Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cunsertàre , vrb: acussertare, cuntzertai, cuntzertare, cussertare Definition pònnere in cussertu, in órdine Synonyms e antonyms agiustai cuncodrai | ctr. iscunsertare Sentences si fit pesau unu "porcu de abba" chi aiat bortau de ladus totu sa badhe, ma chin su tempus su padente si fit torrau a cussertare 2. fit una imbreachera màstrina cussertata in su tzilleri Etymon ctl., spn. Translations French arranger English to compose, to repair Spanish concertar Italian compórre, aggiustare German zurechtlegen.

cunsístere, cunsístiri , vrb: cussístere Definition èssere in calecuna cosa, o èssere calecuna cosa: dhu narant fintzes in su sensu de dipèndhere Sentences su dannu cunsistit in su fàghere male 2. sa ratza umana da'ue cunsistit? Translations French consister English to consist Spanish consistir Italian consìstere German bestehen.

cunsonàre , vrb: cussonare Definition cuncordare, currespòndhere, torrare paris de una cosa cun s'àtera, de unu fàere cun s'àteru, cun d-un'idea, régula e àteru Synonyms e antonyms corrispúndiri | ctr. iscussonare Sentences in s'istile, cantendhe, Piras cunsonaiat a primore cun Tucone ◊ s'andhanta lestra de su tempus e de su trabàgliu oe no cunsonat cun sos tempos de sa poesia cantada ◊ tra tzia e neta podius cussonare prus trancuillas Translations French correspondre English to correspond Spanish corresponder Italian corrispóndere German entsprechen.

cuntentài, cuntentàre , vrb: acuntentai Definition fàere o abbarrare cuntentu, giare su cuntentu, provare cuntentesa, prexu / malu a cuntentare = mendhegosu, itl. esigènte Synonyms e antonyms allegrare, apagnai, saltifàghere | ctr. dispiàchere, scuntentai Sentences mi cuntento de custu: bastat goi! ◊ ant inventadu àteras maneras pro cuntentare sos ischivinzosos puru ◊ a dies babbu est ammurrionadu e m'istelevro deo pro cuntentare a isse ◊ Luisicu si depiat cuntentai de is pantalonis atzapulaus ◊ sa genti si cuntentàt de seminai isceti cudhu tanti de trigu po sa provista ◊ cheria cuntentare a fizu meu, ma no poto! Etymon srd. Translations French contenter English to please Spanish contentar, complacer, satisfacer Italian accontentare German zufriedenstellen.

cuntrastàre , vrb: cuntrestare Definition matanare chistionandho, foedhare in cosas chi no dhu'est s'acórdiu, ma fintzes solu istare a chistionu; giare una briga, nàrrere cosa po giare educatzione Synonyms e antonyms allecare, chistionai, faedhare, negossare / bacagliare 1, perricare / certai Sentences esso, annoto, mi seo, bufo e cuntresto! ◊ chie ndhe negat sa bellesa in tundhu, chie ndhe tesset lodes e ispantos e in su cuntrastare andhant a prou ◊ pustis de tanta ora cuntresta cuntresta aia comporadu ◊ unu sero in piata apo iscultadu sa cuntierra de duos betzighedhos cuntrestendhe ◊ ómine e fémina fint cuntrestendhe, tirendhe donzunu sa resone a sa parte sua 2. colcados sos pisedhos, Pàula e Nedha si ch'esseint a fora a su friscu a cuntrestare 3. benit a mi cuntrestare che babbu chi cuntrestat a sos fizos Translations French discuter English to discuss Spanish discutir Italian discùtere German besprechen.

cuntratàre , vrb Definition cricare de si pònnere de acórdiu mescamente po comporare o bèndhere, fàere unu trebballu, fàere su cuntratu, s'acórdiu Synonyms e antonyms acodrare Etymon itl. Translations French négocier English to contract Spanish contratar Italian contrattare German verhandeln.

cunvalidài , vrb Definition su dichiarare vàlida una cosa, coment'e bona, chi balet, chi andhat bene Translations French confirmer, valider English to validate Spanish convalidar Italian convalidare German bestätigen.

cunvèltere , vrb: cunvèrtere, cunvèrtiri Definition mudare, cambiare idea, cumportamentu, pruschetotu nau de cambiare religione, idea pulítica Synonyms e antonyms cumbertire Sentences pro si campare, dogni mariolu diat cunvelter sas pedras in pane! (G.Zicconi Tanchis) Translations French convertir English to convert Spanish convertir Italian convertire German bekehren.

