Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

cuberràre , vrb Definitzione su tènnere contu, contivigiare, atèndhere sa gente e su logu inue istat cun leis e poderes soberanos comente dhos tenet un’istadu; giare su bivu a unu po su trebballu chi faet segundhu sa genia de cuntratu Sinònimos e contràrios atèndhere, contifizare, cruvennare, cuguzare, guvernai Frases sas monzas ant batiu pitzinnas òrfanas pro las pesare e cuberrare ◊ in cussu monte bi est semper s'àbbile cuberrandhe sos fizos ◊ sos partios che ant zacarau su fassismu pro nche pònnere pedes a cuberrare s'Itàlia 2. a sos messadores lis dant sa paca de sa die e los cuberrat su mere ◊ sunt fachendhe sas pitzinnarjas e gai a issas puru las cuberrant, las bestint e carchi sodhu lis suprit 3. Nostra Sennora los at cuberraos suta de su mantu de sa misericórdia sua ◊ unu gapote múrinu lu cuberrabat in su tempus malu Ètimu ltn. *cubernare Tradutziones Frantzesu gouverner Ingresu to govern Ispagnolu gobernar Italianu governare Tedescu regieren.

cubíre , vrb: cupire Definitzione disigiare meda, forte Sinònimos e contràrios aputzare, cúbere, disigiai Frases dego m'isto a murmutu cupindhe bona fortuna ◊ innantis fis a lèpores e pudhas e como ses cupinne finas su serione de sa chipudha! ◊ ite semus cupindhe in custu tzecu andhare nostru? ◊ tandho ant a mòvere sos chi su ballu tundhu ant cubidu 2. l'isco chi candho cubis sa trasferta sa mesada ti dat aficu lanzu (P.Giudice Marras)◊ sunt umbras cubidas in giuntas de terra Sambenados e Provèrbios prb: chie at facultade no cubit su pane Ètimu ltn. cupire Tradutziones Frantzesu convoiter Ingresu to long for Ispagnolu codiciar Italianu bramare Tedescu herbeisehnen.

cuciàre 1 , vrb Definitzione nau de is canes, istare in su crocadórgiu insoro; rfl. nau de unu, ammischinare Tradutziones Frantzesu se coucher (se dit d'un chien) Ingresu to curl up Ispagnolu sentarse el perro Italianu accucciarsi Tedescu kuschen.

cucuciàre , vrb: acuguzare, cucutare, cucutzare, cucuzare, cuguciare, cugugiare, cugutzare, cuguzare Definitzione betare a pitzu a cugudhu, po ammontu, pònnere ammontu; foedhandho de sonos fortes, cuare e no lassat intèndhere àteru / cuguzare cosa a unu, a carchi cosa = pònnere ammontu in pitzu Sinònimos e contràrios acarragiai, acavacai, afianzare, ammantai, assacarrare, cobèrrere, cutzicare, imbusciae | ctr. iscuguzare Frases una néula carca at cuguzadu su campu ◊ in domo bi aiat una fressada de lana pro si cuguzare su note ◊ su nie at cuguzadu onzi logu ◊ sa pinneta fit totu cuguzada a perrones d'élighe ◊ cugúzali una cobertedha a su pitzinnu, no tenzat fritu! 2. s'uraganu che cuguzat sas boghes de dolore ◊ depent àere àpidu un’impudu lébiu chi però luego aiant cuguzadu cun carchi iscusa (N.Falconi) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir Ingresu to cover Ispagnolu cubrir, tapar Italianu coprire Tedescu decken.

cuerrài, cuerràre , vrb Definitzione cuare ma prus che àteru po fàere s'ala, po fàere is partesas a ccn.; mantènnere unu segretu Sinònimos e contràrios cuai, cuberrare* | ctr. iscuguzare, iscobiare Frases sa muzere a bortas cuerrat a su maridu sas fartas de sos fizos ◊ dae sos canes truvada si cuerrat assustrada aintru de una pinneta afaca a mare ◊ nosu fintzas a immoi dh'eus tentu cuerrau, ma ti feus a iscí ca… 2. sa boche de s'internu ti faedhat de culpa, de pecadu cuerradu Sambenados e Provèrbios prb: chie furat e chie cuerrat sunt cumpanzos de pare ◊ muzere manna cuerrat maridu Tradutziones Frantzesu cacher Ingresu to hide Ispagnolu esconder Italianu nascóndere Tedescu verstecken.

cufàchere , vrb: acunfàiri, cufàghere, cunfàghere Definitzione andhare bene, fàere bene a sa salude, a su crèschere de unu o de una mata / pps. cufàchiu Sinònimos e contràrios cunfàvere | ctr. nòghere Frases in cue, ca est terrinu chi li cufaghet, bi ponet su laore, meda ◊ inue che fit no li cufaghiat s'ària e torradu si ndh'est Tradutziones Frantzesu convenir, seoir Ingresu to suit Ispagnolu sentar bien Italianu confarsi Tedescu passen.

