semàe , vrb: assemare, semai, semare Definition fàere semos, fruschedhas, pònnere singiale, marcu, istrúpiu, ma fintzes tocare ebbia Sentences balentiosu furone, passendhe lassaias burrighinos de fiados semados ◊ sa morte brincaiat suliertàndheli su coro semadu dae un'ispada 2. no ti apo nemmancu semau! ◊ "a maridu meu" (si faghet de linu, semada in su puntu piús biu) "giumpendhe a cadhu in unu riu si lu pigeit s'undha" ◊ s'àinu semadu no bàgiulat gropa ◊ chi dhu lassas fai, cussu ndi semat medas! (P.Pillonca) Etymon srd.
semàfaru, semàfuru , nm Definition
in is aggrugaduras de is orrugas, pruschetotu in citade e in orrugas mannas, singiale a tres lughes po regulare sa passada de màchinas e de gente: sa lughe orrúbia est po si firmare e ibertare, sa birde po passare, sa groga si alluet intremesu de is àteras duas po avartire chi est acanta a si allúere s'orrúbiu e giare su tempus de abbrandhare sa currera e firmare / s. a lampaluxi = cun sa luxi groga chi si alluit e istudat a borta a borta po avertiri de donai atentzioni e passai segundu sa régula de tot'is gruxeris (fai passai innantis is chi benint de dereta)
Sentences
in sos chirriadorzos sos semàfaros sunt bardianos severos pro chie depet colare ◊ su semàfaru est abbertu candho est birde
Translations
French
feu
English
traffic light
Spanish
semáforo
Italian
semàforo
German
Ampel.
semài semàe
semanéri , nm, agt Definition
retore, preede (de una crésia) chi dhu'est a chidas; chi durat una chida
2.
cussu est unu trabballu semaneri
Etymon
ctl., spn.
semaner, semanero
Translations
French
hebdomadaire
English
weekly
Spanish
semanal
Italian
settimanale
German
wöchentlich.
semàre semàe
semàre 1 , vrb Definition nau de cane, pigare su semu, su fragu, s'arrancu Synonyms e antonyms acarigai, arrastai, fiagare, isimare, nuscai.
sémbu , nm: semmu,
semu Definition
singiale o marcu, de maladia, de segada o de freadura, chi abbarrat (prus che àteru in sa pedhe); crosta, pigighedhu de sàmbene sicau comente faet in is segadas; genia de essidura in sa tita de is animales e a bortas de sa fémina allatandho; css. cosa chi abbarrat coment'e singiale lassau de un'àtera; dónnia cosa in cantu est distinta de un'àtera / min. semotu
Synonyms e antonyms
muca,
sémida,
sinnale
/
ampístula,
brussedha,
caigioni,
dolimazosa,
essidura,
frusca,
gurone,
pabedha 1,
postema,
semadura
/
piessignu
Idioms
csn:
su mali de is semos = zenia de apesta; sembu iscantau, coghinau = fruschedha martzida; semu de coi = carbuncu
Sentences
a s'àinu si li bident sos semos de comente l'at pitigadu su sedhone ◊ custas abbas de súlfaru assaldant sa carena de sos semos chi giughimus in ossos
2.
no ti che catzes su semu de sa frascada, si no est bene sicu, ca ti essit torra sàmbene! ◊ su semu de sa secada
3.
cust'erba est addata po semus
4.
Deus dat semus de divinos dissignos ◊ custos sunt sos semos de sa decadéntzia ◊ no si bidet buscu o semu de alzola, no bi creschet olia ne ispiga ◊ issos no ant lassatu sinnu o semotu de su chi est fata s'identitate, sa memória de s'anticóriu (G.Albergoni)
5.
no bi at semu de sa pessone chi no apet su númene sou, in sardu puru
Translations
French
bouton,
cicatrice
English
scare sign
Spanish
cicatriz,
señal
Italian
ségno da cicatrice,
fìgnolo
German
Narbe,
Furunkel.
semedíglia , nf Definition its, erba? sebedíglia = lionaxi? Sentences s'inchinat a s'ispijare in s'undha rilughente sa semedíglia in sas rivas creschente (A.G.Solinas).
sèmena , nf, nm: sèmene,
sèmini Definition
sa parte (upm) de unu css. frutu chi tenet sa capacidade de fàere unu fundhu nou; nau de gente o de animales, céllulas sessuales, cudhas chi unendhosi e betandhosi apare, una de su mascu e una de sa fémina, ingendrant su fedu nou; css. cosa capatza de fàere naschire vida noa; su pl. is sèminis, gràtzia, frores e orrughedhos de paperi in colore chi si costumat a betare a is isposos; sos sèmenes fintzes in cantu sèmene de genias diferentes / min. semenedha, semenedhu, sementza; partes de unu sèmene: matza, bichixedhu, pilloni (su bichighedhu naschindho), perras o perrales (segundu su s.), pilloncu; sèmini trotoxau = origa de lèpuri o fintzas assudha burda (Scorpiurus muricata, var. subvillosa)
Synonyms e antonyms
chibu,
papu,
pisu
Idioms
csn:
corpare, lantare o fèrrere a sèmene = betare tropu sèmene in sa terra de resurtare tropu carcu su laore (chi pro cussu essit metzanu, chentza irvilupu); sèmene dormiu = betadu in sa terra, ma ancora a nàschere pro s'assutore; lassare a sèmene = po fai su sèmini, po serbiri a seminai; trigu, órgiu, fae de sèmene = sa parti (prus bona) chi si allogat po seminai; abarrai a cibudha de s. (nau de fémina, de ómine) = abbarrare baghianos, coment'e costoidos, postos abbandha; fai su s. (nau de is erbas)= lòmpere, cumprire su sèmene; bogare su s. (nadu de ómine) = bogare, irburrare; sa búscia de su sèmini = parte de sos fiores inue si bi faghet o bi est su sèmene; lantadu a sèmene (nau de ccn.)= èssiri pretocau
Sentences
su sèmene faghet, ammadurat, lompet o cumprit, intzeurrat, rebudhit, tudhit o pillonat, naschit ◊ seu ghetendi su sèmini a malugoru ca mi parit annada contrària! ◊ ingolliat a codhu bértula de sèmene e marrone e andhàt a pei ◊ su laore ocannu est andhadu male, azummai no ndhe torraia su sèmene!