cúpas , nf pl: gupas Definition unu de is sinnos o mertzas de is cartas de giogare Translations French coupes English the suit in italian cards corresponding to hearts (playing) Spanish copa Italian còppe German Becher.

curài , vrb: curare Definition pigare, pònnere, giare meighina o fàere calecuna cosa po sanare una maladia o calecunu male, e fintzes sanare, giare arresurtau bonu coment'e cura Synonyms e antonyms ammexinai, medicai, meighinare / sanai Sentences su dutore li at curadu un'ogru malu 2. bi at male chi curat e bi at male chi no curat Etymon ltn. curare Translations French soigner English to cure Spanish curar Italian curare German behandeln.

currellài, currellàre , vrb: currigliare, currillai, currillare, currilliai, currizare, currullai, currullari Definition andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru Synonyms e antonyms currirzare, curritai, incorrillai, iscurrizare, scurrellai / perseghire / cobèrrere Sentences cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari 2. mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant! 3. apu fatu currullai sa conilla Etymon srd. Translations French courir English to run here and there Spanish correr Italian córrere qua e là German hier und da laufen.

cúrrere , vrb: curri, cúrriri Definition andhare o fàere andhare cun lestresa manna, lestru de coitare meda, faendho tretu (o cosa) meda in pagu tempus; andhare aifatu a ccn. o de calecuna cosa, nau mescamente de is animales mascos chi istant apedhiaos a sa fémina; andhare aifatu de ccn po dh'aciapare, iscúdere, fàere fuire, bogare; àere cosa a parusu o consumare meda / pps. cúrridu, curtu, cúrriu; ind. pres. 1ˆ p. sing. cúrgiu, curzo, curro; cong. pres. 1ˆ p. sing. curra, curza, 2ˆ p. sing. curzas, 3ˆ p. sing. curzat, cruxat; ger. currindhe, currendho, currendu; verbu aus. àere e èssere: apo curtu, so curtu Synonyms e antonyms perseghire / sartiare Idioms csn: avb. èssere o fàghere curre curre, a su curre curre = sempri currendi, in pressi meda; cúrrere a tota fua = a cadhu fuindhe, cun canta fuliesa si podet; cúrrere a carrela aperta = chentza istrobbu, chentza impédumos; cúrrere su cadhu, s'àinu = fàghere a cúrrere su cadhu, s'àinu, cun setzidore subra; currit, currit e no fait tretu = istat a su faghe faghe ma chentza cabbale, coment'e caminendhe in sa rena; cúrriri coment'e unu cuadhu iscapau = a sa maconatza; lassare cúrrere = baliai, lassai a pèrdiri, no fàghere contu de un'ofesa o de àtera cosa pagu aggradéssida; cúrrere dinari a unu = chi ndhe balanzat cun fatzilidade; cúrrere che batu a pische = andhare a carchi cosa o logu chi piaghet meda; cúrriri centu lèpuris (in cobertantza)= istare o andhare ifatu de tropu cosas, cherrer fàghere tropu cosas Sentences po torrai a domu prus a lestru si dha pigat curri curri ◊ sos pisedhos sunt cúrridos luego a carrela ◊ sa zente est curta pro li dare azudu ◊ che un'isprammadu so cúrridu a su dutore ◊ ocannu in s'àrdia no bi apo curtu ◊ a su Corpus de Cristos current sos cadhos, chie andhat a sa portessione ◊ no curras s'ebba ca est próssima e li faghet male! ◊ ca est birgonzosu si ch'est curtu a intro comente at bidu zente ◊ sa calada si dha feus currendi 2. curriat coment'e una balla de fuxili ◊ belle e betzu, curriat che istedhu 3. mi ant curtu infatu sos canes ◊ nosu nci dhu depiaiaus èssi curtu de diora, e invècias in bidha dógnia istràngiu tenit sorti! ◊ chi andu a si dhu nai mi nci currit! ◊ chi dhu cruxat sa giustítzia! ◊ ancu dhu biant curtu de sa manu divina! ◊ sa giustítzia si dhu cúrgiat!◊ pressixedha… parit chi dhis cúrgiant is canis avatu! 4. su piciochedhu fut portandudeci sa craba aubi de su crabu po dha curri ◊ sas berbeghes depent èssere comintzendhe a bènnere in more: su mascru ndh'est currindhe calicuna ◊ currit centu lèpuris e no nd'impríngiat mancu unu! 5. a isse li curret su dinari chei s'alga! ◊ a sas festas bi curret sa zente che batu a pische ◊ in cussa domo bi curret sa peta chei s'abba ◊ cussos current meda sos macarrones ◊ a tie, cun su postu chi tenes, sa zoronada ti curret mancari no fetas nudha 6. e lassa cúrrere, no ti la lees pro donzi cositedha! Surnames and Proverbs prb: chie curret prus leat primu ◊ su bisonzu ponet su betzu a cúrrere Etymon ltn. currere Translations French courir, poursuivre English to run (after) Spanish correr, perseguir Italian córrere, rincórrere German laufen, nachlaufen.