cufafaràre , vrb: cunfanfarare Definitzione istare a cufàfara Sinònimos e contràrios argiolae, arrallai, badaciare, ciaramedhare, friganzare, paraletare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bavarder Ingresu to chat Ispagnolu charlar Italianu ciarlare Tedescu schwatzen.

cufessàre , vrb: cunfessae, cunfessai, cunfessare Definitzione su nàrrere o atrogare is cosas, nau mescamente de su male o de is pecaos chi unu at fatu e de is pecos chi tenet e fartas chi at fatu (si manígiat meda in forma prnl.); nau de is preides, su ascurtare e foedhare a unu chi dhi narat totu su chi dhi paret de dèpere nàrrere po dhi giare su sacramentu de su perdonu Sinònimos e contràrios addulgare, ammítere, atorgare, avriare 1 | ctr. dennegai, necare Frases de totu su chi as nadu mezus cunfessadindhe!◊ ita seis, cunfessendi, chi fuedhais aici? ◊ candho dhos ant tentos ant cufessau de che àere furau sa cosa ◊ no m'istes cua cua: cunfessa sa veridade! ◊ cufessadu ti ses? Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu avouer, se reconnaître Ingresu to confess Ispagnolu confesar Italianu confessare Tedescu beichten.

cufetàre , vrb: cufitare, cunfetai, cunfetare, cunfitai Definitzione pònnere is cundhimentos a is cosas de papare, prus che àteru a cosas chi no si papant luego: olia, panceta, presciutu, sartitzu o àteru, cosas chi po pigare sabore bolent lassadas tempus meda cun su cundhimentu Sinònimos e contràrios cundhire Frases custu sali est bonu po cunfitai olia e tomatas sicadas ◊ issu segat canciofedha isceti po cunfetai 2. sa mesa fut prena de olia cunfitada, fenugu, arreiga e casu martzu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu enrober de sucre Ingresu to candy Ispagnolu adobar Italianu confettare Tedescu dragieren.

cufidàre , vrb Definitzione nàrrere calecunu segretu o cosa delicada a unu, in manera personale e no in cara de àtere chiesisiat Sinònimos e contràrios iscobiare | ctr. cuai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se confier à Ingresu to open one's heart Ispagnolu confiarse Italianu confidarsi Tedescu sich anvertrauen.

cufirmàre , vrb: cunfirmai, cunfirmare, cunfrimai Definitzione giare sa segurtade, sa cunfirma; giare su sacramentu de sa crésima, su cunfrimu Sinònimos e contràrios abbalorare, averai / cresimai Frases tempus faghet mi aiant cunfirmadu de s'arresetu de babbu tou inoghe 2. seu sentza de mi cunfessai de candu mi ant cunfrimau ◊ su nonnu chi ti at batizadu si est immentrigadu de ti pònnere sale e su chi ti at cunfrimadu gai etotu! Terminologia iscientìfica prdc Tradutziones Frantzesu confirmer Ingresu to confirm Ispagnolu confirmar Italianu confermare Tedescu bestätigen, firmen.

cuformàre , vrb Definitzione fàere una cosa a cunforma a un'àtera Sinònimos e contràrios addatare Tradutziones Frantzesu conformer Ingresu to shape Ispagnolu conformar Italianu conformare Tedescu gestalten.

cufortàre , vrb: cunfortai, cunfortare Definitzione fàere o nàrrere calecuna cosa chi podet serbire de alléviu o po animare a chie at tentu dannu o sunfrit de calecunu dispraxere Sinònimos e contràrios aconnoltare, aliviai Frases s'ozusantu cunfortat su cristianu pro sa morte ◊ mi cufortat ischendhe chi sas cantones mias sunt servidas a carchi cosa de bonu ◊ sa pipia at cumentzau a pràngiri e sa mama at circau de dha cunfortai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu réconforter Ingresu to console Ispagnolu confortar Italianu confortare Tedescu trösten.

cufrontàre , vrb: cunfrontai, cunfrontare Definitzione pònnere apare una cosa cun s'àtera a bíere ite tenent de oguale e de diferéntzia, fàere cumparàntzias Sinònimos e contràrios aparagonare, aparinare, cumparai, cumparantziai Tradutziones Frantzesu comparer Ingresu to compare Ispagnolu confrontar, relacionar Italianu confrontare Tedescu vergleichen.