2.
is cojaus no biriant s'ora de connosci prendas de s'ammesturu de su sànguni, ma nisciunu sèmini tzeurràt in su sinu donosu de s'isposa
3.
fiat timendu de s'ispainai su sèmini de su disingannu in mesu de is àterus
4.
s'iscapat tropu ranu a manu isolta podet fèrrere a sèmene su trigu e guastare totu s'arregolta (A.Casula)◊ cust'arzoledha est corpada a sèmene, paret nènnere: che ndhe cheret tiradu! ◊ bi fit s'istiga de sa sèmena comente che ant furadu su laore ◊ cojadí, sinuncas abarras a cibudha de sèmini!
Scientific Terminology
rbr, crn
Etymon
ltn.
semen
Translations
French
graine,
pepin,
sperme
English
seed,
sperma
Spanish
semilla,
semen
Italian
séme,
spèrma
German
Samen,
Sperma.
sèmena 1 , nf: sémina Definition su semenare, su betare su laore, su granu, a ispergiadura Synonyms e antonyms semenadura, semenamentu, semenóngiu semíngiu Sentences ocannu sa sèmena de su tricu mi at réndhitu dae unu bíndhighi ◊ in atunzu si faghet sa sèmena noa ◊ faet sa sémina in s'atognu.
semenàda , nf: semenata Definition su semenare; su tempus chi si sèmenant is laores Synonyms e antonyms semenóngiu Sentences su messontzu nche aggabbat a sa vinnenna e sa vinnenna a sa semenata Etymon srd.
semenadòre , nm Definition
chie betat o ispainat su sèmene
Sentences
su semenadore tulat e torra si sinnat e isparghet su sèmene a larga manu
2.
bàrbarus, disumanus, seminadoris de lutus e prantus!
Translations
French
semeur
English
sower
Spanish
sembrador
Italian
seminatóre
German
Säer.
semenadòrja , nf Definition
màchina po semenare
Etymon
srd.
Translations
French
semoir
English
seeding-machine
Spanish
sembradora
Italian
seminatrìce
German
Sämaschine.
semenàdu , pps, agt, nm: semenatu Definition
de semenare; nau de terrenu, chi dhu'est su sèmene betau, o chi est prenu de calecuna cosa, coment'e grandhinau, cun su sèmene ispainau totue; logu o terra semenada
2.
su logu pariat semenadu de carabbineris
3.
cun sas randhinadas no distruas su semenadu! ◊ donzi note l'iscrujuraiat s'àitu e l'iscussimintzaiat chin sa robba totu su semenatu
Translations
French
semé
English
sown (land)
Spanish
sembrado
Italian
seminato
German
gesät.
semenadúra , nf: seminadura Definition su semenare Synonyms e antonyms prenidura, prenimentu, semenóngiu, semíngiu Etymon srd.
semenài , vrb: semenare,
seminai Definition
betare o pònnere, ispainare su sèmene; betare cosa a semenadura, ispainada de artu a ispergiadura, ispainare calecuna cosa a meda e in logu meda / semenare a… (trigu, orzu, fae, e gai) = pònnere una terra a…; semenare a lascu o a rau, a carcu (a nènnere), a ispàniu, a surcu, a tuledha
Synonyms e antonyms
semingiai
Sentences
is fígios de is massajos agiudant su babbu a semenare su trigu, a dhu marrare, a dh'illimpiare, messare e treulare ◊ essiant a semenare in bedustu o arbatu ◊ unu messaju fut andau a seminai e una parti de su sèmini fut arruta in logu perdosu ◊ si cuntentàt de seminai isceti cudhu tanti chi dhis abbisongiàt po sa provista
2.
una nue de malas aes est semenendhe morte e treghentu ◊ sa Luna gioghendhe cun sas nues pianu pianu sèmenat lughe in sas coperturas
Surnames and Proverbs
prb:
chie sèmenat bodhit ◊ chie no sèmenat no isetet!
Etymon
ltn.
seminare
Translations
French
semer
English
to sow
Spanish
sembrar
Italian
seminare
German
säen.
semenajólu , nm Definition sachitu de semenadore, su sachitu chi si pigat su semenadore a manu manca (cun sa destra pigat e ispainat su sèmene) Etymon srd.
semenànsia , nf: semenàscia Definition is sèmenes, ma nau prus che àteru de is alegúmenes (pisu, moriscu, lentígia, fae, chíghere) Synonyms e antonyms semenaza Sentences faghiat cussideros de cantu trigu o àtera semenàscia si bi podiat betare in cussas terras Etymon srd.
semenàre semenài
semenàscia semenànsia