currulàre , vrb Definition fàere tzàcurros, sonos in bentre, fàere a cròcolos Synonyms e antonyms borulare 1 Etymon srd. Translations French gargouiller English to gurgle Spanish hacer borborigmos Italian borbogliare German gurgeln.

currumpuài, currumpunài , vrb Definition furriare in tundhu, a caragolu, fàere su fúrria fúrria, nau de su cuadhu Synonyms e antonyms archetare, crabiolai, ginetare Sentences s'ègua parit chi portit ispíritus, allutendi is origas e currumpunendu Translations French caracoler English to caracole Spanish caracolear Italian caracollare German herumtummeln.

cuscujinàre , vrb Definition foedhare a s'iscúsiu Synonyms e antonyms ascugiare, chideriare, iscusiare Etymon srd. Translations French discuter à voix basse English to confabulate softly Spanish confabuar Italian confabulare sommessaménte, sottovóce German heimlich reden.

cuscuríre , vrb Definition coment'e fàere nàrrere, fàere ischire o pentzare una cosa innanti chi acontessat Sentences mi lu cuscuriat su coro 2. as postu lua in sa bundhante vena e sighis sa mania de su male chi cuscurit sa bia ’e sa tangente in su sidhadu de su capitale (R.Casula) Translations French prévoir English to foresee Spanish presagiar Italian presagire German vorhersagen.

dàe , prep: dai, dea 1 Definition foedhu chi si ponet ananti de númenes o pronúmenes prus che àteru inditandho s'idea de istesiare, de fàere diferéntzia (de logu e de tempus), o fintzes po inditare sa càusa / a dae Deus chi… = gràtzias a Deus chi… Synonyms e antonyms de Sentences istesiadebboche dae a mie! ◊ andhadebboche da'inoghe! ◊ dae candho che sezis? ◊ custa est cosa chi si guastat dae oe a cras ◊ da'ite si l'ant leada a si brigare? ◊ dea innoghe che depes istupare! ◊ is margianes nessunu che dhos bogat dea sa tana ◊ seo dea sèmpere amante de sa cultura sarda ◊ calecunu amigu benit dea foras ◊ issu benit dea duas a tres bortas a s'annu ◊ Nighele est grave, est dae mòrrere oe a mòrrere cras! 2. dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha! 3. a dae Deus chi sunt bibos…: no fit istau pejus si aiant àpiu bisonzu de su trapiantu? 4. est mortu dai su dispiaghere Etymon ltn. de ab Translations French de English to, from Spanish de Italian da German von, aus, vor.

