Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cumportài , vrb: cumportare Definition nau de cosas de papare o bufare, mantènnere sa naturalesa issoro ammesturandhosi cun àteras; àere una manera de fàere o de istare, mescamente po totu su chi podet pertocare is àteros Synonyms e antonyms agguantai, baliai Sentences custu est unu binu chi cumportat àcua meda 2. custu pisedhu si cumportat bene Translations French se conduire English to behave Spanish comportarse, portarse Italian comportarsi German sich benehmen.

cumprèndhede, cumprèndhere , vrb: cumprendi, cumprèndiri, cumprènnede, cumprènnere Definition coment'e aferrare bene una cosa o una chistione cun sa mente, coment'e intrare aintru e ischire giustu ite o comente est / pps. cumpresu, cumpréndiu Synonyms e antonyms assaborire, òrrere Sentences za mi l'as ispiegada, sa cosa, ma no l'apo cumpresa ◊ dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha, oe! ◊ gei mi seu cumpréndiu dèu, mancai ti fatzast a tontu! ◊ tui no cumprendis sa beridadi ca pagu ti interessat ◊ zughet una essidura, ma mancu su dutore bi l'at cumpresa 2. in chistiones gai deo no bi cumprendho nudha ◊ ómines de s'isciéntzia chi sunt mastros cumprendhent in sas undhas e in sos astros (Màsala) Etymon ltn. cumprehendere Translations French comprendre English to understand Spanish entender, comprender Italian capire, comprèndere, intèndere German verstehen, begreifen.

cumproàre, cumprobài, cumprobàre , vrb: cumprovai Definition iscumbatare, provare a bíere si una cosa est o coment'est, si est abberu, si arresurtat Synonyms e antonyms controbbare, iscumproare, proare Sentences lu cherzo cumproare a bídere si est abberu su chi narat! ◊ a sa banca bi sunt lómpidos sos cummissàrios pro cumproare sos contos ◊ già chi cumproadu ti apo, est finidu s'istimare! (G.L.Salis)◊ Gesugristu torrendi a biu at cumprobau sa Divinidadi sua Etymon spn., ctl. comprobar, comprovar Translations French mettre à l'épreuve English to put s.o. to the test Spanish poner a prueba, demostrar Italian méttere alla pròva, dimostrare German auf die Probe stellen.

cumpromítere, cumpromíti, cumpromítiri , vrb Definition nòghere, pònnere in perígulu de andhare male / pps. cumpromítiu Etymon itl. Translations French compromettre English to compromise Spanish comprometer Italian comprométtere German gefährden.

cuncambiàre , vrb Definition fàere a cambiapare, fàere càmbiu giaendho una cosa po ndhe tènnere un'àtera Etymon srd. Translations French échanger English to exchange Spanish permutar Italian permutare, contraccambiare German umtauschen.

cuncèdiri , vrb: cuntzèdere Definition giare cosa chi no si iat a bòllere o pòdere giare in cantu no est cosa de chie dha pedit o dipendhet de àtere; cunfirmare una cosa chi si tenet duritu a nàrrere / pps. cuncédiu, cuntzessu Synonyms e antonyms acanciare, dare Etymon itl. Translations French accorder English to grant Spanish conceder, otorgar Italian concèdere German gewähren.

cuncentrài, cuncentràre , vrb: cuntzentrare Definition batire, portare, ammuntonare totu a unu logu, in prus pagu logu; torrare una cosa a prus pagu lassandho sa sustàntzia e bogandhoche de s’àteru chi portat Translations French concentrer English to concentrate Spanish concentrar Italian concentrare German konzentrieren.

cunciberàre , vrb: cunsiderai, cunsiderare, cuntziderai, cussiderare, cussiverare Definition pigare in cunsideru, pònnere in càrculu, fàere contu de unu, de is cosas, cricare de bíere o cumprèndhere comente andhant bene o méngius, o comente funt giustas, rfl. fintzes in su sensu de si giare una regulada Synonyms e antonyms calculai, iltimare, sumari Sentences aundi est coru e vida istau cuntziderendi! ◊ cussiverent cantu pacu meressitores ne sont!◊ cussiverate, tzente, cussiverate sos irbàglios! ◊ semus cunsiderendhe sa peràula de Deus in sas Iscrituras ◊ sa limma nostra est pagu cunciberada! 2. ite ses cumminanno, tempus, poite no ti cunciberas e troces certos trumentos e tréulos?! (T.Frau) Etymon itl. Translations French considérer English to consider Spanish considerar Italian considerare German betrachten.

