Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

meraitzàre , vrb: ammaraizare, meravigliai, meravigliare, meravillare, meravizare, merevillai, merevixae Definition fàere o fàere provare meravíglia Synonyms e antonyms abbajare, atonicare, ilmeravizare, isbaudire, ispantai, mirificai Sentences mi at meraitzatu ca si est posta a li rispònnere credenne chi fit su fitzu 2. is passigeris funt meravigliaus de su tzichírriu de is frenus de su trenu! Translations French étonner English to astonish Spanish maravillar, asombrar Italian meravigliare, stupire German verwundern

meschiàre , vrb: ammeschiare, mesciare, mescrare, mesculare, mischiare, misciare, miscrare Definition betare totu a unu, pònnere totu impare cosas diferentes, murigare apare, fàere un'ammesturu / èssere a míscia apare = totu a méschiu, betados apare, meschiados de si agatare paris Synonyms e antonyms ammasturai, imbescurai, imbesturai, melciare, minare 1, misicare | ctr. chirrare, distínghere, seberare Sentences si bi mésciat àtera zente cun s'iscuja de los bídere dae afaca ◊ si vos miscrades chin cussas e issas chin vois andhat male! ◊ fiagos e fiaghedhos si mísciant apare e faghent unu fiagu nou 2. ti naro chi prima fimus totu a míscia apare zente e animales! Etymon itl. mischiare Translations French mélanger, mêler English to mix Spanish mezclar Italian mescolare, miscelare German mischen.

mi , prn Definition prn. de 1ˆ persona sing. siat m. che f. manigiau coment'e cmpl. diretu o indiretu: iscriendho si ponet méngius abbandha candho si narat innanti de su vrb., totu a unu cun su vrb. candho si narat apustis cun imperativu o gerúndiu (postu deosi a úrtimu, dhue at logos chi diventat mia); segundhu su vrb. (prnl.) si ponet chentza un'impreu precisu: mi creu, m'impesso, mi pesso, mi parzo, mi fato (= creo, pentzo, pàrgio, fatzo, ma cun significau distintu de custos verbos) Sentences tue a mie mi ses bidindhe ◊ lèami cun tegus! ◊ bidindhe mi sezis? ◊ dha chistionu e issa parit ca est ascurtendimia ◊ Gesugristu miu, agiudamia tui! ◊ cun custa lepa est fàtzile chi mi sego ◊ seis agiudandhomi totus ◊ credeimia totu su chi seu nendi ca est berus! 2. ite mi ndhe narais? ◊ ita mi fais? ◊ donamidha tui cussa cosa! ◊ mi segu un'arrogu de casu ◊ mi dhu pigu ◊ de cussa cosa no mi nd'apu lassau ◊ chi mi dhu giaes mi dhu leo 3. como tenzo sonnu e mi drommo ◊ mi creu chi no tengas arrexoni ◊ innantis mi pesso, apustis andho ◊ m'impesso deo su mastru! ◊ biu m'eis a fillu miu? ◊ oe mi parzo menzus, mi est essida sa frebba ◊ dhu biu aici a mi fatzu: Custu depit èssi macu! Etymon ltn. mihi, me Translations French moi (oggetto e nei complementi retti da prep.), me (termine, in presenza di lo, la, li, le, ne), me (compl.), moi (con un verbo all'imperat. positivo) English to me Spanish me Italian me, mi German mich (Akk.), mir (Dat.).

míe , prn Definition prn. de 1ˆ persona sing. m. e f. impreau sèmpere cun prep., siat cmpl. indiretu o ogetu: a mie, pro a mie, de a mie, in a mie, cun a mie (raru, cust'úrtimu, ca si narat prus cun megus) Synonyms e antonyms mea 1, mene, mimi / mi Sentences mi pariat chi, in a mie etotu, calchi cosa no cumbinaiat ◊ ndhe agatas mezus de a mie ◊ faghe comente ti naro, chi est menzus pro a mie ◊ apartadebboche dae a mie! ◊ cussa cosa dàela a mie ◊ a mie no mi at nadu nudha ◊ si de a mie ndhe faghes cussu contu mi che andho ◊ tue no ses che a mie ◊ beni a mie!◊ sighi comente cheres cun a mie ca ndh'apo bidu menzus de a tie! (Moretti) 2. candho at bidu a mie est bénnidu deretu a mi faedhare ◊ pro curpa sua azis brigadu a mie Etymon ltn. mihi Translations French moi, me English to me Spanish mí Italian me, mi German mich (Akk.), mir (Dat.), meiner (Gen.).

