cunsertàre , vrb: acussertare,
cuntzertai,
cuntzertare,
cussertare Definition
pònnere in cussertu, in órdine
Synonyms e antonyms
agiustai cuncodrai
| ctr.
iscunsertare
Sentences
si fit pesau unu "porcu de abba" chi aiat bortau de ladus totu sa badhe, ma chin su tempus su padente si fit torrau a cussertare
2.
fit una imbreachera màstrina cussertata in su tzilleri
Etymon
ctl., spn.
Translations
French
arranger
English
to compose,
to repair
Spanish
concertar
Italian
compórre,
aggiustare
German
zurechtlegen.
cunsístere, cunsístiri , vrb: cussístere Definition
èssere in calecuna cosa, o èssere calecuna cosa: dhu narant fintzes in su sensu de dipèndhere
Sentences
su dannu cunsistit in su fàghere male
2.
sa ratza umana da'ue cunsistit?
Translations
French
consister
English
to consist
Spanish
consistir
Italian
consìstere
German
bestehen.
cunsonàre , vrb: cussonare Definition
cuncordare, currespòndhere, torrare paris de una cosa cun s'àtera, de unu fàere cun s'àteru, cun d-un'idea, régula e àteru
Synonyms e antonyms
corrispúndiri
| ctr.
iscussonare
Sentences
in s'istile, cantendhe, Piras cunsonaiat a primore cun Tucone ◊ s'andhanta lestra de su tempus e de su trabàgliu oe no cunsonat cun sos tempos de sa poesia cantada ◊ tra tzia e neta podius cussonare prus trancuillas
Translations
French
correspondre
English
to correspond
Spanish
corresponder
Italian
corrispóndere
German
entsprechen.
cuntentài, cuntentàre , vrb: acuntentai Definition
fàere o abbarrare cuntentu, giare su cuntentu, provare cuntentesa, prexu / malu a cuntentare = mendhegosu, itl. esigènte
Synonyms e antonyms
allegrare,
apagnai,
saltifàghere
| ctr.
dispiàchere,
scuntentai
Sentences
mi cuntento de custu: bastat goi! ◊ ant inventadu àteras maneras pro cuntentare sos ischivinzosos puru ◊ a dies babbu est ammurrionadu e m'istelevro deo pro cuntentare a isse ◊ Luisicu si depiat cuntentai de is pantalonis atzapulaus ◊ sa genti si cuntentàt de seminai isceti cudhu tanti de trigu po sa provista ◊ cheria cuntentare a fizu meu, ma no poto!
Etymon
srd.
Translations
French
contenter
English
to please
Spanish
contentar,
complacer,
satisfacer
Italian
accontentare
German
zufriedenstellen.
cuntrastàre , vrb: cuntrestare Definition
matanare chistionandho, foedhare in cosas chi no dhu'est s'acórdiu, ma fintzes solu istare a chistionu; giare una briga, nàrrere cosa po giare educatzione
Synonyms e antonyms
allecare,
chistionai,
faedhare,
negossare
/
bacagliare 1,
perricare
/
certai
Sentences
esso, annoto, mi seo, bufo e cuntresto! ◊ chie ndhe negat sa bellesa in tundhu, chie ndhe tesset lodes e ispantos e in su cuntrastare andhant a prou ◊ pustis de tanta ora cuntresta cuntresta aia comporadu ◊ unu sero in piata apo iscultadu sa cuntierra de duos betzighedhos cuntrestendhe ◊ ómine e fémina fint cuntrestendhe, tirendhe donzunu sa resone a sa parte sua
2.
colcados sos pisedhos, Pàula e Nedha si ch'esseint a fora a su friscu a cuntrestare
3.
benit a mi cuntrestare che babbu chi cuntrestat a sos fizos
Translations
French
discuter
English
to discuss
Spanish
discutir
Italian
discùtere
German
besprechen.
cuntratàre , vrb Definition
cricare de si pònnere de acórdiu mescamente po comporare o bèndhere, fàere unu trebballu, fàere su cuntratu, s'acórdiu
Synonyms e antonyms
acodrare
Etymon
itl.
