cunsertàre , vrb: acussertare,
cuntzertai,
cuntzertare,
cussertare Definitzione
pònnere in cussertu, in órdine
Sinònimos e contràrios
agiustai cuncodrai
| ctr.
iscunsertare
Frases
si fit pesau unu "porcu de abba" chi aiat bortau de ladus totu sa badhe, ma chin su tempus su padente si fit torrau a cussertare
2.
fit una imbreachera màstrina cussertata in su tzilleri
Ètimu
ctl., spn.
Tradutziones
Frantzesu
arranger
Ingresu
to compose,
to repair
Ispagnolu
concertar
Italianu
compórre,
aggiustare
Tedescu
zurechtlegen.
cunsístere, cunsístiri , vrb: cussístere Definitzione
èssere in calecuna cosa, o èssere calecuna cosa: dhu narant fintzes in su sensu de dipèndhere
Frases
su dannu cunsistit in su fàghere male
2.
sa ratza umana da'ue cunsistit?
Tradutziones
Frantzesu
consister
Ingresu
to consist
Ispagnolu
consistir
Italianu
consìstere
Tedescu
bestehen.
cunsonàre , vrb: cussonare Definitzione
cuncordare, currespòndhere, torrare paris de una cosa cun s'àtera, de unu fàere cun s'àteru, cun d-un'idea, régula e àteru
Sinònimos e contràrios
corrispúndiri
| ctr.
iscussonare
Frases
in s'istile, cantendhe, Piras cunsonaiat a primore cun Tucone ◊ s'andhanta lestra de su tempus e de su trabàgliu oe no cunsonat cun sos tempos de sa poesia cantada ◊ tra tzia e neta podius cussonare prus trancuillas
Tradutziones
Frantzesu
correspondre
Ingresu
to correspond
Ispagnolu
corresponder
Italianu
corrispóndere
Tedescu
entsprechen.
cuntentài, cuntentàre , vrb: acuntentai Definitzione
fàere o abbarrare cuntentu, giare su cuntentu, provare cuntentesa, prexu / malu a cuntentare = mendhegosu, itl. esigènte
Sinònimos e contràrios
allegrare,
apagnai,
saltifàghere
| ctr.
dispiàchere,
scuntentai
Frases
mi cuntento de custu: bastat goi! ◊ ant inventadu àteras maneras pro cuntentare sos ischivinzosos puru ◊ a dies babbu est ammurrionadu e m'istelevro deo pro cuntentare a isse ◊ Luisicu si depiat cuntentai de is pantalonis atzapulaus ◊ sa genti si cuntentàt de seminai isceti cudhu tanti de trigu po sa provista ◊ cheria cuntentare a fizu meu, ma no poto!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
contenter
Ingresu
to please
Ispagnolu
contentar,
complacer,
satisfacer
Italianu
accontentare
Tedescu
zufriedenstellen.
cuntrastàre , vrb: cuntrestare Definitzione
matanare chistionandho, foedhare in cosas chi no dhu'est s'acórdiu, ma fintzes solu istare a chistionu; giare una briga, nàrrere cosa po giare educatzione
Sinònimos e contràrios
allecare,
chistionai,
faedhare,
negossare
/
bacagliare 1,
perricare
/
certai
Frases
esso, annoto, mi seo, bufo e cuntresto! ◊ chie ndhe negat sa bellesa in tundhu, chie ndhe tesset lodes e ispantos e in su cuntrastare andhant a prou ◊ pustis de tanta ora cuntresta cuntresta aia comporadu ◊ unu sero in piata apo iscultadu sa cuntierra de duos betzighedhos cuntrestendhe ◊ ómine e fémina fint cuntrestendhe, tirendhe donzunu sa resone a sa parte sua
2.
colcados sos pisedhos, Pàula e Nedha si ch'esseint a fora a su friscu a cuntrestare
3.
benit a mi cuntrestare che babbu chi cuntrestat a sos fizos
Tradutziones
Frantzesu
discuter
Ingresu
to discuss
Ispagnolu
discutir
Italianu
discùtere
Tedescu
besprechen.
