Abbreviations Legenda | Symbols Legend

bonesamènti , avb Definition a sa bona, chentza pentzare in su malu, chentza dhue pònnere ancu, duda, in sa cosa Synonyms e antonyms bonicamente Translations French avec bonhomie, débonnairement English good-naturedly Spanish con cordialidad Italian bonariaménte German gutmütig.

caulàda , nf Definition papare fatu de càule; cosa essia, andhada o fata male 2. za l'as fata sa caulada!… Scientific Terminology mng Etymon srd. Translations French mets préparé avec des choux English cabbage-soup, blunder Spanish comida hecha con col, tontería Italian cavolata German Kohlgericht.

certài , vrb: cheltare, chertare, chestare Definition pigare foedhos s'unu cun s'àteru, foedhare a boghes s'unu contr'a s'àteru; nàrrere foedhos de briga e fintzes de ammeletzu a unu / certai a unu = dare una briga a unu; certai de pari a pari = brigare s'unu cun s'àteru Synonyms e antonyms abbetiae, briare, brigociae, cuntierrare, ghirtare, irvapiare, pabarotare, pletare, trilliare Sentences mairu e mulleri funt sempri certendi: ma poita s'ant a èssi cojaus, si no si podenta biri?! ◊ sas dies mias, duncas, passare las devo chertendhe? ◊ ant certau e arropaus puru si funt 2. dh'iat tzerriau su maistu e dh'iat certau ◊ dèu dha certai sempri, a sorri mia Surnames and Proverbs prb: candu unu non bolit, duus non certant Etymon ltn. certare Translations French se quereller avec qqn., gronder English to quarrel, to scold Spanish pelear, reñir Italian diverbiare, bisticciare, sgridare, redarguire German streiten, schelten.

chin , prep: cun Definition foedhu chi si ponet innantis de is númenes po bòllere inditare cumpangia, manera, aina e àteru (fintzes suma, s’idea de contras a…)/ cun deo, cun mei, cun megus, cun tegus, cun isse, cun a isse, cun custu, cun a tie Synonyms e antonyms paris / a / contra | ctr. chentza Idioms csn: cun totu chi… = mancari; cun chi… = si; die cun die, annu cun annu, mese cun mese = donzi die/die die, donzi annu, donzi mese; pònnere una cosa (o a ccn.) cun àtera/u = pònniri impari, ma fintzes aparagonai Sentences semus andhados paris cun bois ◊ sas mamas crabarissas disizant un'àteru basu e nois cun a issas (G.Maieli)◊ abbarra cun megus, ca est note ◊ est beniu cun sa mulleri ◊ mamma fait fatuvatu su pani cun tamàtiga 2. su preide cumènciat is gòcios cun boghe bene intonada, brindhandho a dhi arrespòndhere ◊ segamus su casu cun sa lepa ◊ sa cosa chi faghet si leat cun sa furcheta ◊ s'iscriet cun sa pinna ◊ cun su dinai no si podit comporai totu ◊ deo non bio prus, ma chi tue mi ascurtas bene apo a bíede cun is ogos tuos ◊ dhi at torrau sa scera chin d-unu piciochedhu 3. fit a turunzu e a maledissiones chin su tempus ◊ la tenzo cun tegus pro su dannu chi mi as fatu ◊ seu inchietu cun issu ◊ ita tenis cun mei?! ◊ sa giustítzia ant domandau: "Cun chini suspetais?" e is fraris ant arrespostu: "Cun nisciunus!" ◊ no tenzo dépidos cun a tie! ◊ si est inchietau cun sa mulleri chi at guastau sa pingiara 4. cun chi tue mi dias isperàntzia dae me sa tristura ch'est lontana (M.Murenu)◊ deo, cun totu chi apo mente abbiza, s'ànimu no mi bastat chi lu conte ◊ cun totu chi as s'istúdiu, cosas medas no las ischis 5. como chi ant fatu su lagu amus s'abba annu cun annu ◊ istaiat die cun die cun su sonete a codhu ◊ issa l'iseteit die cun die, annu cun annu 6. 6.custu cun cussu faghet su tantu ◊ una cosa cun s'àtera faghet meda ◊ no mi as a pònniri a Franciscu cun Andria?!… Meda méglius Franciscu! Etymon ltn. cum + in, cum Translations French avec English with Spanish con Italian con German mit.

cunfigiméntu , nm Definition su cundhimentu chi si faet fríere in s'ógiu po unu papare (chibudha, pedrusèmene, àgiu e àteru) Synonyms e antonyms fridura, sufrissu Sentences apu fatu su cunfigimentu po su sucuvà Translations French hachis à base d'oignons que l'on fait rissoler avec des aromates English sauté Spanish sofrito Italian soffritto German angebratenes Gemüse.

