Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

desfallíre , vrb Definition bènnere mancu, pèrdere is fortzas, orrúere Synonyms e antonyms abbadherigare, ammortie, dilmagiare, disimainai, ildimajare, intostai, istenteriai, sdemmaniai | ctr. solbèschere Etymon ctl. desfallir Translations French s'évanouir English to faint Spanish desmayarse, desfallecer Italian venir méno, svenire German in Ohnmacht fallen.

desizàre , vrb: addisigiai, disigiai, disigiare, disigliai, disilgiai, disillai, disixae, disizare Definition pentzare a calecuna cosa po dha tènnere, fàere disígios Synonyms e antonyms abbramire, apitare, bòliri, chèrrere Sentences Bona Pasca cun pragere e cuntentu comente disigiais! ◊ nci fiat una borta un'ómini chi disigiàt de si arricai ◊ augurandu totu su chi disillais! ◊ bos pregamus cantu disizades ◊ isse addaghi disizat una cosa est puntu e mortu! ◊ candho unu est sididu disizat s'abba ◊ como che frundhis sa cosa, ca ses mascadu, ma candho irfàmigas za l'as a disizare! ◊ apo disigiau cosas vonas ◊ un'aràngiu ge fia disigendidhu! Etymon ctl. desitjar Translations French désirer English to wish, to want, would like Spanish desear Italian desiderare German wünschen.

desmuronài , vrb Definition su che calare unu muroni, una trema, sa terra de asuba a giosso a muntone mannu Synonyms e antonyms immarginare, irrainare, irribbare, istremenare, sfossonai, smuronai Etymon spn. Translations French ébouler, s'ébouler English to slide (down) Spanish desmoronar Italian smottare, franare German abrutschen.

desnudài , vrb Definition bogare sa bestimentu Synonyms e antonyms innudare, spogiai, spollincai | ctr. bestire Etymon spn. Translations French dénuder English to denude Spanish desnudar Italian denudare German entkleiden (sich).

desogài , vrb: disaogae, disaogai, disaogare, disaugare, disogai Definition gosare disaogu, istare a divertimentu Synonyms e antonyms disocai, diveltire, ispassiare, isvrasiare, sdisogai, spreviai, sulassai Sentences aggràssias chi in custa bella die est pótia andhare a si disaogare! ◊ pro la disaugare li at contau sa balentia chi li fit capitada ◊ si est cagliada, como, no cantat piús, no si podet piús disaogare ◊ is piciochedhos si furint disaogaos meda Etymon spn. desahogar Translations French s'amuser English to enjoy oneself, to take one's mind off Spanish divertirse, entretenerse Italian divertirsi, svagarsi German sich unterhalten.

despintài , vrb: dispintai, dispintare Definition fàere sa finta de no ischire, fàere a bíere o fàere a crèdere de no ndh'ischire nudha de una chistione, cuare sa beridade, betàresi a… (tontu, macu), agiummai coment'e ammostare una bisura (pinta) diferente; dhue at logu chi bolet nàrrere a s'istorrare, cambiare o fàere cambiare idea po comente unu iat decídiu Synonyms e antonyms fínghere / ibbortare, istorrai Sentences Nannedhu dispintat totu sa die e a su sero si cumbinchet chi sa bardana est resissia: ma no est gai (N.Mureddu)◊ Luisi tantu po dispintare at tirau a su tzilleri e zira zira che sont daos in d-una tropichedha de pitzinnas ◊ non podis dispintai sempri! 2. sa mama est in crica de che dhu dispintare de si cojare Etymon spn. Translations French feindre, dissimuler English to pretend, to dissimulate Spanish fingir, disimular, despintar Italian fìngere, dissimulare German vortäuschen.

dessessíre , vrb: disessire Definition andhare a fora; essire fora de se, fàere a macu, a irbariadu Synonyms e antonyms essire / ammachiae, dischissiare, irbariare, iscansae Etymon srd. Translations French devenir fou English to go mad Spanish enloquecer Italian ammattire German den Verstand verlieren.

