Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

nesíre , vrb: niscire, nisire, nisiri, nissire Definition sonare su nare, su nasu, innisire su mucu Synonyms e antonyms inniscire, ischisciare, ischiscire, mucai, sinire Sentences nesíresi su nasu ◊ sos mucadoredhos sunt fatos pro nisire ◊ nísidi su mucu! Etymon srd. Translations French se moucher English to blow one's nose Spanish sonarse, limpiarse las narices Italian soffiarsi il naso German sich schneuzen, sich die Nase putzen.

netàre , vrb: netiare Definition fàere netu, illimpiare Synonyms e antonyms innetare, pulire | ctr. allodrigai, imbrutai Sentences sa mama, netendhe sa persone, a sos ninnos lis dat basos e consizos Etymon itl. nettare Translations French nettoyer English to clean Spanish limpiar Italian pulire German putzen, saubermachen.

niàe, niài , vrb: niare, niari, nibare, nivare Definition betare o fàere nie, froca / 3ˆp. sing. cong. pres. niet (= niet de nàrrere puru) Synonyms e antonyms fiocare, solai, tadhainare Idioms csn: nàrrerendhe cantu proet e nivat, a ccn. = pònnerendhe male meda; nivare a minuzu = betare frochita minuda; nianno a podere = frochendhe aira, cràdiu, a froca carca Sentences est niendhe e ponet pizu puru ca est fritu meda ◊ custu iberru, at cumintzau a nibare no la finiat prus! ◊ ocannu at niadu pagu ◊ sa die aviat nivau meda e bi fit su nive in totuve ◊ custus annus no at niau nudha 2. sas pentzimmalas a Caterina ndhe li aviant nau cantu proet e nivat! Scientific Terminology tpm Etymon ltn. nivare Translations French neiger English to snow Spanish nevar Italian nevicare German schneien

nichelàre , vrb: nighelare Definition podet bòllere nàrrere css. cosa chi in su mamentu (e in sa lestresa de su foedhare) no benit a mente o no s'ischit bene, o fintzes cumprendhendho e ischendho bene su chi si bolet nàrrere, mancant però is foedhos (o no si bolent nàrrere): si narat fintzes de sa manera de fàere (ma sèmpere in parte de calesiògiat àteru vrb.) Synonyms e antonyms bodalare, bodalire, innichelare, intenantai, iterinare Sentences nichela de goi, nichela de gai, nche fit colata sa note ◊ no mi poto nichelare Etymon srd. Translations French faire (fam.), combiner English to do Spanish hacer, decir Italian cosare German es wird dem Inhalt gemäß übersetzt.

nidàre , vrb: anniae Definition pònnere o fàere su niu (nau mescamente de pigiones, ma fintzes de àteru animale); cricare nios Sentences tet s'aliusta nidare in sas salas, giochire sas panedhas apicadas (S.Casu)◊ subra de sas àrbures nidant sas aes e cantant in coro ◊ cherimus un'àrbore chin chentu puzones nidandhe Etymon srd. Translations French nicher, nidifier English to nest Spanish nidificar Italian nidificare German nisten.

nitzulàre , vrb Definition istare coment'e pranghendho, unu pagu a murrúngiu, a lamentu, nau mescamente de pipios, ma fintzes de animales Synonyms e antonyms bemire, intzunchiai, tunchiare Sentences su batu, nitzulendhe totora, istirat s'anca pro si fàghere lollojare Etymon crsn. nizzulà Translations French pleurnicher English to moan Spanish lloriquear Italian gèmere del bambino, frignare German wimmern.

nobenàre , vrb: nobinare, noinare, nughinare, nuinare Definition fàere is nuinas; istare a su prega prega aifatu de ccn. de malintesa, chi no bolet iscurtare Etymon srd. Translations French faire une neuvaine English to pray novenas Spanish hacer novenas Italian fare le novène German die Novene beten.

nòcere , vrb: nòchere, nòciri, nògere, nòghere, nògiri, noxi 1, nòxiri Definition fàere dannu o male, pònnere neghe a sa salude, a sa nedidesa de su cristianu, de sa cosa, de s'animale o matedu / pps. nóchidu, nóciu, nógiu (nó-ci-u, nó-gi-u) Synonyms e antonyms addagnai, danneficai, indomaxai, scalabrai | ctr. giuai, rechèdere Sentences is mortos no podent nògere a nemos ◊ ello chie ti est nochendhe chi no ti podes irbojare? ◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ a isse no li noghet ne caldu e ne fritu ◊ no si at a noxi prus nisciunu ingannu ◊ su mufore noghet a sas binzas ◊ a sa màchina li noghet a la dassare fora ◊ no ti pighis ferenu ca ti nocit!◊ cust'ària ti nogit!◊ su chi apu fatu no mi est nóciu 2. fuo zente connota e logos mios, mi noghet su tocu ’e sas campanas (A.Spano) Etymon ltn. nocere Translations French nuire English to harm Spanish perjudicar, dañar Italian nuòcere, pregiudicare German schaden.

