spagnolo
guisante
Italiano
pisèllo
Tedesco
Erbse.
piticadhédhu , agt: pitichedhedhu Definizione
chi est piticu meda, própriu pagu cosa de mannària
Sinonimi e contrari
minudu,
picaradhedhu,
pitiarredhedhu,
pitinninniu,
pitirrinchinu,
tzintzirichedhu
| ctr.
debberone,
mannu
Traduzioni
Francese
très petit
Inglese
very small
Spagnolo
muy pequeño
Italiano
piccolìssimo
Tedesco
sehr klein.
pitzuédhu , nm Definizione
orrughedhu piticu, un'apenas de cosa
Sinonimi e contrari
arrogu,
bículu,
bucone,
cànciu,
pítzia,
tancu,
túturu
Frasi
depu aciungi unu pitzuedhu de craboni a su fogu
Traduzioni
Francese
petit morceau
Inglese
small piece
Spagnolo
trocito,
pedazo
Italiano
pezzétto
Tedesco
Stückchen.
podhighítu , nm Definizione
su pódhighe prus piticu de sa manu, de su pei
Sinonimi e contrari
didighedhu,
pintirighedhu,
podhichedhu,
putzichinedhu,
tzintziricu
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
petit doigt
Inglese
little finger (toe)
Spagnolo
meñique
Italiano
mìgnolo
Tedesco
kleiner Finger,
kleine Zehe.
pódhixi , nm Definizione
su pódhighe mannu de sa manu; un'apenas de cosa, unu tanti pigau cun sa punta de duos o tres pódhighes: podhixedhu si narat fintzes po iscutighedha, apenas de ora
Sinonimi e contrari
didumannu,
podhichemannu
/
gradixedhu,
iscuta,
pachitzedhu,
talighedhu,
tanchixedhu,
podhicada
2.
poboritu, mancu unu pódhixi de sabi in conca portat! ◊ seus che is mobentis in sa moba, girendu po unu podhixedhu de farra! ◊ dhi domandu de tenni unu podhixedhu de passiéntzia
3.
mi setzu unu podhixedhu, no m'istentu ◊ aspetit unu podhixedhu! ◊ lassaminci essiri unu podhixedhu a foras!
Traduzioni
Francese
assez peu,
petit peu
Inglese
not much
Spagnolo
poquito
Italiano
pochino
Tedesco
Daumen,
ein bißchen.