cuncodrài , vrb: cuncoldare, cuncoldiare, cuncordai, cuncordare, cuncordiare Definition pònnere de acórdiu, èssere o andhare de acórdiu, àere o èssere in is matessi ideas s’unu cun s’àteru; su si aprontare, o preparare a una cosa de una manera chi potzat andhare bene po calecunu bisóngiu, a fàere una faina, po essire, fàere bella figura o àteru / cuncordai su santu = pònnere a postu, ammanitzare su santu pro sa festa Synonyms e antonyms acodrare, adatai, apariciai, armudiai, codrimingiài, cumbinare, cumbínchere, cumpòniri, cunsertare, cuntratare, incabizonare, oldinzare / allaputzai, allepuritzare, chinchinnare, mudai | ctr. iscunsertare, scuncodrai Sentences si cuncordamus in su prétziu, mi la còmporo deo cussa domo ◊ si maridu e muzere no cuncordant apare comente faghent a contivizare sa famíllia? ◊ is duas sorris biviant in sa própiu intrada ma non cuncodrànt ◊ po cantai tocat a cuncordai su sonu de is boxis ◊ a isse no che lu cuncordas, no, a su chi cheres tue! 2. cuncodrai sa mesa po prandi ◊ at cuncordau po nci essiri a su sartu ◊ aiat cuncordiadu unu bellu faellardu ◊ cuncordadí un'iscala po artziai a ingunis ◊ cuncordadha tui una màchina cument'e cussa! 3. a Bidhegrésia dh'ant tzerriada de aici po cussu biaxu de bellas crésias chi dha cuncordant ◊ ita bandera de corrus chi ti ant a cuncordai!…◊ si cuncordat bèni e nci essit a giru Surnames and Proverbs prb: in s'interi chi sa bella si cuncordat, sa lègia si est giai cojada Etymon itl. Translations French s'accorder English to agree on Spanish ponerse de acuerdo, concordar Italian concordare, compórre, configurare German vereinbaren, zusammensetzen.

cuncúrrere , vrb: cuncúrriri Definition pigare parte, mescamente in medas, a calecuna cosa chi est de fàere a bínchidas / pps. cuncurtu, cuncúrridu Translations French concourir English to compete Spanish concurrir Italian concórrere German sich bewerben.

cundennài, cundennàre , vrb: cunnennare Definition betare sa cundenna, obbrigare a giare, fàere o sufrire calecuna cosa po neghe o curpa de unu male fatu / c. s’ànima = brivare de su gosu de Deus in eternu Synonyms e antonyms sententziai | ctr. pedronai, salvai Sentences no bògio a mi cunnennare ponenno in mente a una malandrina! ◊ l'ant cundennadu a deghe annos de presone Etymon ctl., spn. condenar Translations French condamner English to condemn Spanish condenar Italian condannare German verurteilen.

cundensài, cundensàre , vrb Definition torrare su meda a prus pagu, fàere prus tibbiu, cracu, cagiau (nau fintzes de su vapore chi ifridandhosi essit lícuidu) Translations French condenser English to condense Spanish condensar Italian condensare German verdicken.

cundhíre , vrb: cundiri Definition pònnere su cundhimentu, giare sabore a su papare, aconciare papares; ispainare una maladia, un'infetu o cosa chi faet male; ispainare cosa in dónnia logu (nau de unu, chi si faet intèndhere ca dhu'est, fintzes faendho istrobbu); comporare a unu faendhodhi fàere cosa chi no andhat bene in càmbiu de dinare o àteru / cundhire su piatu a unu = fàghereli male, dannu meda; casu cunnitu = fatitu, fatu, casu martzu; sa pira, su pirastru si cundhit = si faghet Synonyms e antonyms connire*, cufetare / abbelenare, alluae, atoscai, atosicai Sentences su piberonedhu cundhit meda: bastat paghitzedhu pro dare su sabore a su mànigu ◊ su mànigu si no est cundhidu no essit bonu ◊ su casu si ponet a cundhire sos macarrones ◊ su casu betzu cundhit prus meda de su nou 2. sciacu mannu dha cundat! ◊ arrori mau dhu cundat! ◊ ndhe at cundhidu su logu cun cussa maladia chi teniat ◊ ndi eis cundiu sa bidha cun centumilla maneras, de disonestadi ◊ pro su tempus chi dureit sa pidémia sos mannos poniant atentzione pro no cundhire sa pisedhina 3. a duas e a tres a boghes postas, prus de chentu ne cunnint cussu logu, sas corrogas ◊ cussu piciochedhu gei cundit: no fait a dhu cumbati! ◊ is maistrus, aprimus, funta severus, cundenta diarerus! 4. nos lu sezis faghindhe su regalu, nos lu sezis cundhindhe su piatu: gai mancu si esserat unu macu barrosu fartzu che dinari malu! Translations French assaisonner, contaminer English to be infected, to spice Spanish condimentar, cundir Italian condire, contagiare German würzen, anstecken.

