Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cumportài , vrb: cumportare Definitzione nau de cosas de papare o bufare, mantènnere sa naturalesa issoro ammesturandhosi cun àteras; àere una manera de fàere o de istare, mescamente po totu su chi podet pertocare is àteros Sinònimos e contràrios agguantai, baliai Frases custu est unu binu chi cumportat àcua meda 2. custu pisedhu si cumportat bene Tradutziones Frantzesu se conduire Ingresu to behave Ispagnolu comportarse, portarse Italianu comportarsi Tedescu sich benehmen.

cumprèndhede, cumprèndhere , vrb: cumprendi, cumprèndiri, cumprènnede, cumprènnere Definitzione coment'e aferrare bene una cosa o una chistione cun sa mente, coment'e intrare aintru e ischire giustu ite o comente est / pps. cumpresu, cumpréndiu Sinònimos e contràrios assaborire, òrrere Frases za mi l'as ispiegada, sa cosa, ma no l'apo cumpresa ◊ dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha, oe! ◊ gei mi seu cumpréndiu dèu, mancai ti fatzast a tontu! ◊ tui no cumprendis sa beridadi ca pagu ti interessat ◊ zughet una essidura, ma mancu su dutore bi l'at cumpresa 2. in chistiones gai deo no bi cumprendho nudha ◊ ómines de s'isciéntzia chi sunt mastros cumprendhent in sas undhas e in sos astros (Màsala) Ètimu ltn. cumprehendere Tradutziones Frantzesu comprendre Ingresu to understand Ispagnolu entender, comprender Italianu capire, comprèndere, intèndere Tedescu verstehen, begreifen.

cumproàre, cumprobài, cumprobàre , vrb: cumprovai Definitzione iscumbatare, provare a bíere si una cosa est o coment'est, si est abberu, si arresurtat Sinònimos e contràrios controbbare, iscumproare, proare Frases lu cherzo cumproare a bídere si est abberu su chi narat! ◊ a sa banca bi sunt lómpidos sos cummissàrios pro cumproare sos contos ◊ già chi cumproadu ti apo, est finidu s'istimare! (G.L.Salis)◊ Gesugristu torrendi a biu at cumprobau sa Divinidadi sua Ètimu spn., ctl. comprobar, comprovar Tradutziones Frantzesu mettre à l'épreuve Ingresu to put s.o. to the test Ispagnolu poner a prueba, demostrar Italianu méttere alla pròva, dimostrare Tedescu auf die Probe stellen.

cumpromítere, cumpromíti, cumpromítiri , vrb Definitzione nòghere, pònnere in perígulu de andhare male / pps. cumpromítiu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu compromettre Ingresu to compromise Ispagnolu comprometer Italianu comprométtere Tedescu gefährden.

cuncambiàre , vrb Definitzione fàere a cambiapare, fàere càmbiu giaendho una cosa po ndhe tènnere un'àtera Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu échanger Ingresu to exchange Ispagnolu permutar Italianu permutare, contraccambiare Tedescu umtauschen.

cuncèdiri , vrb: cuntzèdere Definitzione giare cosa chi no si iat a bòllere o pòdere giare in cantu no est cosa de chie dha pedit o dipendhet de àtere; cunfirmare una cosa chi si tenet duritu a nàrrere / pps. cuncédiu, cuntzessu Sinònimos e contràrios acanciare, dare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu accorder Ingresu to grant Ispagnolu conceder, otorgar Italianu concèdere Tedescu gewähren.

cuncentrài, cuncentràre , vrb: cuntzentrare Definitzione batire, portare, ammuntonare totu a unu logu, in prus pagu logu; torrare una cosa a prus pagu lassandho sa sustàntzia e bogandhoche de s’àteru chi portat Tradutziones Frantzesu concentrer Ingresu to concentrate Ispagnolu concentrar Italianu concentrare Tedescu konzentrieren.

cunciberàre , vrb: cunsiderai, cunsiderare, cuntziderai, cussiderare, cussiverare Definitzione pigare in cunsideru, pònnere in càrculu, fàere contu de unu, de is cosas, cricare de bíere o cumprèndhere comente andhant bene o méngius, o comente funt giustas, rfl. fintzes in su sensu de si giare una regulada Sinònimos e contràrios calculai, iltimare, sumari Frases aundi est coru e vida istau cuntziderendi! ◊ cussiverent cantu pacu meressitores ne sont!◊ cussiverate, tzente, cussiverate sos irbàglios! ◊ semus cunsiderendhe sa peràula de Deus in sas Iscrituras ◊ sa limma nostra est pagu cunciberada! 2. ite ses cumminanno, tempus, poite no ti cunciberas e troces certos trumentos e tréulos?! (T.Frau) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu considérer Ingresu to consider Ispagnolu considerar Italianu considerare Tedescu betrachten.

