Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

nesíre , vrb: niscire, nisire, nisiri, nissire Definitzione sonare su nare, su nasu, innisire su mucu Sinònimos e contràrios inniscire, ischisciare, ischiscire, mucai, sinire Frases nesíresi su nasu ◊ sos mucadoredhos sunt fatos pro nisire ◊ nísidi su mucu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se moucher Ingresu to blow one's nose Ispagnolu sonarse, limpiarse las narices Italianu soffiarsi il naso Tedescu sich schneuzen, sich die Nase putzen.

netàre , vrb: netiare Definitzione fàere netu, illimpiare Sinònimos e contràrios innetare, pulire | ctr. allodrigai, imbrutai Frases sa mama, netendhe sa persone, a sos ninnos lis dat basos e consizos Ètimu itl. nettare Tradutziones Frantzesu nettoyer Ingresu to clean Ispagnolu limpiar Italianu pulire Tedescu putzen, saubermachen.

niàe, niài , vrb: niare, niari, nibare, nivare Definitzione betare o fàere nie, froca / 3ˆp. sing. cong. pres. niet (= niet de nàrrere puru) Sinònimos e contràrios fiocare, solai, tadhainare Maneras de nàrrere csn: nàrrerendhe cantu proet e nivat, a ccn. = pònnerendhe male meda; nivare a minuzu = betare frochita minuda; nianno a podere = frochendhe aira, cràdiu, a froca carca Frases est niendhe e ponet pizu puru ca est fritu meda ◊ custu iberru, at cumintzau a nibare no la finiat prus! ◊ ocannu at niadu pagu ◊ sa die aviat nivau meda e bi fit su nive in totuve ◊ custus annus no at niau nudha 2. sas pentzimmalas a Caterina ndhe li aviant nau cantu proet e nivat! Terminologia iscientìfica tpm Ètimu ltn. nivare Tradutziones Frantzesu neiger Ingresu to snow Ispagnolu nevar Italianu nevicare Tedescu schneien

nichelàre , vrb: nighelare Definitzione podet bòllere nàrrere css. cosa chi in su mamentu (e in sa lestresa de su foedhare) no benit a mente o no s'ischit bene, o fintzes cumprendhendho e ischendho bene su chi si bolet nàrrere, mancant però is foedhos (o no si bolent nàrrere): si narat fintzes de sa manera de fàere (ma sèmpere in parte de calesiògiat àteru vrb.) Sinònimos e contràrios bodalare, bodalire, innichelare, intenantai, iterinare Frases nichela de goi, nichela de gai, nche fit colata sa note ◊ no mi poto nichelare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire (fam.), combiner Ingresu to do Ispagnolu hacer, decir Italianu cosare Tedescu es wird dem Inhalt gemäß übersetzt.

nidàre , vrb: anniae Definitzione pònnere o fàere su niu (nau mescamente de pigiones, ma fintzes de àteru animale); cricare nios Frases tet s'aliusta nidare in sas salas, giochire sas panedhas apicadas (S.Casu)◊ subra de sas àrbures nidant sas aes e cantant in coro ◊ cherimus un'àrbore chin chentu puzones nidandhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nicher, nidifier Ingresu to nest Ispagnolu nidificar Italianu nidificare Tedescu nisten.

nitzulàre , vrb Definitzione istare coment'e pranghendho, unu pagu a murrúngiu, a lamentu, nau mescamente de pipios, ma fintzes de animales Sinònimos e contràrios bemire, intzunchiai, tunchiare Frases su batu, nitzulendhe totora, istirat s'anca pro si fàghere lollojare Ètimu crsn. nizzulà Tradutziones Frantzesu pleurnicher Ingresu to moan Ispagnolu lloriquear Italianu gèmere del bambino, frignare Tedescu wimmern.

nobenàre , vrb: nobinare, noinare, nughinare, nuinare Definitzione fàere is nuinas; istare a su prega prega aifatu de ccn. de malintesa, chi no bolet iscurtare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une neuvaine Ingresu to pray novenas Ispagnolu hacer novenas Italianu fare le novène Tedescu die Novene beten.

nòcere , vrb: nòchere, nòciri, nògere, nòghere, nògiri, noxi 1, nòxiri Definitzione fàere dannu o male, pònnere neghe a sa salude, a sa nedidesa de su cristianu, de sa cosa, de s'animale o matedu / pps. nóchidu, nóciu, nógiu (nó-ci-u, nó-gi-u) Sinònimos e contràrios addagnai, danneficai, indomaxai, scalabrai | ctr. giuai, rechèdere Frases is mortos no podent nògere a nemos ◊ ello chie ti est nochendhe chi no ti podes irbojare? ◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ a isse no li noghet ne caldu e ne fritu ◊ no si at a noxi prus nisciunu ingannu ◊ su mufore noghet a sas binzas ◊ a sa màchina li noghet a la dassare fora ◊ no ti pighis ferenu ca ti nocit!◊ cust'ària ti nogit!◊ su chi apu fatu no mi est nóciu 2. fuo zente connota e logos mios, mi noghet su tocu ’e sas campanas (A.Spano) Ètimu ltn. nocere Tradutziones Frantzesu nuire Ingresu to harm Ispagnolu perjudicar, dañar Italianu nuòcere, pregiudicare Tedescu schaden.