dessiníre , vrb: disciniri, dissinire Definition precisare, decídere totu su chi pertocat una cosa o una chistione; fàere, batire a lompimentu calecuna cosa, pigare una decisione; torrare o giare un'arresposta segura Synonyms e antonyms definire, fàchere, irdiscinie Sentences no seu s'ómini giustu po chistionai de mei e de s'òpera chi apu disciniu ◊ circa de no disciniri nudha contras de cuss'ómini poita notesta, in su sonnu, apu patiu meda po càusa sua (Ev)◊ si fuant pinnigaus po disciniri mellus sa chistioni ◊ tocat a dha disciniri: o a iscola, o a intendi sulitus e tumborrus 2. est mellus chi siat discinia sa volontadi de Deus (Ev)◊ seis discinendu su chi atrus ant cumentzau ◊ si est discinia sa promissa sua ◊ ant disciniu su chi fut pretzetau de sa lei ◊ ita depeus fai po disciniri is òperas de Deus? 3. sa fémina torravat arrespostas chene impinnos e goi at mantesu su zòvanu meda tempus chene dessinire Translations French achever, définir English to finish, to determine Spanish concluir, rematar Italian ultimare, cómpiere, definire German beenden, definieren.

destrossài, destrossàre , vrb Definition fàere destrossa, fàere a orrugos, arruinare totu Synonyms e antonyms agigotare, degogliai, ifasciare, isciasciai, iscruncassare, secare, truncai Sentences destrossada est sa cadena de s'ómine cautivadu Etymon ctl., spn. destrossar Translations French mettre en pièces, massacre, endommager English to brake to pieces (to tear), to damage heavily Spanish destrozar Italian fare a pezzi, scémpio, disastrare German niedermetzeln.

destrúi , vrb: destrúiri, distrúere Definition bogare de pare, isconciare, fàere una cosa de no ndhe pòdere bàlere prus, fàere dannu isperdendho o perdimentandho totu: si narat prus che àteru de css. fata chi benit isconciada o ispérdia; in física, tenet su sensu de fàere iscumpàrrere sa cosa de no si agatare prus in logu perunu e in nudha, cosa chi mai podet èssere ca in natura nudha si distruet ma solu totu si mudat, càmbiat bisura Synonyms e antonyms destruire, idarrocai, ifàghere, isciusciai, isconciare, istrúere, torrocai Sentences che fut sa pesta de is conillos chi distruiat totu su laore ◊ chi tenis idea de distrui aderetzadiri o ti aderetzu! ◊ si gosi distruimus s'ambiente sa salude ndhe perdet cadiune! (T.Pinna)◊ unu fogu lu distruat!◊ cust'undha at covacadu totu, distruendhe cantu sas tziviltades aiant produidu ◊ si mi abbandhonas tue mi distruo, mi fracasso! Etymon spn. Translations French détruire English to destroy Spanish destruir Italian distrúggere German zerstören, vernichten.

destruíre, destruíri , vrb: diltruire, distruire, distruiri Definition guastare, isconciare, fàere una cosa de no ndhe pòdere bàlere prus, fàere dannu isperdendho totu Synonyms e antonyms destrui*, idarrocai, ifàghere, isciusciai, isconciare, istrúere, torrocai | ctr. fàchere Sentences fachent isfortzos pro la distruire ◊ Deus fatzat mossa po ti distruiri: no ses cosa de biri ne biu ne mortu! Translations French détruire English to destroy Spanish destruir Italian distrùggere German zerstören, vernichten.

desvanèssiri , vrb Definition iscumpàrrere in su nudha, de no si agatare e ne bíere in logu perunu Synonyms e antonyms ilvanessire, isvanèssere Etymon spn. Translations French disparaître English to vanish Spanish desaparecer, desvanecer Italian svanire German verschwinden, verfliegen.