cugnàre , vrb: cungiai, cungiare, cungiari, cunzare Definitzione serrare, acostire is duas partes de un’apertura de no abbarrare logu in mesu, pònnere sa cungiadura, inghiriare unu logu ororu prus che àteru in su sartu cun calecuna cosa (es. sida, muru, arretza) de impedire chi si essat o s’intret Sinònimos e contràrios serrai, tancare / incujare 1 / abbutonare | ctr. abbèrrere, iscungiai Frases cunzat sos ocros e zirat sa conca ◊ su nie ponet murallas e ti cunzat a intro de domo ◊ candho essis cunza sa gianna! ◊ che cunzas cudhu in foras ◊ cunza s'anzone in sa cherina! ◊ sa corte fit cunzada a murichedhu gurdu ◊ cras cugnant s'iscola ◊ su funnagu cugnau dh'as? 2. is gutones de su custumu nce dhus imbucant in is traus de cabessu po cungiari sa camisa Ètimu ltn. cuneare Tradutziones Frantzesu clôturer Ingresu to enclose Ispagnolu cercar Italianu chiùdere, recintare Tedescu schließen, einfrieden.

cultodiàre , vrb: custodiai, custodiare Definitzione castiare a unu o una cosa a manera chi no tèngiat dannu o no nche dha furent Sinònimos e contràrios acastiai, aggordai, agguardai, agorrai, coltoire, mirai, miramentare, tentare Frases dh'ant custoriara bèni custa cosa ◊ si narat chi su corpus de custu santu est custodiau in sa crésia a issu dedicada Tradutziones Frantzesu conserver Ingresu to preserve, to govern Ispagnolu guardar Italianu conservare, governare Tedescu aufbewahren.

culturínas , avb Definitzione èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa Tradutziones Frantzesu toucher à sa fin Ingresu said of a situation coming to an end (action) Ispagnolu estar en las últimas Italianu agli sgóccioli Tedescu am Ende.

cumandài , vrb: cumandhare, cumannare Definitzione giare órdines, mandhare a cumandhu o miscione fintzes po praxere, àere su podere, pònnere trebballantes a pagamentu, fintzes fàere comporare, pregontare cosa a bufare o a papare a pagamentu / cumandit! = nerit!; èssere a sa manu de cumandhare = àere su cumandhu, èssere meres Sinònimos e contràrios obbligai Frases cumandhadu at zente cun istancas e a fine de ora cun tribàgliu tiradu ndhe l'ant fora (P.Pisurzi)◊ candho li cumandhant a bufare, no lis dat petzi che isciucadura ◊ est cumandendimí a dedí e a denoti sentza de mi giai mancu unu giantésimu!…◊ maris e mundus no pretendas fai, solamenti cudhu chi cumandat Deus (D.Bernardini) 2. cumpadessat ca no teneus logu de arriciri genti de calidadi cumenti a issa: e ita mi cumandat?! 3. at cumandau tres costumus Sambenados e Provèrbios prb: chie no est bonu a servire no est bonu a cumandhare Ètimu ltn. *commandare Tradutziones Frantzesu commander Ingresu to command Ispagnolu mandar, comandar Italianu comandare, ordinare Tedescu befehlen.

cumassài, cumassàre , vrb: acumassare, cummessai, cummossai, cumossai Definitzione impastare sa farra cun su frammentu po fàere su pane, is tzípulas; ispartzire sa pasta impastada in cumossos de suíghere Sinònimos e contràrios impastai, inturtare Frases manus lestras sedatzant sa farra, dha cumossant, dha ciuexint, dh'ispòngiant e dha inforrant ◊ su civraxu est totu cummessau e ciuetu ◊ immoi, sa farra cumossada tocat a dha ciuexi 3. poita custa cronta chi una dí fiat pani no si lassat prus cumossai de sa manu? ◊ sa beridadi de sa vida est cummossada de gosu e de tristura Ètimu ltn. cummassare Tradutziones Frantzesu pétrir Ingresu to knead Ispagnolu amasar Italianu impastare, intrìdere la farina Tedescu kneten.

cumbatàre , vrb Definitzione ammungiare, su istare a cumbata, a gherrígiu, faendho prus che àteru a pelea; su dèpere padire a calecunu o ccn. cosa Sinònimos e contràrios batacollare, batazare, cumbàtiri Frases tzertos pessamentos li torrabant gai de repente chi perdiat fintzas sa gana de los cumbatare! (S.Spiggia)◊ mi at lassadu sola cun fizu meu a cumbatare in custa vida ◊ a cumbatare chimbe pitzinnos bi cheriat su podere de Deus! 2. iscassu de carenale, pro limba podiat cumbatare cun totus Tradutziones Frantzesu combattre Ingresu to fight Ispagnolu luchar Italianu combàttere Tedescu kämpfen.

«« Torra a chircare