dangheràre , vrb: dengherare Definition pigare a frandhigos, a imbérrios, a denghes Synonyms e antonyms addengae, ammelindrare, imberriare, imbimbinare Sentences como si chi mi sento sana e frisca, dae maridu meu dengherada! Etymon srd. Translations French gâter avec des cajoleries English to spoil coaxing Spanish mimar Italian viziare con moine German verhätscheln.

distèsa , avb Definition tratare una cosa o faedhare a sa d. = cun intertenimentu, a fundhu, naendho totu su chi dhu’est de nàrrere Sentences s'algumentu si diat chèrrere tratare a sa distesa Translations French avec beaucoup de détails English diffusely Spanish con detalles Italian diffusaménte German ausführlich.

farígu, fàrigu , nm Definition una parte de sa farra, bona prus che àteru po animales; a logos, órgiu móliu po animales; símbula grussa; coment'e farra de orrunchinadura de linna chi faent unos cantu bobbois candho sa linna est bècia; a logos, su frore de su binu, su frore de su samucu; in cobertantza, fintzes brutore, muga, sordi / terra de bonu farigu = a matza de castàngia, fatia, isorta che farina Synonyms e antonyms farrixedha, popoine Sentences po fai s'ambulau si coit su farigu ◊ su canistedhu si bestiat a festa chin sa biancura de su farigu nou 2. béciu fut Batista Nuxis, ca portada su farigu in is genugus! Surnames and Proverbs smb: Farigu Etymon ltn. farric(u)lum Translations French farine avec de la repasse English flour with fine bran Spanish harina con moyuelo Italian farina con cruschèllo German Kleienmehl.

friuvógu , nm Definition calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios Synonyms e antonyms cdh. caldafriosa Sentences est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia) Etymon srd. Translations French fièvre avec des frissons de froid English fever with cold shivers Spanish fiebre con escalofrío Italian fèbbre con brìvidi di fréddo German Fieber mit Schüttelfrost.

frundhàre , vrb: frundhiare, frundiai Definition tirare a passígia, iscúdere o imbolare a frundha; fuliare, betare a s'àliga Synonyms e antonyms arremilai, frumbulare, infrundulae / foliai, frundhire, iscavulai, sciuliai 1 2. duos bratzos che dha sunt istesiandhe e frundhiandhe a cara a inue fut Etymon srd. Translations French lancer des pierres avec la fronde English to sling Spanish hondear Italian frombolare German schleudern.

gamedhàre , vrb: amedhare* Definition betare apare totu a unu duos tàgios de bestiàmene, avesare is angiones a abbarrare impare cun is àteros, is pegos noos a abbarrare in su tàgiu, a cònnoschere su pastore, ammasedare; nau de gente, fàere amedhu, avesare a istare impare cun is àteros Synonyms e antonyms abbamare, acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, ammeschiare, ingamai | ctr. iscamedhare, stagiai Sentences sas balenas allatant che a sos animales chi gamedhamus Translations French socialiser, habituer un animal à vivre l'un avec l'autre English to socialize Spanish acostumbrar al ganado a vivir en el rebaño, socializar Italian abituarsi alla compagnìa, socializzare German vergesellschaften, sozialisieren.

ilborrocàre, ilborrochiàre , vrb: isborrocare Definition su essire, su cumenciare de calecuna cosa cun fortza, a s’airada, a meda, betare a terra, isconciare; fintzes foedhare male, a frastimos, pigare a boghes Sentences càglia chi mi sicas! - ilborrocat sa rosa tota fele ◊ isborrocat riendhe a tota gana Etymon srd. Translations French sortir avec violence, jaillir, éclater English to pelt (down), to burst out Spanish irrumpir Italian erómpere, scrosciare German hervorbrechen, rauschen.

incaúngiu , nm: ingaugnu, ingaúngiu, ingaunzu Definition cosa, mescamente prus de sustàntzia (casu, petza, e àteru), chi si papat impare cun su pane e dhi giaet prus sabore Synonyms e antonyms agonzu*, armíngiu cumpànigu, gaúngiu Sentences si donant su pani sentza de ingaúngiu ◊ in tempus antigu ni pani e ni ingaúngiu ◊ zughiat càriga a ingaunzu ◊ ndhe at furadu unu tzichi però papadu si dh'at a murrúngiu ca no at agatadu s'incaúngiu! ◊ dhi apu bitiu su murzu: pani, ingaúngiu e binu ◊ mi soe iscarésciu ca buxia arrecàpidu e ingaúngiu in sa tasca e non apo mancu papau Scientific Terminology mng Translations French ce que l'on mange avec du pain English companage Spanish companage, condumio Italian companàtico German Zukost zum Brot.