nodrigàre , vrb: nordigare, nudriai, nudricare, nudrigare, nurdiai, nurdigare, nutricare Definition giare o pigare alimentu, nutrimentu, ma nau prus che àteru in sensu figurau Synonyms e antonyms alimentai, nudrire / campare Sentences no bastant sos de domo, sos de fora puru depo nordigare! ◊ su pani si núrdiat ◊ ca l'at nudrigada fitianu, sèndheli sorre, "mama" l'at giamada (P.Zedda)◊ comente si nódrigat su pipiu de naschidórgiu?◊ est nordigannodhu sa pobidha ca issu est malàidu 2. cantos pastores, teracos, aggrucant sos ierros nudricandhe s'anzenu in s'istempériu! ◊ aperzo sas ventanas a sas chertas eternas, ma núdrico in s'óspile imbaléschiu de anneos ◊ batint ranzeras e núrdigant sos annos saliosos ◊ cun totu cussu dinare si podet nudricare víssiu e godimentu cantu cheret Etymon ltn. nutricare Translations French nourrir English to feed Spanish alimentar, nutrir Italian nutrire German nähren.

notiàre , vrb Definition fàere o giare a cumprèndhere calecuna cosa chi depet ancora acontèssere Synonyms e antonyms annuntziai Sentences segundhu s'annuadura nótiat abba Translations French annoncer English to announce (pre) Spanish anunciar Italian preannunziare German ankündigen.

numerài, numeràre , vrb Definition pònnere is números, inditare cun números Synonyms e antonyms cifrai, contae Scientific Terminology mtc Etymon ltn. numerare Translations French numéroter English to number Spanish numerar Italian numerare German beziffern, numerieren.

nuscài, nuscàre , vrb Definition pigare su fragu, fintzes fragare Synonyms e antonyms acarigai, annajare, annàsere, arrancai 1, arrastai, fiagare Sentences nusca ite fragu bellu chi li andhat a sa rosa! ◊ isse istat semper nuscandhe e leghendhe giornales de titulias! ◊ zeo mi firmo a ti nuscare, dílicu e profumatu biancu fiore! (G.Farris)◊ mi fit piàghidu de nuscare s’ària de cussos logos Etymon srd. Translations French flairer English to sniff Spanish olfatear Italian fiutare German beriechen, riechen.

obbedèssiri , vrb Definition pònnere mente, fàere comente narat s'àteru (mescamente prus mannu o chi cumandhat de prus) Synonyms e antonyms obbidiri Etymon spn. Translations French obéir English to obey Spanish obedecer Italian obbedire German gehorchen

obbilàe, obbilài , vrb: obbilare, obilare Definition pònnere is obbilos, is craos, nau mescamente de su Cristos in sa grughe Synonyms e antonyms acioae, aciolai, apunciai, atacitai, ciaitare, inclavai, intzoare | ctr. ilgiaitare, irdobbilae, isclavai Sentences a Gesús dh'ant obbilau a sa cruxi ◊ sa cadena fut obbilada a su muru 2. cun agus de frius mi obbilas su coru Translations French clouer English to nail, to crucify Spanish clavar, crucificar Italian inchiodare, crocifìggere German nageln, kreuzigen.

obbligài , vrb: obbricare, obbrigai, obbrigare Definition custrínghere a fàere una cosa, fintzes cun sa fortza, ammeletzu o àteru, o fintzes solu pònnere a unu in su bisóngiu de fàere calecuna cosa fintzes coment'e dépidu de torrare Synonyms e antonyms costrínghere, cumandai, impònnere Sentences de fronte a Deus m'intendho obbligadu a pedire perdonu (G.B.Mereu)◊ in chistiones de cojare no si óbbligat mai! ◊ si no lu cheres fàghere làssalu, za no ti l'est obbrighendhe neune! 2. sa maia depiat èssere giumpada e beniat posta in logos de anca furint obbrigaos a passare Etymon itl. Translations French obliger English to oblige Spanish obligar Italian obbligare German verpflichten, zwingen.

