baltzànu , agt, nm: batzanu,
brassanu,
bratzanu Definition
si narat de animale chi portat su cambúciu, o àteru arremu (fintzes ogu) de colore diferente s'unu de s'àteru; est númene chi ponent a su cane puru; nau de persona, chi no faet a si fidare, trassera, metzana / su brassanu = su pè (s'ungredha) de su cadhu, de sa baca
Synonyms e antonyms
pearbu,
pedibbellu
/
allabentinau,
baltzaneri,
trasseri,
stramu
Sentences
brassanu a unu, a duos, a tres, a bàtoro pes, a pes de nanti, de segus, a pes vicànicos
2.
su brassanu bratzu sou crudele e assassinu at fatu subra mia disatinu! ◊ no ti lessas ingannare dai cussu brassanu! ◊ dae tentu, mighi cussu est brassanu!
Scientific Terminology
ntl
Etymon
itl.
Translations
French
balzan
English
white-footed horse
Spanish
calzado,
manchado,
armiño
Italian
balzano
German
weißgestreift,
wunderlich,
Sonderling,
unzuverläßiger Mensch.
baltzànu 1 baltzàna
baltzellàna , nf: bartzellana 1,
porcellana 1 Definition
genia de pedra vulcànica
Scientific Terminology
mnr
Etymon
itl.
Translations
French
pouzzolane
English
pozzolan
Spanish
puzolana,
puzol
Italian
pozzolana
German
Puzzolan.
bàltziga bàlcica
baltzigàre , vrb Definition
foedhare in cobertantza
Synonyms e antonyms
alaviai,
suspare
Etymon
srd.
Translations
French
s'exprimer par métaphore
English
to speak metaphorically
Spanish
metaforizar
Italian
metaforeggiare
German
sich bildlich ausdrücken.
bàltzu , nm: bartzu,
bràciu,
brassu,
bratzu Definition
parte de sa carena chi andhat de su codhu a sa manu, distintu in duas partes de mesania, in su cuidu: in is animales, est sa camba de ananti; si narat fintzes de àteru (es. cambu grussu de mata, aina de traperi po intrare mànigas o camberas de pantalone a prentzare); coment'e medida, unos 75 centímetros de longària (tres prammos)/ min. bratzichedhu, bratzitu
Synonyms e antonyms
camba 2,
fratu 2
Idioms
csn:
sa canna, sa cannedha de su bratzu = sa parte de su bratzu de su cuidu a sa manu, itl. avambràccio; bratzu de cadrea = parte de una cadira aundi fait a pònniri is bratzus apitzus, candu unu si setzit; b. de àrbure, de riu, de mare = camba; su bratzu de s'arromana = su fusu o canna cun sas intacas, ue si ponet su pirone; andai cun is bratzus sciàcula sciàcula, sciamiendu = cun sos bratzos péndhuli péndhuli, coment'e bantzighendhe; fugliare una cosa a cantu curret bratzu = atesu meda, a totu codhu; èssere, rúere, leare in bratzos = itl. tra le braccia
Sentences
fut a fàere sa meigina a su brassu ◊ fillu tuu portaiat su brassu betau in codhus a una burreca bella! ◊ bidesit un'upa niedha cun su fusile in baltzos ◊ cussu portat unu bratzu retentu
Surnames and Proverbs
smb:
Bratzu
Scientific Terminology
crn
Etymon
ltn.
brachium
Translations
French
bras
English
arm
Spanish
brazo
Italian
bràccio
German
Arm.
bàlu , avb: (cun /b–/ a lampalughe apustis de vocale)
galu* 1 Definition
fintzes como, chi no at acabbau, chi si agatat como puru nau de tempus chi est durandho fintzes in su tempus chi si foedhat: si narat fintzes in su sensu de in prus, a prus de s'àteru
Synonyms e antonyms
ancora
Sentences
sas piantas chi gighent balu vida parent pedendhe su bàlsamu divinu a sas aeras (G.Monzitta)◊ sunt passados chimbanta annos e balu mi ndhe ammento ◊ su campile fit cun totu s'elva balu bilde ◊ so cuntentu de ti poder balu ajuare
2.
issos como nos sighint a mirare e pregant alu pro nois ◊ alu, a Babbu nostru li dimandhamos de nos difèndhere dae sas tentasciones
Translations
French
encore
English
still
Spanish
todavía,
aún
Italian
ancóra
German
noch.
baluàldu, baluàrdu , nm Synonyms e antonyms
baltione
Translations
French
rempart,
bastion
English
rampart
Spanish
baluarte
Italian
baluardo
German
Bollwerk.