dàe 1 , vrb: dàere, dai 1, dare, dàrrere Definition aporrire, pònnere in manos, intregare calecuna cosa a un'àteru chentza nudha in càmbiu (ma si narat fintzes de bèndhere, de su arresurtare de unu trebballu, e de unu contu); rfl. si narat in su sensu de andhare a calecunu logu, a una bandha, cun che in su sensu de arresurtare o acabbare a una tzerta ora; cun su verbu pòdere o a su tempus benidore tenet su sensu de acontèssere, de capitare deasi comente essit essit / cong. pres.: 2ˆ p. pl. diadas, diedas, dezas; passau: 3ˆ p. pl desint, ant dadu; impr. 2ˆ p. pl: dade, daze, dage (custu cun enclíticu: dagedenosi!) Synonyms e antonyms donai, giai, gionai, intregai / combidai / bèndhere, frutai, resurtare / addare, andhare, finire, passae, penciai | ctr. leai Idioms csn: dare a una cosa = pentzai, donai atentzioni a una cosa; dàreche a… (una cosa, un'ora) = resurtai; dàresi a fàghere, a fuire, a lèzere = pònneresi a fàghere, a si mòere, a fàghere carchi cosa, a fuire, a lèzere; dàresi a carchi cosa = pèrdiri sa conca avatu de ccn. cosa: dàresi a su zogu, a s'interessu, a sa fura, a su triballu, a su binu, a su ziru, a sas féminas; dàreche a subra de una cosa = arrennèsciri a isciri una cosa; dàreche una cosa o a unu in mesu = ponidha, faidha resurtai in mesu, imbusticaidhu in ccn. cosa o chistioni; dàreche in carchi logu = passai in ccn. logu fintzas sentza de dhu bòlliri; èssere dali ca ti doe, a su dami e ti do = donendi sempri (corpus, fuedhus), abbetiai; èssere acanta a si la dare (nadu de duos) = èssiri acanta a s'arropai, acanta a certai; fàghere a su daellea = dona e piga, a manlea, donendi e pighendi sentza de bòlliri donai diaderus; èssere, no èssere in dare = (nau de unu) tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai (e fintzas de fuedhai mali, meda, tropu) Sentences apas de s'América sos mannos tesoros, ma los dias a chie tenet fàmine ◊ si su fàmine inimigu a nois derat istragu si agguantat unu pagu finas a giomper sa figu (Grolle)◊ custa cosa no est sa tua: ti l'ant dada o furada l'as? ◊ setzi un'iscuta: ite ti dao a bufare? ◊ a chie tocat sa rejone diant! ◊ fuo pro li dàrrere un’iscavanada a cussa cara pesada dae sa barrosíghine! (M.Ladu) 2. chentza lissentza custa cosa no si podet dare ◊ si ndhe agatat meda, ocannu, de custa cosa e la sunt dendhe a sa fuliada ◊ sa divisione cantu bos at dadu, a bois? ◊ ocannu s'olia est dendhe pagu: solu su bíndhighi a maghinada ◊ cussa terra a laore daet su trinta ◊ como sas berbeghes no sunt dhendhe nudha, ma comente anzant comintzant a dare late 3. dàedi a un'ala ca semus colendhe custa cosa! ◊ a ue mi est dadu su pisedhu, chi no lu so bidindhe inoghe? ◊ che so dadu in cussa carrela e apo fatu innantis ◊ che est dadu in logu malu, caminendhe a denote ◊ che est dau in sos carabbineris e pro no isparare si lis est imbertu ◊ che so dadu in mesu de su ludu ◊ ello ite bonu bisonzu a ndhe dare a custa bandha? ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cussa otada 4. a ite ora ti che at a dare a finire? ◊ che daet a tardu, a note, a manzanu, a cras, a s'annu chi benit a fàghere custa cosa ◊ ejò, a como ti che at datu a ti ne ammentare?! ◊ a custas cosas ti che daet a fàghere su zustu?!…◊ a cue ti che at dadu a fàghere avitu: avita in su lussu, no in su mànigu! ◊ a èssere canu ti che at dadu a como! 5. at a dare chi, segundhu comente, custa cosa no si podet fàghere prus ◊ podet dare chi dae como in subra fetat tempus bonu 6. passant a sos arrestos e ndhe ant impresonadu prus de trinta: assora, medas, bidendhe basi, si sunt dados a fora ◊ no ti dias a fuire candho ti cramant a dare una manu de azudu! 7. at pérdidu su postu ma si est dadu a sa zoronada e su triballedhu li essit sempre ◊ conca mala, cussu: si est dadu a furare ◊ como mi dao a prànghere, pro cosighedhas gai!…◊ a ue, disdiciada, mi apo a dare?! 8. a cussu no bi daet! ◊ no bi apo dadu e no ndhe apo cumpresu nudha de su chistionu 9. dae tentu no ti che diant in mesu, cussos, ca ti ndhe as a impudare! ◊ frade e sorre sunt dami chi ti do pro su bene, pro sa pulítiga ◊ est totu su manzanu a dami chi ti do! ◊ cussos duos sunt acanta a si la dare, no de torrare in paghe! ◊◊ oe no est in dare: no li essit súlida! ◊ oe s'amigu est in dare: a donzunu narat sa sua! Etymon ltn. dare Translations French donner English to give Spanish dar, ofrecer, producir Italian dare, offrire, produrre, fruttare German geben, schenken, erzeugen, hervorbringen.

dangheràre , vrb: dengherare Definition pigare a frandhigos, a imbérrios, a denghes Synonyms e antonyms addengae, ammelindrare, imberriare, imbimbinare Sentences como si chi mi sento sana e frisca, dae maridu meu dengherada! Etymon srd. Translations French gâter avec des cajoleries English to spoil coaxing Spanish mimar Italian viziare con moine German verhätscheln.

dannuntziài , vrb: dennuntziai, dennuntziare, denunciai, denuntziai, denuntziare Definition fàere sa denúncia, avisare o portare sa chènscia a cuarteri, pònnere una diferéntzia o iscórriu in giustítzia Synonyms e antonyms cramari, tzitare Translations French dénoncer English to denounce Spanish denunciar, delatar Italian denunciare German anmelden, anzeigen.