cuntratàre , vrb Definitzione
cricare de si pònnere de acórdiu mescamente po comporare o bèndhere, fàere unu trebballu, fàere su cuntratu, s'acórdiu
Sinònimos e contràrios
acodrare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
négocier
Ingresu
to contract
Ispagnolu
contratar
Italianu
contrattare
Tedescu
verhandeln.
cunvalidài , vrb Definitzione
su dichiarare vàlida una cosa, coment'e bona, chi balet, chi andhat bene
Tradutziones
Frantzesu
confirmer,
valider
Ingresu
to validate
Ispagnolu
convalidar
Italianu
convalidare
Tedescu
bestätigen.
cunvèltere , vrb: cunvèrtere,
cunvèrtiri Definitzione
mudare, cambiare idea, cumportamentu, pruschetotu nau de cambiare religione, idea pulítica
Sinònimos e contràrios
cumbertire
Frases
pro si campare, dogni mariolu diat cunvelter sas pedras in pane! (G.Zicconi Tanchis)
Tradutziones
Frantzesu
convertir
Ingresu
to convert
Ispagnolu
convertir
Italianu
convertire
Tedescu
bekehren.
cúpas , nf pl: gupas Definitzione
unu de is sinnos o mertzas de is cartas de giogare
Tradutziones
Frantzesu
coupes
Ingresu
the suit in italian cards corresponding to hearts (playing)
Ispagnolu
copa
Italianu
còppe
Tedescu
Becher.
curài , vrb: curare Definitzione
pigare, pònnere, giare meighina o fàere calecuna cosa po sanare una maladia o calecunu male, e fintzes sanare, giare arresurtau bonu coment'e cura
Sinònimos e contràrios
ammexinai,
medicai,
meighinare
/
sanai
Frases
su dutore li at curadu un'ogru malu
2.
bi at male chi curat e bi at male chi no curat
Ètimu
ltn.
curare
Tradutziones
Frantzesu
soigner
Ingresu
to cure
Ispagnolu
curar
Italianu
curare
Tedescu
behandeln.
currellài, currellàre , vrb: currigliare,
currillai,
currillare,
currilliai,
currizare,
currullai,
currullari Definitzione
andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru
Sinònimos e contràrios
currirzare,
curritai,
incorrillai,
iscurrizare,
scurrellai
/
perseghire
/
cobèrrere
Frases
cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari
2.
mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant!
3.
apu fatu currullai sa conilla
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
courir
Ingresu
to run here and there
Ispagnolu
correr
Italianu
córrere qua e là
Tedescu
hier und da laufen.
cúrrere , vrb: curri,
cúrriri Definitzione
andhare o fàere andhare cun lestresa manna, lestru de coitare meda, faendho tretu (o cosa) meda in pagu tempus; andhare aifatu a ccn. o de calecuna cosa, nau mescamente de is animales mascos chi istant apedhiaos a sa fémina; andhare aifatu de ccn po dh'aciapare, iscúdere, fàere fuire, bogare; àere cosa a parusu o consumare meda / pps. cúrridu, curtu, cúrriu; ind. pres. 1ˆ p. sing. cúrgiu, curzo, curro; cong. pres. 1ˆ p. sing. curra, curza, 2ˆ p. sing. curzas, 3ˆ p. sing. curzat, cruxat; ger. currindhe, currendho, currendu; verbu aus. àere e èssere: apo curtu, so curtu
Sinònimos e contràrios
perseghire
/
sartiare
Maneras de nàrrere
csn:
avb. èssere o fàghere curre curre, a su curre curre = sempri currendi, in pressi meda; cúrrere a tota fua = a cadhu fuindhe, cun canta fuliesa si podet; cúrrere a carrela aperta = chentza istrobbu, chentza impédumos; cúrrere su cadhu, s'àinu = fàghere a cúrrere su cadhu, s'àinu, cun setzidore subra; currit, currit e no fait tretu = istat a su faghe faghe ma chentza cabbale, coment'e caminendhe in sa rena; cúrriri coment'e unu cuadhu iscapau = a sa maconatza; lassare cúrrere = baliai, lassai a pèrdiri, no fàghere contu de un'ofesa o de àtera cosa pagu aggradéssida; cúrrere dinari a unu = chi ndhe balanzat cun fatzilidade; cúrrere che batu a pische = andhare a carchi cosa o logu chi piaghet meda; cúrriri centu lèpuris (in cobertantza)= istare o andhare ifatu de tropu cosas, cherrer fàghere tropu cosas
Frases
po torrai a domu prus a lestru si dha pigat curri curri ◊ sos pisedhos sunt cúrridos luego a carrela ◊ sa zente est curta pro li dare azudu ◊ che un'isprammadu so cúrridu a su dutore ◊ ocannu in s'àrdia no bi apo curtu ◊ a su Corpus de Cristos current sos cadhos, chie andhat a sa portessione ◊ no curras s'ebba ca est próssima e li faghet male! ◊ ca est birgonzosu si ch'est curtu a intro comente at bidu zente ◊ sa calada si dha feus currendi
2.
