Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

anciulía , nf: antzulia Definitzione maladia chi no lassat mòvere, chi faet a dolore a si mòvere, de istare arrimaos; maladia mala a sanare, chi tirat a longas, chi no sanat, marturia Sinònimos e contràrios càncara, ciancanu / ciaca, indema, marturia Frases s'antzulia de sa betzesa: cun d-unu ladu sicu e in sa cadrea cun sas rodas! 2. apo passadu prus de annu e mesu de antzulia in domo ◊ consola onzi suferente, su chi suspirat in s'antzulia ◊ pro cantu sia abbituadu a bívere in antzulia, baranta oto dies chi so in su letu sunt medas etotu Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu ankylose, maladie chronique Ingresu ankylosis, chronic illness Ispagnolu anquilosis, enfermedad crónica Italianu anchilòsi, malattìa crònica Tedescu Ankylose, chronische Krankheit.

ciàca , nf Definitzione male, nésiga; male chi durat, malu a sanare Sinònimos e contràrios antzulia Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu maladie chronique, cachexie Ingresu cachexy Ispagnolu enfermedad crónica, dolencia, caquexia Italianu malattìa crònica, cachessìa Tedescu Kachexie.

dèma , nf: atema, demma, tema Definitzione maladia chi tirat a longas, aintru de sa carena e mancu bene connota, fintzes arremadiu, pecu Sinònimos e contràrios antzulia, ciaca, indema, insemia, témiu, tzemia / defeta, peca 1 2. mi dolet a mortóriu unu prumone, no potzo mancu respirae pro sa dema 3. sa dema cosa sua est chi est mandroni Tradutziones Frantzesu misère, maladie Ingresu ailment Ispagnolu enfermedad Italianu magagna, malattìa crònica Tedescu Gebrechen.

demàre , vrb: addemare Definitzione ingòllere tema, maladia, fàere dannu a sa salude Sinònimos e contràrios ammagagnare, ammaladiai, apuntorai, ilmaladiare, inciacai, tunconire | ctr. sanai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu attraper une maladie Ingresu to get an illness Ispagnolu enfermar Italianu prèndere una malattìa Tedescu erkranken.

fiàcu , agt: flacu, fracu Definitzione chi est a debbilesa, débbile mescamente de maladia Sinònimos e contràrios débbile, flúsciu, istasidu, infrachiu, modhi | ctr. crispu, folte, téteru Maneras de nàrrere csn: èssiri f. de cerbedhu = conchivracu, mancai sa mellus dí de s'annu, a unu, èssere tocadu a conca; èssiri de memória flaca = chi s'irméntigat totu; rídere a fiacu = arriri poita is àterus funt arriendi, ma sentza cumprèndiri bèni ita dhus at fatus a arriri; ríere a fiacu = arriri ca is àterus funt arriendi ma sentza cumprèndiri poita Frases seu fadiau fracu ◊ bandas fracu, solu in sa bia, e atruessas e imburchinas ◊ s'ifruentza che aiat leadu sos betzos piús fracos 2. ite pessone illusa e conchi fraca!…◊ si depit èssi acabbau de ammachiai, custu: est locu fracu ◊ sos de Foranu fint cussiderados unu pagu fracos de crevedhu Ètimu ltn. flaccus Tradutziones Frantzesu faible Ingresu weak Ispagnolu flojo, flaco Italianu fiacco, débole per malattia Tedescu schwach, kraftlos, geschwächt.

mabadía , nf: maladia, malaria, maledia, mobadia, mobeidia Definitzione cunditzione de un'organísimu animale o vegetale chi patit calecunu male, cosa chi àrterat sa vida normale, cambiamentu contràriu a s'organísimu e chi dhu faet istare male, de dhu fàere fintzes arrimare o mòrrere; si narat fintzes de ideas, pretesas e cumportamentos esageraos, de unu fàere chi no andhat bene e a sa sighia Sinònimos e contràrios male / neche | ctr. saludu, sanidade Maneras de nàrrere csn: colare, passare una m.; pesare dae m. = sanare, comintzare a si ndhe pesare dae su letu una borta passadu su male; m. mala = chi no sanat, grave, chi tirat a longas; fàgherendhe m. (de carchi chistione) = pigaisidha tropu a disprexeri, tropu a pentzamentu; sa m. de tziu Pitanu (chi portàt s'ala segada, ma su bicu sanu) = maladia pro iscusa, de mandronia; ghetaisí a sa m. = betàresi a malàidu, fàghere finta de èssere malàidu Frases de candho at passadu cussa maladia no podet ingullire ◊ si ndi agatat de mobadias mabas! ◊ parit chi siat una maladia chi no fait a sanai ◊ cussa maladia ndhe li est dipesa de su víssiu de fumare ◊ si no imprinzat cheret nàrrere chi tenet maledia ◊ nos inghiriabant totube maledias de mòrrere e fàmine a chintorja (M.Columbu)◊ de cussu mabivatu naràt ca dhi fut benida custa mobeidia (A.Merici) 2. lampu, arratza de maladia custa de istare de una festa a s'àtera! ◊ bella maladia, mih, sa mandronia!… 3. ndi fatzu maladia mala, no ndi torru in sèi! ◊ agiummai ndhe fateit maladia ca su babbu no la lasseit cojare cun chie cheriat issa ◊ parzo pesendhe dae maladia de cantu so débbile ◊ sa maledia mea est chi so iscurtzu, nudu, morindhe de sa gana Tradutziones Frantzesu maladie Ingresu illness Ispagnolu enfermedad Italianu malattìa Tedescu Krankheit, Leiden.

marturàre , vrb: ammarturai*, marturiai, marturiare Definitzione orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare Sinònimos e contràrios irmalaidare / allizare / trumentai | ctr. sanai / bodire, gosai Frases a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu 2. custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu 3. iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?! Tradutziones Frantzesu souffrir Ingresu to suffer a long sickness (from) Ispagnolu enfermar, sufrir mucho Italianu patire, soffrire a lungo per malattìa Tedescu leiden.

tèma , nf: atema, dema, tzema (sa t. = nr. satèma) Definitzione càusa, iscusa de unu male, maladia mancari no grave; fintzes prantu longu Sinònimos e contràrios ciaca, insemia, iscóticu, iscúgia, mendhea, taca 3, témiu, tzemia* Frases as collidu tema: mi pares tunconidu Tradutziones Frantzesu symptôme Ingresu illness beginning Ispagnolu principio de enfermedad Italianu difètto alla salute, princìpio di malattìa Tedescu schlechte Gesundheit, Anfang einer Krankheit.