A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

baltzànu , agt, nm: batzanu, brassanu, bratzanu Definitzione si narat de animale chi portat su cambúciu, o àteru arremu (fintzes ogu) de colore diferente s'unu de s'àteru; est númene chi ponent a su cane puru; nau de persona, chi no faet a si fidare, trassera, metzana / su brassanu = su pè (s'ungredha) de su cadhu, de sa baca Sinònimos e contràrios pearbu, pedibbellu / allabentinau, baltzaneri, trasseri, stramu Frases brassanu a unu, a duos, a tres, a bàtoro pes, a pes de nanti, de segus, a pes vicànicos 2. su brassanu bratzu sou crudele e assassinu at fatu subra mia disatinu! ◊ no ti lessas ingannare dai cussu brassanu! ◊ dae tentu, mighi cussu est brassanu! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu balzan Ingresu white-footed horse Ispagnolu calzado, manchado, armiño Italianu balzano Tedescu weißgestreift, wunderlich, Sonderling, unzuverläßiger Mensch.

baltzànu 1 baltzàna

baltzellàna , nf: bartzellana 1, porcellana 1 Definitzione genia de pedra vulcànica Terminologia iscientìfica mnr Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu pouzzolane Ingresu pozzolan Ispagnolu puzolana, puzol Italianu pozzolana Tedescu Puzzolan.

bàltziga bàlcica

baltzigàre , vrb Definitzione foedhare in cobertantza Sinònimos e contràrios alaviai, suspare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'exprimer par métaphore Ingresu to speak metaphorically Ispagnolu metaforizar Italianu metaforeggiare Tedescu sich bildlich ausdrücken.

bàltzu , nm: bartzu, bràciu, brassu, bratzu Definitzione parte de sa carena chi andhat de su codhu a sa manu, distintu in duas partes de mesania, in su cuidu: in is animales, est sa camba de ananti; si narat fintzes de àteru (es. cambu grussu de mata, aina de traperi po intrare mànigas o camberas de pantalone a prentzare); coment'e medida, unos 75 centímetros de longària (tres prammos)/ min. bratzichedhu, bratzitu Sinònimos e contràrios camba 2, fratu 2 Maneras de nàrrere csn: sa canna, sa cannedha de su bratzu = sa parte de su bratzu de su cuidu a sa manu, itl. avambràccio; bratzu de cadrea = parte de una cadira aundi fait a pònniri is bratzus apitzus, candu unu si setzit; b. de àrbure, de riu, de mare = camba; su bratzu de s'arromana = su fusu o canna cun sas intacas, ue si ponet su pirone; andai cun is bratzus sciàcula sciàcula, sciamiendu = cun sos bratzos péndhuli péndhuli, coment'e bantzighendhe; fugliare una cosa a cantu curret bratzu = atesu meda, a totu codhu; èssere, rúere, leare in bratzos = itl. tra le braccia Frases fut a fàere sa meigina a su brassu ◊ fillu tuu portaiat su brassu betau in codhus a una burreca bella! ◊ bidesit un'upa niedha cun su fusile in baltzos ◊ cussu portat unu bratzu retentu Sambenados e Provèrbios smb: Bratzu Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. brachium Tradutziones Frantzesu bras Ingresu arm Ispagnolu brazo Italianu bràccio Tedescu Arm.

bàlu , avb: (cun /b–/ a lampalughe apustis de vocale) galu* 1 Definitzione fintzes como, chi no at acabbau, chi si agatat como puru nau de tempus chi est durandho fintzes in su tempus chi si foedhat: si narat fintzes in su sensu de in prus, a prus de s'àteru Sinònimos e contràrios ancora Frases sas piantas chi gighent balu vida parent pedendhe su bàlsamu divinu a sas aeras (G.Monzitta)◊ sunt passados chimbanta annos e balu mi ndhe ammento ◊ su campile fit cun totu s'elva balu bilde ◊ so cuntentu de ti poder balu ajuare 2. issos como nos sighint a mirare e pregant alu pro nois ◊ alu, a Babbu nostru li dimandhamos de nos difèndhere dae sas tentasciones Tradutziones Frantzesu encore Ingresu still Ispagnolu todavía, aún Italianu ancóra Tedescu noch.

baluàldu, baluàrdu , nm Sinònimos e contràrios baltione Tradutziones Frantzesu rempart, bastion Ingresu rampart Ispagnolu baluarte Italianu baluardo Tedescu Bollwerk.