curriat coment'e una balla de fuxili ◊ belle e betzu, curriat che istedhu
3.
mi ant curtu infatu sos canes ◊ nosu nci dhu depiaiaus èssi curtu de diora, e invècias in bidha dógnia istràngiu tenit sorti! ◊ chi andu a si dhu nai mi nci currit! ◊ chi dhu cruxat sa giustítzia! ◊ ancu dhu biant curtu de sa manu divina! ◊ sa giustítzia si dhu cúrgiat!◊ pressixedha… parit chi dhis cúrgiant is canis avatu!
4.
su piciochedhu fut portandudeci sa craba aubi de su crabu po dha curri ◊ sas berbeghes depent èssere comintzendhe a bènnere in more: su mascru ndh'est currindhe calicuna ◊ currit centu lèpuris e no nd'impríngiat mancu unu!
5.
a isse li curret su dinari chei s'alga! ◊ a sas festas bi curret sa zente che batu a pische ◊ in cussa domo bi curret sa peta chei s'abba ◊ cussos current meda sos macarrones ◊ a tie, cun su postu chi tenes, sa zoronada ti curret mancari no fetas nudha
6.
e lassa cúrrere, no ti la lees pro donzi cositedha!
Sambenados e Provèrbios
prb:
chie curret prus leat primu ◊ su bisonzu ponet su betzu a cúrrere
Ètimu
ltn.
currere
Tradutziones
Frantzesu
courir,
poursuivre
Ingresu
to run (after)
Ispagnolu
correr,
perseguir
Italianu
córrere,
rincórrere
Tedescu
laufen,
nachlaufen.
currulàre , vrb Definitzione
fàere tzàcurros, sonos in bentre, fàere a cròcolos
Sinònimos e contràrios
borulare 1
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gargouiller
Ingresu
to gurgle
Ispagnolu
hacer borborigmos
Italianu
borbogliare
Tedescu
gurgeln.
currumpuài, currumpunài , vrb Definitzione
furriare in tundhu, a caragolu, fàere su fúrria fúrria, nau de su cuadhu
Sinònimos e contràrios
archetare,
crabiolai,
ginetare
Frases
s'ègua parit chi portit ispíritus, allutendi is origas e currumpunendu
Tradutziones
Frantzesu
caracoler
Ingresu
to caracole
Ispagnolu
caracolear
Italianu
caracollare
Tedescu
herumtummeln.
cuscujinàre , vrb Definitzione
foedhare a s'iscúsiu
Sinònimos e contràrios
ascugiare,
chideriare,
iscusiare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
discuter à voix basse
Ingresu
to confabulate softly
Ispagnolu
confabuar
Italianu
confabulare sommessaménte,
sottovóce
Tedescu
heimlich reden.
cuscuríre , vrb Definitzione
coment'e fàere nàrrere, fàere ischire o pentzare una cosa innanti chi acontessat
Frases
mi lu cuscuriat su coro
2.