obbrèsciri , vrb: obresci, obrèsciri, obrexi, orbèschere, orbeschi, orbesci, orbèsciri Definition cumenciare a fàere die / su stedhu de obresci = pianeta Vènere, s'úrtimu istedhu chi si podet bíere faendho die (e su primu chi si paret iscurigandho, istedhu de chenadorzu o de su boinarxu) Synonyms e antonyms abbrèschere*, albeschire, alburiai, illuchèschere, illughintinare, ispanigai | ctr. iscorigai Sentences su bíere sa die orbeschendhe e pompiare sa taschedha bódia est pejus de àteros males! ◊ no s'iscít chi dh'obrexat, cras Translations French faire jour English to dawn Spanish amanecer, alborear Italian albeggiare German dämmern, tagen.

oberàre , vrb: operai, operare Definition fàere faina, òperas, èssere impreaos in calecunu trebballu, in calecunu impreu, cuncordare calecuna cosa de cabbale; foedhandho de males de sa carena, segare calecuna parte malàida po ndhe bogare su malu o po dha mediare Synonyms e antonyms trabagiare Sentences - E ite sezis operendhe? - Pesèndheche custa foga de muru semus! ◊ custu cristianu no est operendhe nudha, petzi in ziru! ◊ est pretzisu de istare a ocros apertos e a pessare in su malu pro operare in su bonu (M.Columbu) 2. a Fulanu l'ant operadu a su coro ◊ in custu bràciu chi mi ant operau parera ca portai fogu tenendi Translations French agir, opérer English to work, to operate on Spanish obrar Italian operare German wirken, arbeiten, operieren.

obèschere , vrb: ovèschere Definition arrèschere in su gúturu, nau de sa cosa de papare chi no andhat a bia dereta e faet a tussire o chi s'ingurtit a trebballu / mi so obéschiu = m'est postu su mossu in bula, femu allupendimí Synonyms e antonyms abèschere, ammadèschere, arrancare, arrèghere, arrèschere, iscaussire / arròsciri Sentences si mi obeschet su pane de chiarju in s'obu de sa gorgobena (G.Delogu)◊ cudhu binu nche l'at ghetau a imboladura e azomai s'est obéschiu! 2. ma proite mi sichis a ingromorare, a obèschere solu a ti bíere acoconau, incolonconiu, barrosu? Translations French avaler de travers English to go the wrong way Spanish atragantarse Italian andare di travèrso (détto di cibo) German sich verschlucken, in die Falsche Kehle geraten.

obiàe, obiài, obiàre, obiàri , vrb: opiare 1, oviare Definition fàere óbia, bènnere apare de personas, animales o cosas chi si movent s'unu a cara a s'àteru, nau fintzes in su sensu de si cricare, de si bíere, de parare fronte a unu male po dhu pòdere bínchere o fintzes firmare o furriare Synonyms e antonyms abbogiare, addopare, adobiai, azobiare, coviare, ogiare Idioms csn: obiare cosa apare = collire, pònnere paris, acabidai; obiare sa binza = acapiai su pàmpinu, prèndhere; obiare sa basca = pònnere cosa a fàghere umbra Sentences no mi podiat biri e candu mi obiàt nci furriàt su bruncu ◊ dh'at obiau torrendu a funtana ◊ a su piciocu dhu obiàt a iscusi ◊ custu crabineri si est opiau cun zente ladra ◊ si mi óbias naras chi no mi as bidu! 2. su fogu tocat a dh'obiari innantis chi abbruxit totu! ◊ obiadhus a fusti cussus animalis, chi no passint! ◊ óbiami sas bacas no ch'essant atesu!◊ cussu pastori no dhas óbiat is brebeis e po cussu gei fàinti dannu! 3. candho beniat de obiare apare su dinare de nosi picare su bestire ince furint is pacamentos ◊ si at afachiau zente obiada dae cada bidha ◊ assortau, cussu: at obiau una bella picioca! Etymon ltn. obviare Translations French rencontrer English to meet Spanish encontrar, topar Italian incontrare German treffen.

obíre , vrb: ovire Definition fàere is oos, ma nau de is linnas, ammadurare, fàere is ogos po isparare e fàere linna noa Synonyms e antonyms aoare / aoghire, aportzedhare, butonire Etymon srd. Translations French bourgeonner English to bud Spanish brotar Italian ovare, gemmare German knospen.