bàlva , nf: alva, barba, barva, braba, varva Definitzione su pilu chi creschet a s'ómine de trempas a is murros e a su gúturu; su tretu puntudu de sa cara, sa punta de sa barra de fundhu; foedhandho de erbas e matas, arraighinas fines e longas Sinònimos e contràrios baedhu / radichina / cdh. balba Maneras de nàrrere csn: fàghere una cosa che barba de isposu = bene meda; fàere sa braba cun duos corognos = fai is cosas chen'e is ainas adatas; is barbas de su pisci = zenia de alighedhas; barba de pudhu, de caboni = brabas, zenia de nàcaras chi zughet pendhindhe in bula; barba de becu, de craba = tzufu de pilu longu chi zughent suta de sa barra de fundhu; erba de braba = "andropogon hirtus", zenia de erba chi de sa raighina faghent ispàtzulas; fai barba (faedhendhe de àrbures)= bogare, pònnere raighinas; brabas de soli = raighinas subra subra, a paris a terra; abbarrai a barba asciuta = cun d-unu prammu de nasu, chentza su chi s'isperaiat 3. in terra letu adatu apo agatadu e balvas apo postu e so naschidu Sambenados e Provèrbios smb: Barba Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. barba Tradutziones Frantzesu barbe, menton Ingresu beard, chin Ispagnolu barba Italianu barba, ménto Tedescu Bart, Kinn.

balvàtu , nm: alvatu, barbatu, barvatu, brabatu Definitzione una prima aradura, prus che àteru in terra annigrina, a manera chi, candho si prenet, sa terra siat prus fàcile a dha trebballare Sinònimos e contràrios abbalvatadura, varvatonzu / cdh. balbatu Frases che massaju, chi rútiu e lanzu barvatu at bortuladu a die intreu, de su sole bramaiat s'ocasu Terminologia iscientìfica mssr. Ètimu ltn. vervactum Tradutziones Frantzesu verdage Ingresu green manure Ispagnolu abono en verde Italianu sovèscio Tedescu Gründüngung.

bàlzu , agt: bàriu, barju, barzu, braxu, vàgliu Definitzione de colores diferentes (ma ammesturau tra biancu e iscuriosu) Sinònimos e contràrios bardeju, barjolu, bertigatu, pintadu Maneras de nàrrere csn: ogus braxus = itl. glàuchi, azzurrógnoli; braxu mannu (pilloni)= anadone, circuredha; campu braxu = terrinu a pàsculu ue bi at matas puru, logu campu ma no deunudotu Frases su cane meu est barzu, de colore ◊ sa luche barja de sas notes de luna ◊ de bestiolus ndi dhui iat murrus, biancus e braxus 2. fiat un'ómini a ogus braxus ◊ fiat unu pipiu totu arrullau, fronti artu e ogus braxus Terminologia iscientìfica clr Ètimu ltn. varius Tradutziones Frantzesu bigarré, bariolé Ingresu multicolored Ispagnolu abigarrado Italianu variopinto, variegato Tedescu bunt.

bàma , nf: Definitzione brebès a chedha manna totu a unu, is brebès de unu pastore leadas totus impare Sinònimos e contràrios arbutzu, arede, cedha, creze, gama*, grústiu, majone, retile, retolu, robba 1, tàgiu Frases cussu pastore tenet bama manna, de nessi treghentas berbeghes ◊ in binza bi sunt sos cunillos a bama faghindhe dannu Terminologia iscientìfica pst Tradutziones Frantzesu troupeau Ingresu flock Ispagnolu rebaño Italianu grégge Tedescu Herde.

bamàlzu, bamàrzu , nm Definitzione chie custódiat, càstiat, paschet unu tàgiu Sinònimos e contràrios alvegalzu, berbecàlgiu, gamaresu Frases a múrghere recuiant duas bamas cun sos bamarzos de su madrigadu ◊ Deus mi at fatu bamarzu e pastore de úndhighi ànimas… Terminologia iscientìfica prf Ètimu srd.

bambàche, bambàghe , nm, nf: bambaxa, bambaxi, bombaghe Definitzione genia de lanedha modhe modhe, posta a isterrimentu po cosa dilicada meda Sinònimos e contràrios cdh. bambàcia, ttrs. cutonivrósciu Frases sas gardaneras ant fatu su nidu chin pinnas e lanedha e inintro est modhe che bambache ◊ fintzas in sa foresta su leone regnat cun coro modhe che bambaghe Ètimu ltn. bambace(m) Tradutziones Frantzesu ouate Ingresu cotton-wool Ispagnolu algodón Italianu bambàgia Tedescu Baumwollabfall, Watte.

bambàle , agt, nm Definitzione nau de unu, chi o chie si cumportat cun pagu giudítziu, chi est chentza cunsideru Sinònimos e contràrios bambioco Frases cussu est machine de calchi bambale Ètimu srd.

bamballóina , avb Definitzione a b. = in tàntaris, chi no est postu seguru.

bamballúmene , nm: Definitzione cosa chi si ponet tanti de prènnere, pigare logu Sinònimos e contràrios ballúmene Frases bi ant postu paza pro fàghere bamballúmene Ètimu srd.

bambalòca babballúca

bambarédhu , agt Definitzione unu pagu bambu, mancantedhu de sale Sinònimos e contràrios bambighedhu, bambighinu, bambisinu, bambitu | ctr. salidonzu Terminologia iscientìfica sbr.

bambaródhu , agt Definitzione chi pecat a bambu, chi giughet pagu sale Sinònimos e contràrios bambarodhu, bambisinu Frases custu brou est bambarodhu Ètimu srd.