as postu lua in sa bundhante vena e sighis sa mania de su male chi cuscurit sa bia ’e sa tangente in su sidhadu de su capitale (R.Casula)
Tradutziones
Frantzesu
prévoir
Ingresu
to foresee
Ispagnolu
presagiar
Italianu
presagire
Tedescu
vorhersagen.
dàe , prep: dai,
dea 1 Definitzione
foedhu chi si ponet ananti de númenes o pronúmenes prus che àteru inditandho s'idea de istesiare, de fàere diferéntzia (de logu e de tempus), o fintzes po inditare sa càusa / a dae Deus chi… = gràtzias a Deus chi…
Sinònimos e contràrios
de
Frases
istesiadebboche dae a mie! ◊ andhadebboche da'inoghe! ◊ dae candho che sezis? ◊ custa est cosa chi si guastat dae oe a cras ◊ da'ite si l'ant leada a si brigare? ◊ dea innoghe che depes istupare! ◊ is margianes nessunu che dhos bogat dea sa tana ◊ seo dea sèmpere amante de sa cultura sarda ◊ calecunu amigu benit dea foras ◊ issu benit dea duas a tres bortas a s'annu ◊ Nighele est grave, est dae mòrrere oe a mòrrere cras!
2.
dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha!
3.
a dae Deus chi sunt bibos…: no fit istau pejus si aiant àpiu bisonzu de su trapiantu?
4.
est mortu dai su dispiaghere
Ètimu
ltn.
de ab
Tradutziones
Frantzesu
de
Ingresu
to,
from
Ispagnolu
de
Italianu
da
Tedescu
von,
aus,
vor.
dàe 1 , vrb: dàere,
dai 1,
dare,
dàrrere Definitzione
aporrire, pònnere in manos, intregare calecuna cosa a un'àteru chentza nudha in càmbiu (ma si narat fintzes de bèndhere, de su arresurtare de unu trebballu, e de unu contu); rfl. si narat in su sensu de andhare a calecunu logu, a una bandha, cun che in su sensu de arresurtare o acabbare a una tzerta ora; cun su verbu pòdere o a su tempus benidore tenet su sensu de acontèssere, de capitare deasi comente essit essit / cong. pres.: 2ˆ p. pl. diadas, diedas, dezas; passau: 3ˆ p. pl desint, ant dadu; impr. 2ˆ p. pl: dade, daze, dage (custu cun enclíticu: dagedenosi!)
Sinònimos e contràrios
donai,
giai,
gionai,
intregai
/
combidai
/
bèndhere,
frutai,
resurtare
/
addare,
andhare,
finire,
passae,
penciai
| ctr.
leai
Maneras de nàrrere
csn:
dare a una cosa = pentzai, donai atentzioni a una cosa; dàreche a… (una cosa, un'ora) = resurtai; dàresi a fàghere, a fuire, a lèzere = pònneresi a fàghere, a si mòere, a fàghere carchi cosa, a fuire, a lèzere; dàresi a carchi cosa = pèrdiri sa conca avatu de ccn. cosa: dàresi a su zogu, a s'interessu, a sa fura, a su triballu, a su binu, a su ziru, a sas féminas; dàreche a subra de una cosa = arrennèsciri a isciri una cosa; dàreche una cosa o a unu in mesu = ponidha, faidha resurtai in mesu, imbusticaidhu in ccn. cosa o chistioni; dàreche in carchi logu = passai in ccn. logu fintzas sentza de dhu bòlliri; èssere dali ca ti doe, a su dami e ti do = donendi sempri (corpus, fuedhus), abbetiai; èssere acanta a si la dare (nadu de duos) = èssiri acanta a s'arropai, acanta a certai; fàghere a su daellea = dona e piga, a manlea, donendi e pighendi sentza de bòlliri donai diaderus; èssere, no èssere in dare = (nau de unu) tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai (e fintzas de fuedhai mali, meda, tropu)
Frases
apas de s'América sos mannos tesoros, ma los dias a chie tenet fàmine ◊ si su fàmine inimigu a nois derat istragu si agguantat unu pagu finas a giomper sa figu (Grolle)◊ custa cosa no est sa tua: ti l'ant dada o furada l'as? ◊ setzi un'iscuta: ite ti dao a bufare? ◊ a chie tocat sa rejone diant! ◊ fuo pro li dàrrere un’iscavanada a cussa cara pesada dae sa barrosíghine! (M.Ladu)
2.