desviài , vrb Definition su che essire de camminu cunsiderau coment’e ibbàlliu o curpa; fintzes su si pigare is divertimentos Synonyms e antonyms deragliare, irvertzare, iscansae, stressiai / desogai | ctr. incarrebai Etymon ctl., spn. Translations French tourner, dérailler, détourner English to swerve Spanish desviar Italian deviare German abweichen.

devucàre , vrb Definition fàere cofuda una cosa, istuvonare a fundhu Synonyms e antonyms afungurai, aprofundai, aprofundhire, indevucare, istuvucare, stuvulai, tuvucare Etymon srd. Translations French creuser English to hollow out Spanish cavar Italian incavare German aushöhlen.

dhadharàre , vrb Definition sa boghe e su cantare chi faent is arranas Synonyms e antonyms cacariare, cascararare Sentences ue in pojatzos dhadharàt sa rana como cantant sas màchinas a glória (P.Casu)◊ una bolta una rana dae su ludu ue faghiat vida dhadharendhe bidet altu altu unu boe matudu pagu atesu in su padru pasculendhe (Limbaresu)◊ sas ranas de carrela e de su poju intendho dhadharendhe una pro una ◊ s'arranedha dhàdharat su cantu antigu Etymon srd. Translations French coasser English to croak Spanish croar Italian gracidare German quaken.

diciàre , vrb Definition contare o nàrrere cosas alligras, fàere essias de erríere, nàrrere brullas Synonyms e antonyms botai Etymon srd. Translations French plaisanter English to joke about Spanish bromear Italian motteggiare German scherzen, spaßen.

dighíre , vrb Definition lassare cúrrere o padire un'ofesa, unu dolore, un’istrobbu, chentza ndhe fàere contu: s'impreat solu in sa forma de s'infiniu, cun su verbu pòdere e sèmpere po negare: no poto, no podes, no podet dighire Synonyms e antonyms abbabiai, agguantai, bagiulai, dollorai Sentences no lu podiat dighire chi sa fiza aiat abbertu sa zanna pro collire su peus de sa bidha! ◊ no lu poto dighire su mi àere fatu custa befe chentza mancu li nàrrere nudha! Translations French supporter, tolérer English to tolerate Spanish tolerar, soportar Italian tollerare, soffrire German ertragen.

digidíre, digidíri , vrb: digilire, dizerire, tizirire Definition su chi faet mescamente s'istògomo a su papóngiu aprontandhodhu po chi is istentinas che potzant suspire su nutrimentu; dighire, lassare cúrrere un'ofesa Synonyms e antonyms concòchere / immartire, ispultidhire, matiri Sentences custa est peta rassa chi no si digilit mancu cun sa magnésia ◊ custu est mossu duru a digilire! 2. iscuru e míseru chie si cumbinchet de poder digilire totu cun su tempus! Translations French digérer English to digest Spanish digerir Italian digerire German verdauen.

dignài, dignàre , vrb: addignare, dinniai, dinnare Definition su si abbasciare a calecuna cosa, a fàere unu sacrifíciu, un'ifortzu, calecuna cosa chi iat a pàrrere una pérdia de cunsideru, de importu, ma sèmpere po una cosa de bonu Sentences no ti ses mai dignada de amare pastores e massajos: cherias signores e galantzetes! Translations French daigner English to deign Spanish dignarse Italian degnarsi German sich herablassen.

dilatài , vrb: dilatare Definition su crèschere de mannària de unu materiale prus che àteru cun su caentu, illargare fintzes coment’e isfodhonadura; tirare o lassare agoa Synonyms e antonyms crèschere / arreusai, crastinare, pellongare, slargai | ctr. afíere, miminare, torrai / antebitzare 2. tocat a fai su doveri sentza dilatai de dí in dí! Translations French dilater, renvoyer à plus tard English to delate, to defer Spanish aplazar Italian dilatare, rimandare German ausdehnen, verschieben.