Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

orientài , vrb: orientare Definition cumprèndhere e agatare is bàtoro puntos cardinales a manera de ischire a cale bandha si depet andhare o si agatat unu logu o unu puntu; pònnere calecuna cosa puntada a una parte, pigare o giare un'indítziu giustu, unu cossígiu bonu a unu, cumprèndhere su de fàere Synonyms e antonyms orizontai Sentences su caboni de murdegu est unu pilloni chi si orientat cun is istedhus coment'e chi portit un'osservatóriu astronómicu e una computera in su ciorbedhu (M.Licheri) Translations French orienter English to orientate Spanish orientar Italian orientare German orientieren.

oriolàre , vrb Definition pònnere o istare in oriolu, pònnere oriolu, pidinu, istare in pentzamentu po calecuna cosa chi si timet o chi si bolet Synonyms e antonyms abiolae, acormulare, apidinare, arreolae, contifizare | ctr. trascurai Sentences longu est s'oriolare sa die chi mi mancas! ◊ cumintzaiat a cumprènnere su mistériu antigu chi dae meda lu fit oriolenne Etymon srd. Translations French préoccuper English to make anxious Spanish preocupar, inquietar Italian méttere in ànsia, impensierire German Sorge machen.

oríre , vrb Definition fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere Synonyms e antonyms orivetai, orizare, orulare 1 / abbessiare | ctr. isorulare 3. sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe Etymon srd. Translations French ébaucher du pain English to sketch the bread Spanish orillar, cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italian abbozzare il pane German mit der Brotvorbereitung beginnen.

orizàre , vrb Definition fàere is oros, is órulos, s'oruladura, pònnere ororu: foedhandho de segadas, serrare sanandho Synonyms e antonyms alamarare, apojai 1, avoretai, impovai, indrollai, orulare 1 | ctr. isorizare Sentences mi ponzo a orizare sos mucaloros 2. sa ferida za paret orizèndhesi Etymon srd. Translations French ourler, garnir English to hem, to trim Spanish orillar Italian orlare, guarnire German umranden.

orminàre , vrb: urminare Definition andhare aifatu de is peadas, cricare s'arrastu de bestiàmene, de gente, o fintzes cricare àteru; istare a su passa passa lassandho s'arrastu, catzigandho o imbrutandho su logu, andhare a giru fintzes chentza un'iscopu precisu, tanti po girare Synonyms e antonyms addromare, arrestallai, atratare, ormizare, trassigiai, trateare / chilcare, girai Sentences e ite bi sunt orminendhe, cussos, in su cunzadu nostru? 2. no istes orminendhe ca apo samunadu in terra comogomo! ◊ apo àpidu totu s'ortu orminadu de bestiàmine ◊ finas in sa Luna che ant orminadu ◊ proite no ti assélias, cantu chi istas orminendhe chentza cabu? Etymon srd. Translations French traquer, laisser la trace English to leave marks Spanish rastrear, dejar huellas Italian ormare, lasciare le órme German der Fährte folgen, verfolgen, Spuren hinterlassen.

òros , nm pl: òrus Definition unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros Sentences apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros Etymon ctl., spn. Translations French carreau dans les cartes à jouer English denari (the italian suit card corresponding to diamonds) Spanish oros (palo de la baraja) Italian danari German Schelle, Karo.

orriàre , vrb Definition pesare a corrighinos, fàere sa boghe de s'àinu: nau a disprétziu, foedhare (e po cussu pigare o lassare a unu che burricu) Synonyms e antonyms abborriare, barroinae, borrare, borrighinare, corrinai, irronchiare Etymon srd. Translations French braire English to bray Spanish rebuznar Italian ragliare German iahen.