mími , prn: ima, mimme, mimmi Definition prn. de 1ˆ persona sing. siat m. o f. impreau in cmpl. indiretos e cmpl. ogetu: a mimme, che a mimme, cun mimi, de mimi, po mimi Synonyms e antonyms mea 1, mie Sentences commo tocat a mimme ◊ is crabas nd'ant liau de mimi su vicàriu ◊ dh'at torrau a mimi etotu ◊ su coro tuo, bella, chistidhu a mimmi solu, no dh'intreghes a nemmos!◊ acumpanza a mimme puru in caminos de pache! ◊ pro tènnere a mimme, at nau su sóriche, sórico sa soca! Translations French moi, me English to me Spanish mí Italian me German mir (Dat.), meiner (Gen.).

miminàre , vrb: minimare Definition bènnere mancu, torrare a prus pagu, arresurtare prus pagu, prus piticu, torrare agoa de mannària o de cantidade, fàere is míminas Synonyms e antonyms abasciai, amenguai, ilminorigare, immeltzare, immenguare, impagonzare, irminguie, mindigai, minorai, torrae | ctr. ammanniae, crèschere Sentences cantant in sas chentinas miminendhe carradas e mesinas! ◊ imbetzendhe sos annos creschent, ma vertude e briu solint miminare ◊ custa Banca no creschet e antzis la cherent fàghere miminare ◊ creschet su lussu e míminat s'afetu ◊ cun custas sicagnas, sas funtanas sunt miminendhe ◊ sas dies bellas sunis minimendhe (A.Marceddu) Etymon ltn. minimare Translations French décroître, rétrécir, réduire English to decrease, to reduce, to restrict Spanish disminuir, menguar, mermar Italian decréscere, restrìngere, ridurre German vermindern, senken, kürzen, verkleinern.

minài 1, minàre , vrb Definition ammesturare duas o prus de duas cosas, fintzes segare cosa a orrughedhos / m. sos oos = abbatare sos os Synonyms e antonyms ammasturai, ammeschiare, melciare, moricare Sentences sas cartas cherent bene minadas innanti de las betare ◊ apu minau bèni s’olleseu e su corriaxu dhu tengu bèni untu ◊ at minau s'arrescotu in su pratu cun àcua callenti Etymon ltn. minare Translations French mélanger, fouetter English to whisk, to remix Spanish mezclar Italian rimescolare, frullare German verrühren, quirlen.

mincidiàre , vrb: mintzidiare, mintziriare Definition giare ocasione, fàere arrennegare Synonyms e antonyms agghegiare, incidai, inciulai, insissiligai, intriscare, inzerrare, tinghitare Sentences bae innorobbona, bae: continu mintzidiendhe a s'unu e a s'àteru! (G.Ruju)◊ isse candho lu mintzídiant no istat duiddui a rispòndhere male! ◊ est istadu vostè a nos mintzidiare: si ndhe acollet sa resessida! ◊ sos nemicos issoro no los ant mintziriatos prus Etymon srd. Translations French provoquer English to provoke Spanish provocar Italian provocare German auslösen, hervorrufen.

míntere , vrb: míntiri Definition totu is significaos de pònnere, imbarare, imbarrugare, lassare in d-unu logu, in d-unu tretu, apitzu de calecuna cosa, aintru; si narat fintzes in su sensu de fàere bènnere o intrare in corpus o in s'ànimu una fortza o unu sentidu / pps. míntidu, missu Synonyms e antonyms mintire, míssiri, pònnere | ctr. bocare, leai, picare Idioms csn: m. avriu = fàghere a timire meda; m. atropógliu = pesare burdellu, buluzu; m. briu, fortza = intrare brios, fortza; m. (laore) in ranu = fàghere ingranire Sentences cherzo chi mi mintas in parte de sos méritos tuos ◊ at fatu errore a che míntere tantos santos in d-una chéjia minore ◊ mintèndheche sa lana in su cannitu tesset aratzos ◊ míntemi in parte de sos milliones! ◊ míntere a modhe su linu in s'abba ◊ paret chi proat gustu a míntere su didu in sa ferida ◊ mentidí is carciones! ◊ mintimus manu a su tema de cantare 2. donzi forma de vita apunta a naschire li mintiat un'ispantu, unu ghiliore chi li fortzicaiat sos sentitos (A.Pau)◊ li at ammustradu su letu mintèndhelu in s'aposentu ◊ vinu bi cheret a bos míntere fortza! ◊ li aiat missu intro de su coro unu calore novu chi l'aiat prenata de isetos 3. Deus meu, mintidemilu in ranu custu laore! Etymon ltn. mittere Translations French mettre English to put Spanish poner, meter Italian méttere German stellen (in piedi, verticale), legen ( orizzontale), stecken (infilare),