cundivídere , vrb Definition su èssere o si agatare de acórdiu, èssere de sa matessi idea, pigare parte a sa matesi cosa Synonyms e antonyms ispartzire, paltire Translations French partager English to share Spanish compartir Italian condivìdere German billigen.

cunfiài , vrb: cunfidai, cunfidare Definition giare fide a unu, su si fidare de unu, tènnere cunfidàntzia / cunfidai cun = àere fide in…, dare fide a… Synonyms e antonyms fidaisí Sentences cunfiu chi eis a olvidai de cantu bos apu aggraviau ◊ Segnori, dèu cunfiu m’eis a usai misericórdia (Ctz) Etymon spn. confiar Translations French avoir confiance English to confide Spanish confiar Italian confidare, aver fidùcia German vertrauen.

cunfígi , vrb: cunfígiri Definition cunsiderare is cosas innanti de foedhare o de dhas fàere, fàere unu cufrontu, pònnere apare; foedhandho de cosas de papare, cuncordare de cundhimentu Synonyms e antonyms cofuzire*, cussiderare, pesai 2 Sentences cunfigidhu, su fuedhu, prima de dhu nai! ◊ femu cunfigendi cussu, ca no mi pariat giustu ◊ bandu cunfigendi ita bollat significai cussu bisu 2. s'olia mulleri mia dh'at cunfígia cun allu e perdusèmini Translations French peser, réfléchir English to consider Spanish ponderar Italian ponderare German erwägen.

cungelài, cungelàre, cungelàri , vrb: cunzelare Definition ifridare a meda tanti de astrare sa cosa Synonyms e antonyms astragare, belare 2. ischedas chi s'afannu bostru e penas mi cungelat su sàmbene in sas venas Etymon itl. Translations French congeler English to freeze Spanish congelar Italian congelare, raggelare German gefrieren lassen, tiefkühlen.

cungiolvàre , vrb Definition giare dispraxere, fàere una cosa marigosa (che giolva) Synonyms e antonyms agiolvare, amargurai, ingiolvare Translations French rendre amer, attrister English to grieve, to make bitter Spanish amargar Italian amareggiare German verbittern.

cunsagrài, cunsagràre , vrb: cuntzacrai, cussacrare Definition intregare, su si intregare, giare totu su tempus a calecunu iscopu, a un'ideale, a Deus; fàere a sacru Synonyms e antonyms sacrare 2. in su tabbernàculu dhoi est s'óstia cunsagrada Translations French consacrer English to consecrate Spanish entregarse, dedicarse, consagrar Italian consacrare German weihen, konsekrieren.

cunsentíre , vrb: cussentire Definition pònnere a conca, fàere su sàbiu, giare una regulada a is cumportamentos imparandho de is ibbàllios o de is cossígios, portare atuamentos; pònnere a coro una cosa, sentire una cosa Synonyms e antonyms atinai, atoare Idioms csn: èssere unu malu a cussentire = testarrudu meda, chi sighit a fai su mali fintzas biendi ca est mali, chi no callat a ciorbedhu; cussentire una cosa = fàgherendhe contu in su sensu de si chessare, de si abbizare chi faghet carchi efetu, dolet, e gai Sentences proendhe a fumare, dego so abbarrau dirmajau, chene cunsentire, e poi abbellu abbellu so torrau in trassa ◊ candho li faedho de su maridu, si cussentit de sas disauras suas e cumintzat a bemire 2. arratza de ómine malu a cussentire: l'at bidu chi custa cosa li faghet male ma no bi cazat! ◊ sas pedras no cussentint, ma su cristianu emmo, ca zughet sos atuamentos! ◊ su fiadu malu a cussentire bidet su male ma lu sighit a fàghere 3. mi so istropiadu, ma no cussentia su dolore cantu s'istropiadura chi mi restaiat ◊ su pisedhu no cussentit ne fritu e ne calura ◊ a ghirare gai a bidha la cussentiat coment'e una birgonza ◊ sa pisedha fit in tertza média s'annu chi fit morta sa mama e sa mancànsia sua l'aiat cussentida meda Translations French réfléchir, se repentir English to reform, to reflect Spanish reflexionar, enmendarse Italian riflèttere, ravvedérsi German nachdenken, sich bessern.