Translations
French
négocier
English
to contract
Spanish
contratar
Italian
contrattare
German
verhandeln.
cunvalidài , vrb Definition
su dichiarare vàlida una cosa, coment'e bona, chi balet, chi andhat bene
Translations
French
confirmer,
valider
English
to validate
Spanish
convalidar
Italian
convalidare
German
bestätigen.
cunvèltere , vrb: cunvèrtere,
cunvèrtiri Definition
mudare, cambiare idea, cumportamentu, pruschetotu nau de cambiare religione, idea pulítica
Synonyms e antonyms
cumbertire
Sentences
pro si campare, dogni mariolu diat cunvelter sas pedras in pane! (G.Zicconi Tanchis)
Translations
French
convertir
English
to convert
Spanish
convertir
Italian
convertire
German
bekehren.
cúpas , nf pl: gupas Definition
unu de is sinnos o mertzas de is cartas de giogare
Translations
French
coupes
English
the suit in italian cards corresponding to hearts (playing)
Spanish
copa
Italian
còppe
German
Becher.
curài , vrb: curare Definition
pigare, pònnere, giare meighina o fàere calecuna cosa po sanare una maladia o calecunu male, e fintzes sanare, giare arresurtau bonu coment'e cura
Synonyms e antonyms
ammexinai,
medicai,
meighinare
/
sanai
Sentences
su dutore li at curadu un'ogru malu
2.
bi at male chi curat e bi at male chi no curat
Etymon
ltn.
curare
Translations
French
soigner
English
to cure
Spanish
curar
Italian
curare
German
behandeln.
currellài, currellàre , vrb: currigliare,
currillai,
currillare,
currilliai,
currizare,
currullai,
currullari Definition
andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru
Synonyms e antonyms
currirzare,
curritai,
incorrillai,
iscurrizare,
scurrellai
/
perseghire
/
cobèrrere
Sentences
cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari
2.
mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant!
3.
apu fatu currullai sa conilla
Etymon
srd.
Translations
French
courir
English
to run here and there
Spanish
correr
Italian
córrere qua e là
German
hier und da laufen.
cúrrere , vrb: curri,
cúrriri Definition
andhare o fàere andhare cun lestresa manna, lestru de coitare meda, faendho tretu (o cosa) meda in pagu tempus; andhare aifatu a ccn. o de calecuna cosa, nau mescamente de is animales mascos chi istant apedhiaos a sa fémina; andhare aifatu de ccn po dh'aciapare, iscúdere, fàere fuire, bogare; àere cosa a parusu o consumare meda / pps. cúrridu, curtu, cúrriu; ind. pres. 1ˆ p. sing. cúrgiu, curzo, curro; cong. pres. 1ˆ p. sing. curra, curza, 2ˆ p. sing. curzas, 3ˆ p. sing. curzat, cruxat; ger. currindhe, currendho, currendu; verbu aus. àere e èssere: apo curtu, so curtu
Synonyms e antonyms
perseghire
/
sartiare
Idioms
csn:
avb. èssere o fàghere curre curre, a su curre curre = sempri currendi, in pressi meda; cúrrere a tota fua = a cadhu fuindhe, cun canta fuliesa si podet; cúrrere a carrela aperta = chentza istrobbu, chentza impédumos; cúrrere su cadhu, s'àinu = fàghere a cúrrere su cadhu, s'àinu, cun setzidore subra; currit, currit e no fait tretu = istat a su faghe faghe ma chentza cabbale, coment'e caminendhe in sa rena; cúrriri coment'e unu cuadhu iscapau = a sa maconatza; lassare cúrrere = baliai, lassai a pèrdiri, no fàghere contu de un'ofesa o de àtera cosa pagu aggradéssida; cúrrere dinari a unu = chi ndhe balanzat cun fatzilidade; cúrrere che batu a pische = andhare a carchi cosa o logu chi piaghet meda; cúrriri centu lèpuris (in cobertantza)= istare o andhare ifatu de tropu cosas, cherrer fàghere tropu cosas
Sentences
po torrai a domu prus a lestru si dha pigat curri curri ◊ sos pisedhos sunt cúrridos luego a carrela ◊ sa zente est curta pro li dare azudu ◊ che un'isprammadu so cúrridu a su dutore ◊ ocannu in s'àrdia no bi apo curtu ◊ a su Corpus de Cristos current sos cadhos, chie andhat a sa portessione ◊ no curras s'ebba ca est próssima e li faghet male! ◊ ca est birgonzosu si ch'est curtu a intro comente at bidu zente ◊ sa calada si dha feus currendi
2.