mirài , vrb: mirare Definition abbaidare po bíere, po giare atentzione e contivigiare, po ammiru e istima, po làstima: s'impr. si narat fintzes coment'e avertimentu / impr.: mih!, millu!; mirare sa conca = labare, castiai is pilus po dhus illimpiai de sa malesa Synonyms e antonyms abbadiai, allutzare, annotare, apompiai, cadebai, castiai, labai / cultodiare, tentare Sentences mirat sa domo che una mama ◊ e proite mi mirades, ojos chi deo no miro?! (Grolle)◊ bastat chi cussas féminas mi mirent un'istante pro chi mi passent su coro che balla! ◊ si mi bolis domanda, no passis mira mira! ◊ sete cravellos d'oro bi los miro in s'altare adorèndhesi a Deu…◊ pentza a fai bèni e no miris a chini 2. mira, una cosa ti naro: o triballas comente si tocat, o ti che andhas deretu! ◊ mirai de cust'ómini: a puntu bellu est torrau!… 3. e cantas boltas bi lu aia nadu: Míradi s'onestade, fizu meu! ◊ cun s'iscusa ca dhi miràt is pipius, si nci est posta meri Surnames and Proverbs prb: faghe bene e no mires a chie! Etymon ltn. mirare Translations French garder, regarder English to guard, to look at, to admire Spanish mirar Italian mirare, custodire German betrachten, bewachen.

miramentàre , vrb Definition tènnere contu, contivigiare Synonyms e antonyms acastiai, cultodiare, aggordai, coltoire, mirai Sentences sa domo bi la miramentat una fémina bona ◊ in sos órdines de sa vintza no bi aiat mancu unu tzufu de erva, dontzi funnu fit bene arraicatu e bene miramentatu ◊ su pitzinnu no miramentat vene su bestiàmene ca li piaghet su caentu e no si abbitzat de nudha Etymon srd. Translations French garder, gouverner, soigner (aver cura di) English to preserve, to control Spanish guardar, cuidar Italian custodire, governare German bewachen, besorgen.

mischinzàre , vrb Definition èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de… Synonyms e antonyms arrunzinare Etymon srd. Translations French avoir de la pénurie English to be in shortage Spanish vivir en la estrechez Italian avére penùria German mangeln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

mizài , vrb Definition essire abba, comente faet in is venas, in is funtanas Synonyms e antonyms benai Sentences in s'arroca mizat àcua frisca ◊ is làgrimas mizant de is ogus faendi surcus in is trempas impruinadas Etymon srd. Translations French jaillir English to spurt Spanish brotar, manar Italian sgorgare German quellen, sprudeln.

moderài , vrb: ammoderai, moderare Definition abbrandhare, regulare, fàere a manera chi una cosa, unu cumportamentu no siat a tropu o airadu, chentza régula Synonyms e antonyms afrenai, arregulai, medrare, medrire Sentences mai ti ses, Murenu, moderadu, ne ti podes sa limba moderare! ◊ moderàdebbos, faghindhe sa cosa! ◊ circa de moderai is fuedhus! ◊ moderadha cussa pressi! Translations French modérer, limiter English to moderate Spanish moderar, ablandar Italian moderare, limitare German zügeln, mäßigen.

modhinàre , vrb: ammodhinae, mudhinare, mundhinare Definition cumenciare a pròere, fàere pagos istídhigos, pròere a fine, a istídhigos lascos, fintzes betare àteru a ispergiadura che istídhigos de abba Synonyms e antonyms aciaviai, arrosinai, cibinare, isprinzulare, istedhiare, lentinare, mirmisiare, pispisinare, proighinai Sentences custu manzanu at modhinadu 2. s'aera est modhinendhe piúere niedhu Etymon ltn. *molliginare Translations French pleuviner, pleuvasser English to drizzle Spanish lloviznar Italian piovigginare German nieseln, sprühen.