bàlva , nf: alva,
barba,
barva,
braba,
varva Definition
su pilu chi creschet a s'ómine de trempas a is murros e a su gúturu; su tretu puntudu de sa cara, sa punta de sa barra de fundhu; foedhandho de erbas e matas, arraighinas fines e longas
Synonyms e antonyms
baedhu
/
radichina
/
cdh. balba
Idioms
csn:
fàghere una cosa che barba de isposu = bene meda; fàere sa braba cun duos corognos = fai is cosas chen'e is ainas adatas; is barbas de su pisci = zenia de alighedhas; barba de pudhu, de caboni = brabas, zenia de nàcaras chi zughet pendhindhe in bula; barba de becu, de craba = tzufu de pilu longu chi zughent suta de sa barra de fundhu; erba de braba = "andropogon hirtus", zenia de erba chi de sa raighina faghent ispàtzulas; fai barba (faedhendhe de àrbures)= bogare, pònnere raighinas; brabas de soli = raighinas subra subra, a paris a terra; abbarrai a barba asciuta = cun d-unu prammu de nasu, chentza su chi s'isperaiat
3.
in terra letu adatu apo agatadu e balvas apo postu e so naschidu
Surnames and Proverbs
smb:
Barba
Scientific Terminology
crn
Etymon
ltn.
barba
Translations
French
barbe,
menton
English
beard,
chin
Spanish
barba
Italian
barba,
ménto
German
Bart,
Kinn.
balvàtu , nm: alvatu,
barbatu,
barvatu,
brabatu Definition
una prima aradura, prus che àteru in terra annigrina, a manera chi, candho si prenet, sa terra siat prus fàcile a dha trebballare
Synonyms e antonyms
abbalvatadura,
varvatonzu
/
cdh. balbatu
Sentences
che massaju, chi rútiu e lanzu barvatu at bortuladu a die intreu, de su sole bramaiat s'ocasu
Scientific Terminology
mssr.
Etymon
ltn.
vervactum
Translations
French
verdage
English
green manure
Spanish
abono en verde
Italian
sovèscio
German
Gründüngung.
bàlzu , agt: bàriu,
barju,
barzu,
braxu,
vàgliu Definition
de colores diferentes (ma ammesturau tra biancu e iscuriosu)
Synonyms e antonyms
bardeju,
barjolu,
bertigatu,
pintadu
Idioms
csn:
ogus braxus = itl. glàuchi, azzurrógnoli; braxu mannu (pilloni)= anadone, circuredha; campu braxu = terrinu a pàsculu ue bi at matas puru, logu campu ma no deunudotu
Sentences
su cane meu est barzu, de colore ◊ sa luche barja de sas notes de luna ◊ de bestiolus ndi dhui iat murrus, biancus e braxus
2.
fiat un'ómini a ogus braxus ◊ fiat unu pipiu totu arrullau, fronti artu e ogus braxus
Scientific Terminology
clr
Etymon
ltn.
varius
Translations
French
bigarré,
bariolé
English
multicolored
Spanish
abigarrado
Italian
variopinto,
variegato
German
bunt.
bàma , nf: Definition
brebès a chedha manna totu a unu, is brebès de unu pastore leadas totus impare
Synonyms e antonyms
arbutzu,
arede,
cedha,
creze,
gama*,
grústiu,
majone,
retile,
retolu,
robba 1,
tàgiu
Sentences
cussu pastore tenet bama manna, de nessi treghentas berbeghes ◊ in binza bi sunt sos cunillos a bama faghindhe dannu
Scientific Terminology
pst
Translations
French
troupeau
English
flock
Spanish
rebaño
Italian
grégge
German
Herde.
bamàlzu, bamàrzu , nm Definition chie custódiat, càstiat, paschet unu tàgiu Synonyms e antonyms alvegalzu, berbecàlgiu, gamaresu Sentences a múrghere recuiant duas bamas cun sos bamarzos de su madrigadu ◊ Deus mi at fatu bamarzu e pastore de úndhighi ànimas… Scientific Terminology prf Etymon srd.
bambàche, bambàghe , nm, nf: bambaxa,
bambaxi,
bombaghe Definition
genia de lanedha modhe modhe, posta a isterrimentu po cosa dilicada meda
Synonyms e antonyms
cdh. bambàcia,
ttrs. cutonivrósciu
Sentences
sas gardaneras ant fatu su nidu chin pinnas e lanedha e inintro est modhe che bambache ◊ fintzas in sa foresta su leone regnat cun coro modhe che bambaghe
Etymon
ltn.
bambace(m)
Translations
French
ouate
English
cotton-wool
Spanish
algodón
Italian
bambàgia
German
Baumwollabfall,
Watte.
bambàle , agt, nm Definition nau de unu, chi o chie si cumportat cun pagu giudítziu, chi est chentza cunsideru Synonyms e antonyms bambioco Sentences cussu est machine de calchi bambale Etymon srd.
bamballóina , avb Definition a b. = in tàntaris, chi no est postu seguru.
bamballúmene , nm: Definition cosa chi si ponet tanti de prènnere, pigare logu Synonyms e antonyms ballúmene Sentences bi ant postu paza pro fàghere bamballúmene Etymon srd.
bambalòca babballúca
bambarédhu , agt Definition unu pagu bambu, mancantedhu de sale Synonyms e antonyms bambighedhu, bambighinu, bambisinu, bambitu | ctr. salidonzu Scientific Terminology sbr.
bambaródhu , agt Definition chi pecat a bambu, chi giughet pagu sale Synonyms e antonyms bambarodhu, bambisinu Sentences custu brou est bambarodhu Etymon srd.