nodrigàre , vrb: nordigare, nudriai, nudricare, nudrigare, nurdiai, nurdigare, nutricare Definitzione giare o pigare alimentu, nutrimentu, ma nau prus che àteru in sensu figurau Sinònimos e contràrios alimentai, nudrire / campare Frases no bastant sos de domo, sos de fora puru depo nordigare! ◊ su pani si núrdiat ◊ ca l'at nudrigada fitianu, sèndheli sorre, "mama" l'at giamada (P.Zedda)◊ comente si nódrigat su pipiu de naschidórgiu?◊ est nordigannodhu sa pobidha ca issu est malàidu 2. cantos pastores, teracos, aggrucant sos ierros nudricandhe s'anzenu in s'istempériu! ◊ aperzo sas ventanas a sas chertas eternas, ma núdrico in s'óspile imbaléschiu de anneos ◊ batint ranzeras e núrdigant sos annos saliosos ◊ cun totu cussu dinare si podet nudricare víssiu e godimentu cantu cheret Ètimu ltn. nutricare Tradutziones Frantzesu nourrir Ingresu to feed Ispagnolu alimentar, nutrir Italianu nutrire Tedescu nähren.

notiàre , vrb Definitzione fàere o giare a cumprèndhere calecuna cosa chi depet ancora acontèssere Sinònimos e contràrios annuntziai Frases segundhu s'annuadura nótiat abba Tradutziones Frantzesu annoncer Ingresu to announce (pre) Ispagnolu anunciar Italianu preannunziare Tedescu ankündigen.

numerài, numeràre , vrb Definitzione pònnere is números, inditare cun números Sinònimos e contràrios cifrai, contae Terminologia iscientìfica mtc Ètimu ltn. numerare Tradutziones Frantzesu numéroter Ingresu to number Ispagnolu numerar Italianu numerare Tedescu beziffern, numerieren.

nuscài, nuscàre , vrb Definitzione pigare su fragu, fintzes fragare Sinònimos e contràrios acarigai, annajare, annàsere, arrancai 1, arrastai, fiagare Frases nusca ite fragu bellu chi li andhat a sa rosa! ◊ isse istat semper nuscandhe e leghendhe giornales de titulias! ◊ zeo mi firmo a ti nuscare, dílicu e profumatu biancu fiore! (G.Farris)◊ mi fit piàghidu de nuscare s’ària de cussos logos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu flairer Ingresu to sniff Ispagnolu olfatear Italianu fiutare Tedescu beriechen, riechen.

obbedèssiri , vrb Definitzione pònnere mente, fàere comente narat s'àteru (mescamente prus mannu o chi cumandhat de prus) Sinònimos e contràrios obbidiri Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu obéir Ingresu to obey Ispagnolu obedecer Italianu obbedire Tedescu gehorchen

obbilàe, obbilài , vrb: obbilare, obilare Definitzione pònnere is obbilos, is craos, nau mescamente de su Cristos in sa grughe Sinònimos e contràrios acioae, aciolai, apunciai, atacitai, ciaitare, inclavai, intzoare | ctr. ilgiaitare, irdobbilae, isclavai Frases a Gesús dh'ant obbilau a sa cruxi ◊ sa cadena fut obbilada a su muru 2. cun agus de frius mi obbilas su coru Tradutziones Frantzesu clouer Ingresu to nail, to crucify Ispagnolu clavar, crucificar Italianu inchiodare, crocifìggere Tedescu nageln, kreuzigen.

obbligài , vrb: obbricare, obbrigai, obbrigare Definitzione custrínghere a fàere una cosa, fintzes cun sa fortza, ammeletzu o àteru, o fintzes solu pònnere a unu in su bisóngiu de fàere calecuna cosa fintzes coment'e dépidu de torrare Sinònimos e contràrios costrínghere, cumandai, impònnere Frases de fronte a Deus m'intendho obbligadu a pedire perdonu (G.B.Mereu)◊ in chistiones de cojare no si óbbligat mai! ◊ si no lu cheres fàghere làssalu, za no ti l'est obbrighendhe neune! 2. sa maia depiat èssere giumpada e beniat posta in logos de anca furint obbrigaos a passare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu obliger Ingresu to oblige Ispagnolu obligar Italianu obbligare Tedescu verpflichten, zwingen.