chentza lissentza custa cosa no si podet dare ◊ si ndhe agatat meda, ocannu, de custa cosa e la sunt dendhe a sa fuliada ◊ sa divisione cantu bos at dadu, a bois? ◊ ocannu s'olia est dendhe pagu: solu su bíndhighi a maghinada ◊ cussa terra a laore daet su trinta ◊ como sas berbeghes no sunt dhendhe nudha, ma comente anzant comintzant a dare late
3.
dàedi a un'ala ca semus colendhe custa cosa! ◊ a ue mi est dadu su pisedhu, chi no lu so bidindhe inoghe? ◊ che so dadu in cussa carrela e apo fatu innantis ◊ che est dadu in logu malu, caminendhe a denote ◊ che est dau in sos carabbineris e pro no isparare si lis est imbertu ◊ che so dadu in mesu de su ludu ◊ ello ite bonu bisonzu a ndhe dare a custa bandha? ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cussa otada
4.
a ite ora ti che at a dare a finire? ◊ che daet a tardu, a note, a manzanu, a cras, a s'annu chi benit a fàghere custa cosa ◊ ejò, a como ti che at datu a ti ne ammentare?! ◊ a custas cosas ti che daet a fàghere su zustu?!…◊ a cue ti che at dadu a fàghere avitu: avita in su lussu, no in su mànigu! ◊ a èssere canu ti che at dadu a como!
5.
at a dare chi, segundhu comente, custa cosa no si podet fàghere prus ◊ podet dare chi dae como in subra fetat tempus bonu
6.
passant a sos arrestos e ndhe ant impresonadu prus de trinta: assora, medas, bidendhe basi, si sunt dados a fora ◊ no ti dias a fuire candho ti cramant a dare una manu de azudu!
7.
at pérdidu su postu ma si est dadu a sa zoronada e su triballedhu li essit sempre ◊ conca mala, cussu: si est dadu a furare ◊ como mi dao a prànghere, pro cosighedhas gai!…◊ a ue, disdiciada, mi apo a dare?!
8.
a cussu no bi daet! ◊ no bi apo dadu e no ndhe apo cumpresu nudha de su chistionu
9.
dae tentu no ti che diant in mesu, cussos, ca ti ndhe as a impudare! ◊ frade e sorre sunt dami chi ti do pro su bene, pro sa pulítiga ◊ est totu su manzanu a dami chi ti do! ◊ cussos duos sunt acanta a si la dare, no de torrare in paghe! ◊◊ oe no est in dare: no li essit súlida! ◊ oe s'amigu est in dare: a donzunu narat sa sua!
Ètimu
ltn.
dare
Tradutziones
Frantzesu
donner
Ingresu
to give
Ispagnolu
dar,
ofrecer,
producir
Italianu
dare,
offrire,
produrre,
fruttare
Tedescu
geben,
schenken,
erzeugen,
hervorbringen.
dangheràre , vrb: dengherare Definitzione
pigare a frandhigos, a imbérrios, a denghes
Sinònimos e contràrios
addengae,
ammelindrare,
imberriare,
imbimbinare
Frases
como si chi mi sento sana e frisca, dae maridu meu dengherada!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gâter avec des cajoleries
Ingresu
to spoil coaxing
Ispagnolu
mimar
Italianu
viziare con moine
Tedescu
verhätscheln.
dannuntziài , vrb: dennuntziai,
dennuntziare,
denunciai,
denuntziai,
denuntziare Definitzione
fàere sa denúncia, avisare o portare sa chènscia a cuarteri, pònnere una diferéntzia o iscórriu in giustítzia
Sinònimos e contràrios
cramari,
tzitare
Tradutziones
Frantzesu
dénoncer
Ingresu
to denounce
Ispagnolu
denunciar,
delatar
Italianu
denunciare
Tedescu
anmelden,
anzeigen.