curriat coment'e una balla de fuxili ◊ belle e betzu, curriat che istedhu
3.
mi ant curtu infatu sos canes ◊ nosu nci dhu depiaiaus èssi curtu de diora, e invècias in bidha dógnia istràngiu tenit sorti! ◊ chi andu a si dhu nai mi nci currit! ◊ chi dhu cruxat sa giustítzia! ◊ ancu dhu biant curtu de sa manu divina! ◊ sa giustítzia si dhu cúrgiat!◊ pressixedha… parit chi dhis cúrgiant is canis avatu!
4.
su piciochedhu fut portandudeci sa craba aubi de su crabu po dha curri ◊ sas berbeghes depent èssere comintzendhe a bènnere in more: su mascru ndh'est currindhe calicuna ◊ currit centu lèpuris e no nd'impríngiat mancu unu!
5.
a isse li curret su dinari chei s'alga! ◊ a sas festas bi curret sa zente che batu a pische ◊ in cussa domo bi curret sa peta chei s'abba ◊ cussos current meda sos macarrones ◊ a tie, cun su postu chi tenes, sa zoronada ti curret mancari no fetas nudha
6.
e lassa cúrrere, no ti la lees pro donzi cositedha!
Surnames and Proverbs
prb:
chie curret prus leat primu ◊ su bisonzu ponet su betzu a cúrrere
Etymon
ltn.
currere
Translations
French
courir,
poursuivre
English
to run (after)
Spanish
correr,
perseguir
Italian
córrere,
rincórrere
German
laufen,
nachlaufen.
currulàre , vrb Definition
fàere tzàcurros, sonos in bentre, fàere a cròcolos
Synonyms e antonyms
borulare 1
Etymon
srd.
Translations
French
gargouiller
English
to gurgle
Spanish
hacer borborigmos
Italian
borbogliare
German
gurgeln.
currumpuài, currumpunài , vrb Definition
furriare in tundhu, a caragolu, fàere su fúrria fúrria, nau de su cuadhu
Synonyms e antonyms
archetare,
crabiolai,
ginetare
Sentences
s'ègua parit chi portit ispíritus, allutendi is origas e currumpunendu
Translations
French
caracoler
English
to caracole
Spanish
caracolear
Italian
caracollare
German
herumtummeln.
cuscujinàre , vrb Definition
foedhare a s'iscúsiu
Synonyms e antonyms
ascugiare,
chideriare,
iscusiare
Etymon
srd.