cuncodrài , vrb: cuncoldare, cuncoldiare, cuncordai, cuncordare, cuncordiare Definitzione pònnere de acórdiu, èssere o andhare de acórdiu, àere o èssere in is matessi ideas s’unu cun s’àteru; su si aprontare, o preparare a una cosa de una manera chi potzat andhare bene po calecunu bisóngiu, a fàere una faina, po essire, fàere bella figura o àteru / cuncordai su santu = pònnere a postu, ammanitzare su santu pro sa festa Sinònimos e contràrios acodrare, adatai, apariciai, armudiai, codrimingiài, cumbinare, cumbínchere, cumpòniri, cunsertare, cuntratare, incabizonare, oldinzare / allaputzai, allepuritzare, chinchinnare, mudai | ctr. iscunsertare, scuncodrai Frases si cuncordamus in su prétziu, mi la còmporo deo cussa domo ◊ si maridu e muzere no cuncordant apare comente faghent a contivizare sa famíllia? ◊ is duas sorris biviant in sa própiu intrada ma non cuncodrànt ◊ po cantai tocat a cuncordai su sonu de is boxis ◊ a isse no che lu cuncordas, no, a su chi cheres tue! 2. cuncodrai sa mesa po prandi ◊ at cuncordau po nci essiri a su sartu ◊ aiat cuncordiadu unu bellu faellardu ◊ cuncordadí un'iscala po artziai a ingunis ◊ cuncordadha tui una màchina cument'e cussa! 3. a Bidhegrésia dh'ant tzerriada de aici po cussu biaxu de bellas crésias chi dha cuncordant ◊ ita bandera de corrus chi ti ant a cuncordai!…◊ si cuncordat bèni e nci essit a giru Sambenados e Provèrbios prb: in s'interi chi sa bella si cuncordat, sa lègia si est giai cojada Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu s'accorder Ingresu to agree on Ispagnolu ponerse de acuerdo, concordar Italianu concordare, compórre, configurare Tedescu vereinbaren, zusammensetzen.

cuncúrrere , vrb: cuncúrriri Definitzione pigare parte, mescamente in medas, a calecuna cosa chi est de fàere a bínchidas / pps. cuncurtu, cuncúrridu Tradutziones Frantzesu concourir Ingresu to compete Ispagnolu concurrir Italianu concórrere Tedescu sich bewerben.

cundennài, cundennàre , vrb: cunnennare Definitzione betare sa cundenna, obbrigare a giare, fàere o sufrire calecuna cosa po neghe o curpa de unu male fatu / c. s’ànima = brivare de su gosu de Deus in eternu Sinònimos e contràrios sententziai | ctr. pedronai, salvai Frases no bògio a mi cunnennare ponenno in mente a una malandrina! ◊ l'ant cundennadu a deghe annos de presone Ètimu ctl., spn. condenar Tradutziones Frantzesu condamner Ingresu to condemn Ispagnolu condenar Italianu condannare Tedescu verurteilen.

cundensài, cundensàre , vrb Definitzione torrare su meda a prus pagu, fàere prus tibbiu, cracu, cagiau (nau fintzes de su vapore chi ifridandhosi essit lícuidu) Tradutziones Frantzesu condenser Ingresu to condense Ispagnolu condensar Italianu condensare Tedescu verdicken.

cundhíre , vrb: cundiri Definitzione pònnere su cundhimentu, giare sabore a su papare, aconciare papares; ispainare una maladia, un'infetu o cosa chi faet male; ispainare cosa in dónnia logu (nau de unu, chi si faet intèndhere ca dhu'est, fintzes faendho istrobbu); comporare a unu faendhodhi fàere cosa chi no andhat bene in càmbiu de dinare o àteru / cundhire su piatu a unu = fàghereli male, dannu meda; casu cunnitu = fatitu, fatu, casu martzu; sa pira, su pirastru si cundhit = si faghet Sinònimos e contràrios connire*, cufetare / abbelenare, alluae, atoscai, atosicai Frases su piberonedhu cundhit meda: bastat paghitzedhu pro dare su sabore a su mànigu ◊ su mànigu si no est cundhidu no essit bonu ◊ su casu si ponet a cundhire sos macarrones ◊ su casu betzu cundhit prus meda de su nou 2. sciacu mannu dha cundat! ◊ arrori mau dhu cundat! ◊ ndhe at cundhidu su logu cun cussa maladia chi teniat ◊ ndi eis cundiu sa bidha cun centumilla maneras, de disonestadi ◊ pro su tempus chi dureit sa pidémia sos mannos poniant atentzione pro no cundhire sa pisedhina 3. a duas e a tres a boghes postas, prus de chentu ne cunnint cussu logu, sas corrogas ◊ cussu piciochedhu gei cundit: no fait a dhu cumbati! ◊ is maistrus, aprimus, funta severus, cundenta diarerus! 4. nos lu sezis faghindhe su regalu, nos lu sezis cundhindhe su piatu: gai mancu si esserat unu macu barrosu fartzu che dinari malu! Tradutziones Frantzesu assaisonner, contaminer Ingresu to be infected, to spice Ispagnolu condimentar, cundir Italianu condire, contagiare Tedescu würzen, anstecken.