inghitài, inghitiài , vrb: unghitai Definition betare is ungas in su sensu de leare a furadura; iscúdere, betare cun s'unga, mescamente nau de su giogu chi si faet lassandho andhare a cropu sa conca de su pódhighe a una muneda o àtera cosighedha po che fàere lòmpere a su cofedhu Synonyms e antonyms afufai, apresai, arpiai, arrapagnare, arrapare 2, aungrare, craspuare, furai, irrobbare, runtzinare, sdorrobbai Etymon srd. Translations French saisir avec les griffes, agripper (fig.) English to claw Spanish agarrar Italian artigliare German mit den Klauen packen.

innerbiàre, innerjàre , vrb: innerviare, irnerbiare, isnerviare Definition acropare, iscúdere cun nérbiu; fintzes istirare a tropu, segare unu nérbiu / i. unu boe = isarchilare Synonyms e antonyms aciotai, aciotarai, afrustai, irbrunchiare, passillai Sentences apo innerjadu sa lampizada de sa prepoténtzia a s'iscórria de s'issocadore 2. leendhe sa pedhitza peri sos oros, s'isterret creschendhe su tironzu fintzas a l'isnerviare a manera chi no aviscet a arrodulare Etymon srd. Translations French battre avec un nerf de bœuf English to flog Spanish azotar Italian nerbare German auspeitschen.

isuzigàre , vrb Definition cricare, fàere pregontas, foedhare po bòllere ischire ccn. cosa de is àteros Synonyms e antonyms dimandhare, ispreculare, isuguzare, precontare, speculitai Sentences l'isúzigo bene, lu bato a su sou e, mih!, chi narat chie bi aiat in s'irrobbamentu! Translations French examiner avec attention English to examine very well Spanish fisgar, escudriñar Italian esaminare ben bène German gründlich untersuchen.

maciamúrru , nm: matemurru, matimurru, matzamurru, matzimurru Definition genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu Synonyms e antonyms martiguserzu, matimbródhiu, milciamuredhu / abbunzadura Sentences cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru 2. e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini Etymon itl. Translations French soupe de pain cuit avec de la sauce English bread cooked with sauce, mess Spanish calandraca, sopa de pan y galletas, barullo Italian mazzamurro German eine Brotsuppesorte, Brotbrei mit Tomatensauce, Hudelei, Heidenlärm.

mécus , prn: megus Definition prn. impreau agiummai solu cun sa prep. chin, cun, e agiummai solu po inditare cumpangia: chin mecus, cun megus = cun dèu; raru in megus (cosa chi propriamente su srd. narat intro meu) Sentences tue beni cun megus ca andhamus a fàghere cosa! ◊ benide cun megus: bos apo a fàghere piscadores de ómines (Ev)◊ como fachies sos contos chin mecus! ◊ sa note colada Elias at dormiu chin mecus ◊ tochit, bèngiat, bèngiat cun megus! 2. ses restada in megus ◊ faco comente sos àteros ant fatu chin mecus ◊ peri chin mecus su tempus no est meta bellu ◊ aite vos chesciades chin mecus? ◊ fide as chin Deus e chin mecus? Etymon ltn. mecum Translations French avec moi English with me Spanish conmigo Italian insième a me, in mia compagnìa German mit mir.

peleài, peleàre , vrb: apeliai, peliai Definition pigare pelea, matana, apeleu, múngia faendho cosa; istare a perrica abbetiandho po calecuna cosa chi si bolet Synonyms e antonyms fadiae, ghimallai, matanare, penai, trumentai / apiliare, pedie Sentences o Gesús santu ahi peleadu cantu as pro a mie! ◊ die e note peleo pro sas munzas chi mi leo ◊ za ndhe at peleadu, sa zente, de fàmine, in tempos de gherra!…◊ cantu pensas e faghes e peleas det a sa morte tua terminare ◊ pro èssere abberu ómine, unu depet peleare: sinono it'ómine est?! ◊ a peleare macos bi cheret passéntzia meda ◊ e chie bi la faghet a peleare tota vida zente dorta?! 2. est de diora peliendi po dhi bendi sa domu Etymon spn. Translations French combattre, se fatiguer, demander avec insistance English to fight, to worry oneself, to ask insistently Spanish pelear, pedir con insistencia, instar Italian combàttere, affannarsi, chièdere con insistènza German kämpfen, streiten, sich abmühen, sich ängstigen, um etwas bitten (eindringlich).

pesadamènti , avb Definition in manera pentzada bene, cunsiderandho bene is cosas Translations French avec pondération English after careful reflection Spanish ponderadamente Italian ponderataménte German besonnen.

«« Search again