Translations
French
discuter à voix basse
English
to confabulate softly
Spanish
confabuar
Italian
confabulare sommessaménte,
sottovóce
German
heimlich reden.
cuscuríre , vrb Definition
coment'e fàere nàrrere, fàere ischire o pentzare una cosa innanti chi acontessat
Sentences
mi lu cuscuriat su coro
2.
as postu lua in sa bundhante vena e sighis sa mania de su male chi cuscurit sa bia ’e sa tangente in su sidhadu de su capitale (R.Casula)
Translations
French
prévoir
English
to foresee
Spanish
presagiar
Italian
presagire
German
vorhersagen.
dàe , prep: dai,
dea 1 Definition
foedhu chi si ponet ananti de númenes o pronúmenes prus che àteru inditandho s'idea de istesiare, de fàere diferéntzia (de logu e de tempus), o fintzes po inditare sa càusa / a dae Deus chi… = gràtzias a Deus chi…
Synonyms e antonyms
de
Sentences
istesiadebboche dae a mie! ◊ andhadebboche da'inoghe! ◊ dae candho che sezis? ◊ custa est cosa chi si guastat dae oe a cras ◊ da'ite si l'ant leada a si brigare? ◊ dea innoghe che depes istupare! ◊ is margianes nessunu che dhos bogat dea sa tana ◊ seo dea sèmpere amante de sa cultura sarda ◊ calecunu amigu benit dea foras ◊ issu benit dea duas a tres bortas a s'annu ◊ Nighele est grave, est dae mòrrere oe a mòrrere cras!
2.
dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha!
3.
a dae Deus chi sunt bibos…: no fit istau pejus si aiant àpiu bisonzu de su trapiantu?
4.
est mortu dai su dispiaghere
Etymon
ltn.
de ab
Translations
French
de
English
to,
from
Spanish
de
Italian
da
German
von,
aus,
vor.
dàe 1 , vrb: dàere,
dai 1,
dare,
dàrrere Definition
aporrire, pònnere in manos, intregare calecuna cosa a un'àteru chentza nudha in càmbiu (ma si narat fintzes de bèndhere, de su arresurtare de unu trebballu, e de unu contu); rfl. si narat in su sensu de andhare a calecunu logu, a una bandha, cun che in su sensu de arresurtare o acabbare a una tzerta ora; cun su verbu pòdere o a su tempus benidore tenet su sensu de acontèssere, de capitare deasi comente essit essit / cong. pres.: 2ˆ p. pl. diadas, diedas, dezas; passau: 3ˆ p. pl desint, ant dadu; impr. 2ˆ p. pl: dade, daze, dage (custu cun enclíticu: dagedenosi!)
Synonyms e antonyms
donai,
giai,
gionai,
intregai
/
combidai
/
bèndhere,
frutai,
resurtare
/
addare,
andhare,
finire,
passae,
penciai
| ctr.
leai
Idioms
csn:
dare a una cosa = pentzai, donai atentzioni a una cosa; dàreche a… (una cosa, un'ora) = resurtai; dàresi a fàghere, a fuire, a lèzere = pònneresi a fàghere, a si mòere, a fàghere carchi cosa, a fuire, a lèzere; dàresi a carchi cosa = pèrdiri sa conca avatu de ccn. cosa: dàresi a su zogu, a s'interessu, a sa fura, a su triballu, a su binu, a su ziru, a sas féminas; dàreche a subra de una cosa = arrennèsciri a isciri una cosa; dàreche una cosa o a unu in mesu = ponidha, faidha resurtai in mesu, imbusticaidhu in ccn. cosa o chistioni; dàreche in carchi logu = passai in ccn. logu fintzas sentza de dhu bòlliri; èssere dali ca ti doe, a su dami e ti do = donendi sempri (corpus, fuedhus), abbetiai; èssere acanta a si la dare (nadu de duos) = èssiri acanta a s'arropai, acanta a certai; fàghere a su daellea = dona e piga, a manlea, donendi e pighendi sentza de bòlliri donai diaderus; èssere, no èssere in dare = (nau de unu) tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai (e fintzas de fuedhai mali, meda, tropu)
Sentences
apas de s'América sos mannos tesoros, ma los dias a chie tenet fàmine ◊ si su fàmine inimigu a nois derat istragu si agguantat unu pagu finas a giomper sa figu (Grolle)◊ custa cosa no est sa tua: ti l'ant dada o furada l'as? ◊ setzi un'iscuta: ite ti dao a bufare? ◊ a chie tocat sa rejone diant! ◊ fuo pro li dàrrere un’iscavanada a cussa cara pesada dae sa barrosíghine! (M.Ladu)
2.
