baltzànu , agt, nm: batzanu,
brassanu,
bratzanu Definizione
si narat de animale chi portat su cambúciu, o àteru arremu (fintzes ogu) de colore diferente s'unu de s'àteru; est númene chi ponent a su cane puru; nau de persona, chi no faet a si fidare, trassera, metzana / su brassanu = su pè (s'ungredha) de su cadhu, de sa baca
Sinonimi e contrari
pearbu,
pedibbellu
/
allabentinau,
baltzaneri,
trasseri,
stramu
Frasi
brassanu a unu, a duos, a tres, a bàtoro pes, a pes de nanti, de segus, a pes vicànicos
2.
su brassanu bratzu sou crudele e assassinu at fatu subra mia disatinu! ◊ no ti lessas ingannare dai cussu brassanu! ◊ dae tentu, mighi cussu est brassanu!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
balzan
Inglese
white-footed horse
Spagnolo
calzado,
manchado,
armiño
Italiano
balzano
Tedesco
weißgestreift,
wunderlich,
Sonderling,
unzuverläßiger Mensch.
baltzànu 1 baltzàna
baltzellàna , nf: bartzellana 1,
porcellana 1 Definizione
genia de pedra vulcànica
Terminologia scientifica
mnr
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
pouzzolane
Inglese
pozzolan
Spagnolo
puzolana,
puzol
Italiano
pozzolana
Tedesco
Puzzolan.
bàltziga bàlcica
baltzigàre , vrb Definizione
foedhare in cobertantza
Sinonimi e contrari
alaviai,
suspare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'exprimer par métaphore
Inglese
to speak metaphorically
Spagnolo
metaforizar
Italiano
metaforeggiare
Tedesco
sich bildlich ausdrücken.
bàltzu , nm: bartzu,
bràciu,
brassu,
bratzu Definizione
parte de sa carena chi andhat de su codhu a sa manu, distintu in duas partes de mesania, in su cuidu: in is animales, est sa camba de ananti; si narat fintzes de àteru (es. cambu grussu de mata, aina de traperi po intrare mànigas o camberas de pantalone a prentzare); coment'e medida, unos 75 centímetros de longària (tres prammos)/ min. bratzichedhu, bratzitu
Sinonimi e contrari
camba 2,
fratu 2
Modi di dire
csn:
sa canna, sa cannedha de su bratzu = sa parte de su bratzu de su cuidu a sa manu, itl. avambràccio; bratzu de cadrea = parte de una cadira aundi fait a pònniri is bratzus apitzus, candu unu si setzit; b. de àrbure, de riu, de mare = camba; su bratzu de s'arromana = su fusu o canna cun sas intacas, ue si ponet su pirone; andai cun is bratzus sciàcula sciàcula, sciamiendu = cun sos bratzos péndhuli péndhuli, coment'e bantzighendhe; fugliare una cosa a cantu curret bratzu = atesu meda, a totu codhu; èssere, rúere, leare in bratzos = itl. tra le braccia
Frasi
fut a fàere sa meigina a su brassu ◊ fillu tuu portaiat su brassu betau in codhus a una burreca bella! ◊ bidesit un'upa niedha cun su fusile in baltzos ◊ cussu portat unu bratzu retentu
Cognomi e Proverbi
smb:
Bratzu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
brachium
Traduzioni
Francese
bras
Inglese
arm
Spagnolo
brazo
Italiano
bràccio
Tedesco
Arm.
bàlu , avb: (cun /b–/ a lampalughe apustis de vocale)
galu* 1 Definizione
fintzes como, chi no at acabbau, chi si agatat como puru nau de tempus chi est durandho fintzes in su tempus chi si foedhat: si narat fintzes in su sensu de in prus, a prus de s'àteru
Sinonimi e contrari
ancora
Frasi
sas piantas chi gighent balu vida parent pedendhe su bàlsamu divinu a sas aeras (G.Monzitta)◊ sunt passados chimbanta annos e balu mi ndhe ammento ◊ su campile fit cun totu s'elva balu bilde ◊ so cuntentu de ti poder balu ajuare
2.
issos como nos sighint a mirare e pregant alu pro nois ◊ alu, a Babbu nostru li dimandhamos de nos difèndhere dae sas tentasciones
Traduzioni
Francese
encore
Inglese
still
Spagnolo
todavía,
aún
Italiano
ancóra
Tedesco
noch.
baluàldu, baluàrdu , nm Sinonimi e contrari
baltione
Traduzioni
Francese
rempart,
bastion
Inglese
rampart
Spagnolo
baluarte
Italiano
baluardo
Tedesco
Bollwerk.
bàlva , nf: alva,
barba,
barva,
braba,
varva Definizione
su pilu chi creschet a s'ómine de trempas a is murros e a su gúturu; su tretu puntudu de sa cara, sa punta de sa barra de fundhu; foedhandho de erbas e matas, arraighinas fines e longas
Sinonimi e contrari
baedhu
/
radichina
/
cdh. balba
Modi di dire
csn:
fàghere una cosa che barba de isposu = bene meda; fàere sa braba cun duos corognos = fai is cosas chen'e is ainas adatas; is barbas de su pisci = zenia de alighedhas; barba de pudhu, de caboni = brabas, zenia de nàcaras chi zughet pendhindhe in bula; barba de becu, de craba = tzufu de pilu longu chi zughent suta de sa barra de fundhu; erba de braba = "andropogon hirtus", zenia de erba chi de sa raighina faghent ispàtzulas; fai barba (faedhendhe de àrbures)= bogare, pònnere raighinas; brabas de soli = raighinas subra subra, a paris a terra; abbarrai a barba asciuta = cun d-unu prammu de nasu, chentza su chi s'isperaiat
3.