cundivídere , vrb Definitzione su èssere o si agatare de acórdiu, èssere de sa matessi idea, pigare parte a sa matesi cosa Sinònimos e contràrios ispartzire, paltire Tradutziones Frantzesu partager Ingresu to share Ispagnolu compartir Italianu condivìdere Tedescu billigen.

cunfiài , vrb: cunfidai, cunfidare Definitzione giare fide a unu, su si fidare de unu, tènnere cunfidàntzia / cunfidai cun = àere fide in…, dare fide a… Sinònimos e contràrios fidaisí Frases cunfiu chi eis a olvidai de cantu bos apu aggraviau ◊ Segnori, dèu cunfiu m’eis a usai misericórdia (Ctz) Ètimu spn. confiar Tradutziones Frantzesu avoir confiance Ingresu to confide Ispagnolu confiar Italianu confidare, aver fidùcia Tedescu vertrauen.

cunfígi , vrb: cunfígiri Definitzione cunsiderare is cosas innanti de foedhare o de dhas fàere, fàere unu cufrontu, pònnere apare; foedhandho de cosas de papare, cuncordare de cundhimentu Sinònimos e contràrios cofuzire*, cussiderare, pesai 2 Frases cunfigidhu, su fuedhu, prima de dhu nai! ◊ femu cunfigendi cussu, ca no mi pariat giustu ◊ bandu cunfigendi ita bollat significai cussu bisu 2. s'olia mulleri mia dh'at cunfígia cun allu e perdusèmini Tradutziones Frantzesu peser, réfléchir Ingresu to consider Ispagnolu ponderar Italianu ponderare Tedescu erwägen.

cungelài, cungelàre, cungelàri , vrb: cunzelare Definitzione ifridare a meda tanti de astrare sa cosa Sinònimos e contràrios astragare, belare 2. ischedas chi s'afannu bostru e penas mi cungelat su sàmbene in sas venas Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu congeler Ingresu to freeze Ispagnolu congelar Italianu congelare, raggelare Tedescu gefrieren lassen, tiefkühlen.

cungiolvàre , vrb Definitzione giare dispraxere, fàere una cosa marigosa (che giolva) Sinònimos e contràrios agiolvare, amargurai, ingiolvare Tradutziones Frantzesu rendre amer, attrister Ingresu to grieve, to make bitter Ispagnolu amargar Italianu amareggiare Tedescu verbittern.

cunsagrài, cunsagràre , vrb: cuntzacrai, cussacrare Definitzione intregare, su si intregare, giare totu su tempus a calecunu iscopu, a un'ideale, a Deus; fàere a sacru Sinònimos e contràrios sacrare 2. in su tabbernàculu dhoi est s'óstia cunsagrada Tradutziones Frantzesu consacrer Ingresu to consecrate Ispagnolu entregarse, dedicarse, consagrar Italianu consacrare Tedescu weihen, konsekrieren.

cunsentíre , vrb: cussentire Definitzione pònnere a conca, fàere su sàbiu, giare una regulada a is cumportamentos imparandho de is ibbàllios o de is cossígios, portare atuamentos; pònnere a coro una cosa, sentire una cosa Sinònimos e contràrios atinai, atoare Maneras de nàrrere csn: èssere unu malu a cussentire = testarrudu meda, chi sighit a fai su mali fintzas biendi ca est mali, chi no callat a ciorbedhu; cussentire una cosa = fàgherendhe contu in su sensu de si chessare, de si abbizare chi faghet carchi efetu, dolet, e gai Frases proendhe a fumare, dego so abbarrau dirmajau, chene cunsentire, e poi abbellu abbellu so torrau in trassa ◊ candho li faedho de su maridu, si cussentit de sas disauras suas e cumintzat a bemire 2. arratza de ómine malu a cussentire: l'at bidu chi custa cosa li faghet male ma no bi cazat! ◊ sas pedras no cussentint, ma su cristianu emmo, ca zughet sos atuamentos! ◊ su fiadu malu a cussentire bidet su male ma lu sighit a fàghere 3. mi so istropiadu, ma no cussentia su dolore cantu s'istropiadura chi mi restaiat ◊ su pisedhu no cussentit ne fritu e ne calura ◊ a ghirare gai a bidha la cussentiat coment'e una birgonza ◊ sa pisedha fit in tertza média s'annu chi fit morta sa mama e sa mancànsia sua l'aiat cussentida meda Tradutziones Frantzesu réfléchir, se repentir Ingresu to reform, to reflect Ispagnolu reflexionar, enmendarse Italianu riflèttere, ravvedérsi Tedescu nachdenken, sich bessern.