chentza lissentza custa cosa no si podet dare ◊ si ndhe agatat meda, ocannu, de custa cosa e la sunt dendhe a sa fuliada ◊ sa divisione cantu bos at dadu, a bois? ◊ ocannu s'olia est dendhe pagu: solu su bíndhighi a maghinada ◊ cussa terra a laore daet su trinta ◊ como sas berbeghes no sunt dhendhe nudha, ma comente anzant comintzant a dare late
3.
dàedi a un'ala ca semus colendhe custa cosa! ◊ a ue mi est dadu su pisedhu, chi no lu so bidindhe inoghe? ◊ che so dadu in cussa carrela e apo fatu innantis ◊ che est dadu in logu malu, caminendhe a denote ◊ che est dau in sos carabbineris e pro no isparare si lis est imbertu ◊ che so dadu in mesu de su ludu ◊ ello ite bonu bisonzu a ndhe dare a custa bandha? ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cussa otada
4.
a ite ora ti che at a dare a finire? ◊ che daet a tardu, a note, a manzanu, a cras, a s'annu chi benit a fàghere custa cosa ◊ ejò, a como ti che at datu a ti ne ammentare?! ◊ a custas cosas ti che daet a fàghere su zustu?!…◊ a cue ti che at dadu a fàghere avitu: avita in su lussu, no in su mànigu! ◊ a èssere canu ti che at dadu a como!
5.
at a dare chi, segundhu comente, custa cosa no si podet fàghere prus ◊ podet dare chi dae como in subra fetat tempus bonu
6.
passant a sos arrestos e ndhe ant impresonadu prus de trinta: assora, medas, bidendhe basi, si sunt dados a fora ◊ no ti dias a fuire candho ti cramant a dare una manu de azudu!
7.
at pérdidu su postu ma si est dadu a sa zoronada e su triballedhu li essit sempre ◊ conca mala, cussu: si est dadu a furare ◊ como mi dao a prànghere, pro cosighedhas gai!…◊ a ue, disdiciada, mi apo a dare?!
8.
a cussu no bi daet! ◊ no bi apo dadu e no ndhe apo cumpresu nudha de su chistionu
9.
dae tentu no ti che diant in mesu, cussos, ca ti ndhe as a impudare! ◊ frade e sorre sunt dami chi ti do pro su bene, pro sa pulítiga ◊ est totu su manzanu a dami chi ti do! ◊ cussos duos sunt acanta a si la dare, no de torrare in paghe! ◊◊ oe no est in dare: no li essit súlida! ◊ oe s'amigu est in dare: a donzunu narat sa sua!
Etymon
ltn.
dare
Translations
French
donner
English
to give
Spanish
dar,
ofrecer,
producir
Italian
dare,
offrire,
produrre,
fruttare
German
geben,
schenken,
erzeugen,
hervorbringen.
dangheràre , vrb: dengherare Definition
pigare a frandhigos, a imbérrios, a denghes
Synonyms e antonyms
addengae,
ammelindrare,
imberriare,
imbimbinare
Sentences
como si chi mi sento sana e frisca, dae maridu meu dengherada!
Etymon
srd.
Translations
French
gâter avec des cajoleries
English
to spoil coaxing
Spanish
mimar
Italian
viziare con moine
German
verhätscheln.
dannuntziài , vrb: dennuntziai,
dennuntziare,
denunciai,
denuntziai,
denuntziare Definition
fàere sa denúncia, avisare o portare sa chènscia a cuarteri, pònnere una diferéntzia o iscórriu in giustítzia
Synonyms e antonyms
cramari,
tzitare
Translations
French
dénoncer
English
to denounce
Spanish
denunciar,
delatar
Italian
denunciare
German
anmelden,
anzeigen.