in terra letu adatu apo agatadu e balvas apo postu e so naschidu
Cognomi e Proverbi
smb:
Barba
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
barba
Traduzioni
Francese
barbe,
menton
Inglese
beard,
chin
Spagnolo
barba
Italiano
barba,
ménto
Tedesco
Bart,
Kinn.
balvàtu , nm: alvatu,
barbatu,
barvatu,
brabatu Definizione
una prima aradura, prus che àteru in terra annigrina, a manera chi, candho si prenet, sa terra siat prus fàcile a dha trebballare
Sinonimi e contrari
abbalvatadura,
varvatonzu
/
cdh. balbatu
Frasi
che massaju, chi rútiu e lanzu barvatu at bortuladu a die intreu, de su sole bramaiat s'ocasu
Terminologia scientifica
mssr.
Etimo
ltn.
vervactum
Traduzioni
Francese
verdage
Inglese
green manure
Spagnolo
abono en verde
Italiano
sovèscio
Tedesco
Gründüngung.
bàlzu , agt: bàriu,
barju,
barzu,
braxu,
vàgliu Definizione
de colores diferentes (ma ammesturau tra biancu e iscuriosu)
Sinonimi e contrari
bardeju,
barjolu,
bertigatu,
pintadu
Modi di dire
csn:
ogus braxus = itl. glàuchi, azzurrógnoli; braxu mannu (pilloni)= anadone, circuredha; campu braxu = terrinu a pàsculu ue bi at matas puru, logu campu ma no deunudotu
Frasi
su cane meu est barzu, de colore ◊ sa luche barja de sas notes de luna ◊ de bestiolus ndi dhui iat murrus, biancus e braxus
2.
fiat un'ómini a ogus braxus ◊ fiat unu pipiu totu arrullau, fronti artu e ogus braxus
Terminologia scientifica
clr
Etimo
ltn.
varius
Traduzioni
Francese
bigarré,
bariolé
Inglese
multicolored
Spagnolo
abigarrado
Italiano
variopinto,
variegato
Tedesco
bunt.
bàma , nf: Definizione
brebès a chedha manna totu a unu, is brebès de unu pastore leadas totus impare
Sinonimi e contrari
arbutzu,
arede,
cedha,
creze,
gama*,
grústiu,
majone,
retile,
retolu,
robba 1,
tàgiu
Frasi
cussu pastore tenet bama manna, de nessi treghentas berbeghes ◊ in binza bi sunt sos cunillos a bama faghindhe dannu
Terminologia scientifica
pst
Traduzioni
Francese
troupeau
Inglese
flock
Spagnolo
rebaño
Italiano
grégge
Tedesco
Herde.
bamàlzu, bamàrzu , nm Definizione chie custódiat, càstiat, paschet unu tàgiu Sinonimi e contrari alvegalzu, berbecàlgiu, gamaresu Frasi a múrghere recuiant duas bamas cun sos bamarzos de su madrigadu ◊ Deus mi at fatu bamarzu e pastore de úndhighi ànimas… Terminologia scientifica prf Etimo srd.
bambàche, bambàghe , nm, nf: bambaxa,
bambaxi,
bombaghe Definizione
genia de lanedha modhe modhe, posta a isterrimentu po cosa dilicada meda
Sinonimi e contrari
cdh. bambàcia,
ttrs. cutonivrósciu
Frasi
sas gardaneras ant fatu su nidu chin pinnas e lanedha e inintro est modhe che bambache ◊ fintzas in sa foresta su leone regnat cun coro modhe che bambaghe
Etimo
ltn.
bambace(m)
Traduzioni
Francese
ouate
Inglese
cotton-wool
Spagnolo
algodón
Italiano
bambàgia
Tedesco
Baumwollabfall,
Watte.
bambàle , agt, nm Definizione nau de unu, chi o chie si cumportat cun pagu giudítziu, chi est chentza cunsideru Sinonimi e contrari bambioco Frasi cussu est machine de calchi bambale Etimo srd.
bamballóina , avb Definizione a b. = in tàntaris, chi no est postu seguru.
bamballúmene , nm: Definizione cosa chi si ponet tanti de prènnere, pigare logu Sinonimi e contrari ballúmene Frasi bi ant postu paza pro fàghere bamballúmene Etimo srd.
bambalòca babballúca
bambarédhu , agt Definizione unu pagu bambu, mancantedhu de sale Sinonimi e contrari bambighedhu, bambighinu, bambisinu, bambitu | ctr. salidonzu Terminologia scientifica sbr.
bambaródhu , agt Definizione chi pecat a bambu, chi giughet pagu sale Sinonimi e contrari bambarodhu, bambisinu Frasi custu brou est bambarodhu Etimo srd.