órriu 1 , nm: úrriu Definition cadinu de preta o tiras de canna, mannu meda, po pònnere laore chistiu / mannu cantu un'ó. = mannu meda Synonyms e antonyms cadinu, granale, lóscia Sentences su trigu est siguru in s'órriu ◊ annos de fadigas acolumant sos órrios de sos matimannos ◊ in nedhue bi at órriu seguru, sas incunzas sunt totu devastadas Scientific Terminology stz Translations French gros panier cylindrique à provisions English cylindrical basket of interlaced canes to keep grain Spanish hórreo Italian granàio cilìndrico di canna intrecciata German Strohkorb für den Weizen

orrúe 1, orrúede , vrb: arrúere, irrúghere, orrúere, orrúghere, orrúiri, rúchere*, urrúere Definition calare o fintzes betare a terra a istrumpadura, a cropu, andhare male; tocare, apartènnere / pps. orrutu; ind. imp. 3ˆ p. sing. orrudiat; ger. orrudindhe; orrúere is dentes = essire, pèrdere is dentes Synonyms e antonyms botare, cairi, iscaltinare, iscasidhare, isdobbiare | ctr. arritzare, pesai Sentences unu muru male frabbicau ndhe podet orrúere ◊ che ses orruta, bene meu! ◊ tue no faes orrue sa poesia ◊ comente orruet custa cosa dae manos gasi orruat su breme dae custa béstia! ◊ ógnia tantu trambucaiat e orrudiat ◊ mi as fatu orrúede me in mesu caminu ◊ at lassau orrúere sa carcida a putzu 2. a béciu che dhi furint orrutas is dentes de nanti ◊ s'ómine fut orrutu malàiu e iat fatu un'agonia de dies e dies Surnames and Proverbs prb: a cane malu orruet ossu bonu ◊ nandhe chi orrughet sa pira cota orrughet sa cruda! ◊ àlbori orrutu, totus dhi bogant àstula Translations French tomber English to fall Spanish caer Italian cadére German fallen.

orruscài, orruscàre , vrb: arroscai* Definition bogare o arrasigare s'orrusca a is truncos Synonyms e antonyms ilruscare, iscorgiolare Translations French écorcer English to bark Spanish descortezar Italian scortecciare German entrinden.

orulàre 1 , vrb Definition fàere o cosire s'oru de unu trastu, orrolare, fàere s'oru de css. cosa Synonyms e antonyms apojai 1, avoretai, impovai, orire, orivetai, orizare, orrollare | ctr. isorulare Sentences est orulendhe sa munnedha in coas ◊ totu sas bestimentas cherent oruladas pro no s'irburzare ◊ sunt orulandhe sas casadina Etymon ltn. *orulare Translations French ourler English to border Spanish orillar, dobladillar Italian orlare German säumen.

oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definition fàere o essire iscuru, note, iscurigare Synonyms e antonyms iscurèssere, oscuressire, iscorigai | ctr. abbrèschere Sentences altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe Etymon spn. Translations French faire nuit, quand la nuit commence à tomber English to darken Spanish obscurecer, anochecer Italian oscurare, farsi bùio German dunkeln, dunkel werden.

ospedài , vrb: ospedare Synonyms e antonyms acasagiai, acolligire, allogiai, aposentae Sentences l'imbenit chi ti cheres picare s'ampramau de mi pònnere su tzitu, ma timo chi sias ospedandhe in locu malu!…◊ in domo sua fit rara sa die chi no bi ospedabant duas o tres pessones de foras Etymon ctl., spn. Translations French héberger, loger English to lodge Spanish hospedar Italian albergare, alloggiare German beherbergen.

osselvàre , vrb: osserbare, osservai, osservare Definition castiare bene, cun atentzione, a manera de bíere totu de una cosa e pruschetotu su chi si cricat; arrespetare unu cumandhamentu, una lei Synonyms e antonyms abbadiai, abberguare, castiai, selvare / arraspetai 2. e tui, chi ses bonu, osserva su cuntratu chi tenis cun Deus e fai che a su samaritanu! Etymon itl. Translations French observer English to observe Spanish observar Italian osservare German beobachten.

ossidài, ossidàre , vrb Definition cumpònnere cun s'ossígenu, nau pruschetotu de is metallos, portare a s'istadu de óssidu Translations French oxyder English to oxidize Spanish oxidar Italian ossidare German oxydieren.