obbrèsciri , vrb: obresci, obrèsciri, obrexi, orbèschere, orbeschi, orbesci, orbèsciri Definitzione cumenciare a fàere die / su stedhu de obresci = pianeta Vènere, s'úrtimu istedhu chi si podet bíere faendho die (e su primu chi si paret iscurigandho, istedhu de chenadorzu o de su boinarxu) Sinònimos e contràrios abbrèschere*, albeschire, alburiai, illuchèschere, illughintinare, ispanigai | ctr. iscorigai Frases su bíere sa die orbeschendhe e pompiare sa taschedha bódia est pejus de àteros males! ◊ no s'iscít chi dh'obrexat, cras Tradutziones Frantzesu faire jour Ingresu to dawn Ispagnolu amanecer, alborear Italianu albeggiare Tedescu dämmern, tagen.

oberàre , vrb: operai, operare Definitzione fàere faina, òperas, èssere impreaos in calecunu trebballu, in calecunu impreu, cuncordare calecuna cosa de cabbale; foedhandho de males de sa carena, segare calecuna parte malàida po ndhe bogare su malu o po dha mediare Sinònimos e contràrios trabagiare Frases - E ite sezis operendhe? - Pesèndheche custa foga de muru semus! ◊ custu cristianu no est operendhe nudha, petzi in ziru! ◊ est pretzisu de istare a ocros apertos e a pessare in su malu pro operare in su bonu (M.Columbu) 2. a Fulanu l'ant operadu a su coro ◊ in custu bràciu chi mi ant operau parera ca portai fogu tenendi Tradutziones Frantzesu agir, opérer Ingresu to work, to operate on Ispagnolu obrar Italianu operare Tedescu wirken, arbeiten, operieren.

obèschere , vrb: ovèschere Definitzione arrèschere in su gúturu, nau de sa cosa de papare chi no andhat a bia dereta e faet a tussire o chi s'ingurtit a trebballu / mi so obéschiu = m'est postu su mossu in bula, femu allupendimí Sinònimos e contràrios abèschere, ammadèschere, arrancare, arrèghere, arrèschere, iscaussire / arròsciri Frases si mi obeschet su pane de chiarju in s'obu de sa gorgobena (G.Delogu)◊ cudhu binu nche l'at ghetau a imboladura e azomai s'est obéschiu! 2. ma proite mi sichis a ingromorare, a obèschere solu a ti bíere acoconau, incolonconiu, barrosu? Tradutziones Frantzesu avaler de travers Ingresu to go the wrong way Ispagnolu atragantarse Italianu andare di travèrso (détto di cibo) Tedescu sich verschlucken, in die Falsche Kehle geraten.

obiàe, obiài, obiàre, obiàri , vrb: opiare 1, oviare Definitzione fàere óbia, bènnere apare de personas, animales o cosas chi si movent s'unu a cara a s'àteru, nau fintzes in su sensu de si cricare, de si bíere, de parare fronte a unu male po dhu pòdere bínchere o fintzes firmare o furriare Sinònimos e contràrios abbogiare, addopare, adobiai, azobiare, coviare, ogiare Maneras de nàrrere csn: obiare cosa apare = collire, pònnere paris, acabidai; obiare sa binza = acapiai su pàmpinu, prèndhere; obiare sa basca = pònnere cosa a fàghere umbra Frases no mi podiat biri e candu mi obiàt nci furriàt su bruncu ◊ dh'at obiau torrendu a funtana ◊ a su piciocu dhu obiàt a iscusi ◊ custu crabineri si est opiau cun zente ladra ◊ si mi óbias naras chi no mi as bidu! 2. su fogu tocat a dh'obiari innantis chi abbruxit totu! ◊ obiadhus a fusti cussus animalis, chi no passint! ◊ óbiami sas bacas no ch'essant atesu!◊ cussu pastori no dhas óbiat is brebeis e po cussu gei fàinti dannu! 3. candho beniat de obiare apare su dinare de nosi picare su bestire ince furint is pacamentos ◊ si at afachiau zente obiada dae cada bidha ◊ assortau, cussu: at obiau una bella picioca! Ètimu ltn. obviare Tradutziones Frantzesu rencontrer Ingresu to meet Ispagnolu encontrar, topar Italianu incontrare Tedescu treffen.

obíre , vrb: ovire Definitzione fàere is oos, ma nau de is linnas, ammadurare, fàere is ogos po isparare e fàere linna noa Sinònimos e contràrios aoare / aoghire, aportzedhare, butonire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner Ingresu to bud Ispagnolu brotar Italianu ovare, gemmare Tedescu knospen.

«« Torra a chircare