mòere , vrb: mòfere, mòghere, mòvere, movi, mòviri Definition cambiare posidura, portare de unu logu o tretu a un'àteru, murigare; fàere cambiamentu, abbiare unu dolore; tzucare, rfl.pònnere in camminu, fàere viàgiu; fàere impresse / ind. pres. 3ˆ p. sing. mofet, moghet; cong. 2ˆ p. pl. moghetzas, movetzas; pps. móvidu, mófitu, mófiu Synonyms e antonyms irmoventare / andai, bènnere, caciare, cambiai, suncai, tocai 1 / coidai | ctr. firmai Idioms csn: mòviri s'istògumu = buluzare, fàghere a gana mala; movirisí po ternura = àere dolu, fàghere làstima; èssere a su moe moe = moindhe, pagu frimmu, candho goi candho gai; moindhe (nau de cosa chi si movit cun fuliesa manna) = frusiendi (bíere "múere") Sentences moe cussa pedra! ◊ sa pudheca est maseredha, mancu si movit candu dha tocas! ◊ su cane est moindhe sa coa ◊ moediche dae cue! ◊ non cherzo andhare in ancas chi mofent pro abbitúdine (L.Loi)◊ boe betzu, isfinidu, fadicadu, no si mofet ◊ a sa cosa prantada li cheret móida sa terra ca creschet de prus ◊ scerada est sempri crocada, non si podit movi, mancu pesai de su letixedhu ◊ no bos moghezas finas chi torro! 2. sa borta chi mi funta móvius is genugus fui abarrada sétzia unas cantu diis ◊ su tempus est móvidu, est moindhe ◊ no lu moent nen diàulos e nen santos candho si che tzacat un'idea in conca! ◊ sas berbeghes cherent móidas a pàschere 3. moe cun megus a cumandhu! ◊ mira ca soi fendi sa lómpia agante de Luiginu, po intendi si cras movit a Castedhu ◊ de meriadorzu movet su masone in paschimenta ◊ arguai a tibe chi ti mogas! 4. zuto una dente a su moe moe: at a èssere menzus chi mi ndhe la feta tirare ◊ ti as a mòere carchi dente manighendhe cussa peta tosta! 5. mòfeti, sinono torrat a rosinare e nos infundhimos! ◊ mòedi, mih, ca no bi at ora! ◊ toca movidindi ca tèngiu fàmini! Etymon ltn. movere, moere Translations French bouger, remuer, déplacer, détourner (dissuadere), se dépêcher English to move, to shift Spanish mover, desplazar, moverse, darse prisa Italian muòvere, movimentare, spostare, smuòvere, sbrigarsi German bewegen, versetzen, umstellen, verrücken, aufbrechen, sich beeilen.

moidàre , vrb: mughidare, muidare, muitare Definition fàere moida, a moida, a súrbiu o a zúmiu comente faent su bentu forte o fintzes unos cantu bobbois Synonyms e antonyms afruschiare, ammuinai 1, fruscidare, frusiai, mojire, múere, muizare, zumiai Sentences babbaudedhos cun alas pintadas muidèndhemi in giru a boliadas de su mundhu mi dant novas ◊ su bentu si pesat muidendhe, iscútinat sas àlvures e paret de las chèrrere ispeigare ◊ una fritza colat moidendhe ◊ inue passaiat li muidaiat s'ispada che tronu ◊ su ventu colat muitanne ◊ si ti sunt sas orixas muidendhe sunt campanas pro ti ndhe ischidare! (G.Raga) Etymon ltn. mugitus Translations French siffler, bourdonner, ronfler English to whistle, to buzz Spanish silbar Italian fischiare, ronzare German sausen, summen.

mòlere , vrb: moli, mòliri, molli Definition nau mescamente de laores o àteru a granu (ma fintzes olia), pistare, fàere a farinedhos, istrecare a mola antiga o a machinàriu che is molinos modernos fintzes a dhos fàere a farra o a pasta; mòvere coment'e a molinadura Synonyms e antonyms machinare, molinai, mulire Sentences est circandu unu piciochedhu po dh'axudai a moli pessa po dha fai a sartissu ◊ nessune ti at bistu molenne tricu ◊ po mòliri a mola sarda, manna, fata po cuadhu, nosu teniaus s'ebba 2. cussu fit s'ammentu chi prus li moliat in conca Etymon ltn. molere Translations French moudre English to grind Spanish moler Italian macinare German mahlen.

moltiplicàre , vrb: multiplicai, multiplicare Definition contare una cosa, una cantidade, a tantas bortas, coment'e faendho una suma etotu ma de su matessi númeru o tanti Translations French multiplier English to multiply Spanish multiplicar Italian moltiplicare German moltiplizieren (per = mit+Dat.), vermeheren.

monsiàre , vrb: ammonsiare, mossiai, mossiare, mossicare, mossicrare, mossigare, mussiai, mussiari Definition pigare a móssigos, a dentes, aferrare a forte cun is dentes / mossigàresi sa limba (nau in cobertantza)= aguantaisí de fuedhai de ccn. Synonyms e antonyms addentai, addenticare, ammossare, iscafitai, mòssere, smussiai Sentences custu cani est tontu che sa bia: giogat cun sa genti allena e currit in s'idea de mussiari fintzas a su meri suu etotu ◊ dh'iat mossigada unu cuadhu e si ndhe fut assicada ◊ cussu cani iat mussiau genti meda e dhu portànt a nòmini 2. móssigadi sa limba innantis de faedhare male de s'àteru! Etymon ltn. morsicare Translations French mordre English to bite Spanish morder Italian mòrdere, morsicare German beißen.