ostènnere , vrb: astèniri Definition fàere a mancu de una cosa, de nàrrere o de fàere ccn. cosa / pps. ostesu Synonyms e antonyms abompiai, aostare, refrenai, retènnere Sentences de su giogu no si ndhe podet ostènnere ◊ no si ndhe ostenet nudha nudha de su chi li faghet male: e aite a si curare, tandho?! Translations French s'abstenir English to refrain Spanish abstenerse Italian astenérsi German sich enthalten.

otènnere, otènni , vrb Definition arrennèscere a tènnere o àere de àtere, cosa chi teniat àtere / pps: otentu, oténnidu Synonyms e antonyms acanciare, arrecabai, balanzare, bocare, iscrúfere, lobrare, lograi Translations French obtenir English to obtain Spanish obtener Italian ottenére German erhalten, erzielen.

ozusantàre , vrb Definition pònnere, giare is ogiossantos a unu malàdiu Synonyms e antonyms oliai, pernuliai Sentences deviat mòrrere dai como a posca, l'aiant fintzamentras ozusantadu e cuminigadu… epuru torresit sanu che pische! Etymon srd. Translations French donner l'extrême- onction English to give the extreme unction Spanish olear Italian dare l'estrèma unzióne German die letzte Ölung geben, die Krankensalbung geben.

pacàre , vrb: pagae, pagai, pagare Definition giare dinare o àteru po arrecumpentzare a unu, pruschetotu segundu unu cuntratu, po su trebballu chi at fatu o in càmbiu de sa cosa chi at giau; rfl. pigare de ditu suo etotu su chi dhi depet un'àteru po dannu o male chi dhi at fatu Idioms csn: betare a pagare una cosa = mandai su follu po is pagamentas; pagare in cosa (itl. in natura), in dinari, in triballu; pagai a faina = cufromma a su triballu fatu (ctr. pagai a ora); èssere bonu o malu a pagare = èssiri de cudhus chi pagant luegus o chi tirant acoa po pagai Sentences bi ndh'at de zente triballendhe e chentza los pagare!…◊ Deus bos lu pachet chin salude! ◊ nos ant betadu a pagare s'abba, sa lughe, s'afoghizu, su dannu, sa rata ◊ pàgadi su chi ti depo e tòrrami su restu! ◊ chini depit pagai is pagamentas? ◊ za semus in bidha, Fulanu nos at a pagare in linna ◊ su triballu si pagat a dinari e fintzas a robba ◊ s’apititu no at a mancai, datu ca notesta pagas totu tui! (Urru) 2. ti ndhe ses aprofitadu ma custa mi la pagas! ◊ za mi at fatu dannu, ma za mi ndhe so pagadu! ◊ Mariúcia, candu iat bistu a mamma fendumí a arrogus s'istrociarranas, si fut posta a sartai e a pistai is manus: "Bèni fatu, bèni fatu!", ma mi dh'iat pagada (B.Lobina) Surnames and Proverbs prb: chini pagat oi no depit cras ◊ a pagare e a mòrrere bi at sempre tempus Etymon ltn. pacare Translations French payer English to pay Spanish pagar, retribuir Italian pagare, retribuire German zahlen, bezahlen, entlohnen.

palangài , vrb: parangai Definition pònnere a un'imboe, tròchere e incrubare a una parte; fintzes tròchere o incrubare sa conca a s'idea de unu prus forte Synonyms e antonyms fritire, inconchinare, incruai Sentences su bentu at parangau sa mata a una parti ◊ su bentu de soli parangat cambus e ischinas ◊ a parangai s'ischina a trabballai siat! ◊ su sedili de sa màchina parangadhu totu! ◊ no potzu istai e mi parangu totu a una parti 2. cussu at poderau presoni medas bortas po mori de no si èssiri parangau a is ideas de chini boliat sa guerra Etymon srd. Translations French déséquilibrer, pencher English to unbalance Spanish desequilibrar, balancear Italian sbilanciare, pencolare German nach einer Seite hängen.